اقتصاد۲۴ - هرچند امروز بر شبکه بانکی جهان، رقابت بسیار تنگاتنگی حاکم است و در این رقابت پر تنش و تلاطم، دستیابی به بانکداری نوین، عمل به اصول بازاریابی و مشتری‌مداری، خدمات دهی و ارتقای توسعه اقتصادی بر پایه نظام بانکداری برقرار شده است، اما بانکداری نوین هنوز در ایران ابتدای راه است و با چالش‌های زیادی روبروست.
به تازگی معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی ضمن اعلام راه‌اندازی یک تا چند نئو بانک در کشور تا سال ۱۴۰۰ از تهیه اطلس توانمندی‌های هوش مصنوعی در حوزه بانکداری خبر داد و گفت: فعالان حوزه شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها می‌توانند از سرویس‌های بانکداری و ترکیب آن با حوزه‌های دیگر، حوزه‌های جدید برای ارائه خدمات به مشتریان ارائه کنند.
به اعتقاد این مسئول، بانکداری باز، کلید به وجود آمدن سرویس‌های جذاب برای مشتریان است، اصلی‌ترین وظیفه بانک‌های مرکزی در حوزه پرداخت و تسویه، نظارت، سیاست پولی و بانکداری دولت است و یکی از فناوری‌های اصلی که ما در صنعت بانکی به آن نیاز داریم و در حال حاضر در دنیا از آن استفاده می‌شود، هوش مصنوعی است.
هرچند رئیس کل بانک مرکزی بار‌ها بر اقدامات این بانک در راستای اصلاح نظام بانکی از جمله سامان دهی بانک‌های ناسالم، تعیین هیئت سرپرستی بر مؤسسات اعتباری ناسالم و متوقف کردن روند تخریبی آن‌ها در بازار گرفته تا تدوین و اجرای سیاست گذاری نوین پولی و نحوه شناسایی درآمد و حد مجاز تملک سهام بانک‌ها و وضع مقرات جدید در تراکنش‌های بانکی، اشاره داشته است اما فعالان و صاحبنظران این عرصه مدعی هستند در حوزه سیاستگذاری، قانونگذاری و حاکمیت شرکتی و نیز دانش بانکی چندین سال از دنیا عقب‌تر هستیم و این موضوع آسیب‌های زیادی را به بخش اقتصاد کشور وارد کرده است؛ نظام بیمار اقتصاد کشور باید جراحی شود و با یک یا دو دستور العمل به شرایط بهبود نمی‌رسد.
نظام بانکی بیمار چطور خلق ایده کند؟
در همین رابطه حیدر مستخدمین حسینی، معاون اسبق بانک مرکزی در گفتگو با اقتصاد ۲۴ اظهار کرد: قبل از اینکه با ادبیات حرف‌های نوین بخواهیم تکنولوژی نوینی برای نظام بانکداری رقم بزنیم، لازم است در مرحله نخست بانک مرکزی و سپس دولت و مجلس اصلاح ساختار بانکی را انجام دهند و بعد در این اصلاحات، موضوع تغییرات و تحولات اساسی در پدیده‌های نظام بانکی مطرح شود. لذا در پی تحول اصلاحی در نظام بانکی، حسب نیاز‌های متفاوت برای فعالیت‌های گسترده در جامعه، باید نظام بانکی جدید را در این قالب ببیند و لحاظ کنند.
این اقتصاددان یادآور شد: در شرایطی که نظام بانکی بیمار و به انواع ویروس آغشته است هر نظام بانکی جدید با آخرین پدیده تکنولوژی روز دنیا مطرح شود نمی‌تواندبرای افزایش بهره وری در اقتصاد ایران کارساز و مفید باشد و جز ایجاد دردسر جدی برای نظام بانکی و نیز برای استفاده کنندگان و بهره گیرندگان از این خدمات نظام بانکی، نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد.
تاثیر ایجاد نئو بانک‌ها بر اقتصاد ایران
وی در پاسخ به این سوال که راه اندازی و ایجاد نئو بانک‌ها تا چه حد می‌تواند بر نظام بانکی و اقتصاد کشور تاثیرگذار باشد؟ گفت: ابتدا باید پاسخ این سوال به طور شفاف ارائه شود که در حال حاضر مواضع نظام بانکی کشور درباره استارت آپ ها چیست؟ آیا قوانین و آیین نامه‌ای درباره برخورد با این بخش‌ها اتخاذ شده؟ آیا برای اقتصاد و دانش نوین، آیین نامه و دستورالعملی درباره اینکه بانک‌ها طبق آن عمل کنند، صادر شده است تا خدماتی به این بخش بدهند؟
بیشتر بخوانید: خدمات بانکداری الکترونیک در ایران همچنان می‌لنگد/ فقر زیرساخت در نظام بانکداری مجازی
مستخدمین حسینی ادامه داد: پرواضح است که جوابی برای این پرسش‌ها نیست و این مسئله نشانگر این است که هنوز ظرفیت نظام بانکی کشور به علت عدم ابلاغ چنین آیین نامه‌هایی در تعادل قرار نگرفته است.
