ساجده رحیمی ، اقتصاد۲۴ - در شرایط جهان امروز فرودگاه‌ها از کارآمدترین نیرو‌های محرکه رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی به حساب می‌آیند و در همین راستا با گسترش فرودگاه‌ها و توسعه فعالیت‌های آن، شهر‌های فرودگاهی در جهان ایجاد شدند و توانستند با ایجاد تاسیسات و تسهیلات مورد نیاز جوامع بشری نقش مهمی را در فرآیند توسعه اقتصادی و اجتماعی جهان ایفا کنند.
در گذشته فرودگاه‌ها به عنوان یکی از آلوده کننده‌ترین کاربری‌ها به حساب می‌آمدند به همین دلیل در خارج از شهر‌ها مکان یابی می‌شدند و شهر‌های فرودگاهی نیز اکثرا خودرو و بدون برنامه ریزی و طراحی شهری قبلی، شکل می‌گرفتند که به مرور زمان به یک فاجعه بدل شدند. مانند شهر فرودگاهی فرانکفورت در آلمان، اما امروز فرودگاه‌ها و شهر‌های فرودگاهی به ضرورتی اجتناب پذیر تبدیل شده اند و در تلاشند تا با رعایت اصول توسعه پایدار منافاتی نداشته باشند.
در حقیقت امروز یکی از بزرگترین مولد‌های اقتصاد کشور‌ها در جهان، صنعت حمل ونقل هوایی است و دیگر فرودگاه‌ها فقط مکانی برای نشست و برخواست هواپیما نیستند بلکه محلی برای جلب توسعه تجاری به حساب می‌آیند و می‌توانند خدمات متفاوتی را به مسافران ارائه دهند و از طرفی محلی برای عبور و مرور کالا و خدمات باشند. به همین دلیل شهر‌های فرودگاهی در حال تلفیق شدن با برنامه‌های تجاری و کاربری اراضی فرودگاه‌ها هستند.
بیشتر بخوانید: ضرورت تأسیس شهر فرودگاهی در سواحل مکران
در فرودگاه‌های بسیار بزرگ جهان، پایانه‌های مسافری به مراکز خرید بسیار مجلل و محل‌هایی برای عرضه کار‌های هنری، تفریحی و همچنین برای مبادله اطلاعات و کسب و کار تبدیل شده اند.
فرودگاه هنگ کنگ، اینچئون، کوالالامپور و دبی از مطرح‌ترین نمونه‌های فرودگاه‌های موفق جهان هستند که تلاش کردند علاوه بر ارائه خدمات به مسافران، امکاناتی را برای خرید، تفریح و کار در پایانه‌های مسافری ایجاد کنند.
شهر‌های فرودگاهی تلاش می‌کنند با خدمات و امکانات متمایزی که ارائه می‌کنند، فرودگاه را به مکانی جذاب تبدیل کنند تا مسافران در آن احساس راحتی کنند. امروزه فرودگاه‌هایی مانند هیثروی لندن، آمستردام و هنگ کنگ بیشتر مراکز خرید هستند تا مکان‌های سنتی ترانزیتی، به همین دلیل در حال حاضر برای ایجاد شهر فرودگاهی جدید از قبل برنامه ریزی‌های مفصلی انجام می‌دهند.
این نوع شهر‌ها به عنوان یک هاب بین المللی حمل و نقل کالا و مسافر هستند که در طراحی و ساخت آنها، کلیه امکانات و ویژگی‌های خاص زندگی