وی تصریح کرد: در ابتدا باید از سوی بانک مرکزی طرح نظام جدید بانکی تحت عنوان اصلاح ساختار نظام بانکی ارائه شود؛ این در حالی است که ساختار بانک مرکزی مبتنی بر قانون ۱۳۳۹ است و نظام بانکی نیز مبتنی بر قانون عملیات بانکی بدون رباست یعنی بیش از ۶۰ سال از ساختار قانونی بانک مرکزی می‌گذرد و امروز هنوز تابع آن هستند!
این اقتصاددان یادآور شد: اما در فاصله این مدت تحولات بزرگی در عرصه بین المللی اتفاق افتاده که شکاف اقتصاد دهه‌های ۴۰ تا ۶۰ ایران را با عرصه بین المللی بیشتر کرده است؛ پس از دهه ۶۰ تاکنون در عرصه داخلی کشور تغییراتی در ساختار فعالیت‌های نظام بانکداری کشور ایجاد شده باشد که قطعا بیشتر آن برای اقتصاد خطر آفرین بود، چراکه نظامی که هنوز از دهه ۳۰ تابعیت قانونی دارد چطور می‌خواهد با روش‌های بانکداری نوین همراه و همگام باشد؟!.
مستخدمین حسینی تصریح کرد: درباره راه اندازی نئو بانک‌ها با توجه به حضور استارت آپ ها و مشارکت شرکت ها بر پایه فعالیت‌های نوین، باید پذیرفت که بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات وثیقه‌های سنگین ملکی و دارایی از وام گیرندگان دریافت می‌کنند که این موضوع با حوزه فعالیت اقتصادی و قدرت مالی شرکت‌های دانش بنیان مغایرت دارد و چطور این شرکت‌های نو پا، قدرت پرداخت وثیقه‌های سنگین به نظام بانکداری را دارند در حالی که می‌خواهند با مشارکت این شرکت‌ها بانک راه اندازی کنند!
معاون اسبق بانک مرکزی ادامه داد: نظام بانکی کشور هنوز برای ارائه تسهیلات به یکسری از فعالیت‌های خطرپذیر مانند شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ‌ها آمادگی ندارد، ساختاری که در نظام بانکداری بین المللی به خوبی در حال فعالیت است.
سود‌های هنگفت تسهیلات بانکی مختص یک گروه خاص!
به اعتقاد این تحلیلگر اقتصادی، تا زمانی که ساختار اقتصادی و به موجب آن ساختار نظام بانکی کشور اصلاح و مبتنی بر نیاز‌های جدید کشور طراحی نشود هر نوع فعالیت جدید بانکی تحت هر عنوان با ابزار نوین و تکنولوژی نمی‌تواند موفقیتی برای اقتصاد کشور به ارمغان آورد.
مستخدمین حسینی یادآور شد: اگر تقسیم بندی نظام بانکداری را مشاهده کنید می‌بینید فعلا در اختیار افرادی خاص است و این عده از تسهیلات بهره می‌گیرند و سود‌های هنگفتی را می‌برند که این روند سال‌ها ادامه دارد، پس نتیجه می‌گیریم که تسهیلات دهی به افراد، گروه ها و فعالیت‌های جدید اصولاً بسیار ضعیف است.
وی گفت: حالا می‌خواهد دُکانی در کنار دُکان‌های جدید یا به عبارتی بانکی در کنار بانک‌های جدید تاسیس کنند و فکر می‌کنند می‌توانند نیاز‌های مردم و جوان را برطرف کنند، این در واقع اشتباه است چرا که بینش همگانی می‌خواهد تا تاسیس این بانک ها اجرایی شود.
معاون اسبق بانک مرکزی تاکید کرد: تا اصلاحات در اقتصاد و نظام بانکی انجام نگیرد و در همین قالب بیمارگونه فعالیت جدید تحت عنوان بانکداری نوین طراحی شود، قطعاً جواب نخواهد داد، چون این نظام تازه وارد نیز به بیماری فعلی در اقتصاد و نظام تصمیم گیری بانکداری کشور آلوده می‌شود.
این تحلیلگر اقتصاد در پایان تاکید کرد: برای دستیابی به سیستم پویا و هدفمند در نظام بانکی باید اصلاحات اساسی در ساختار بنیادین بانکداری کشور انجام بگیرد در غیر این صورت هر طرح جدیدی مانند نئو بانک به شکست محکوم می‌شود.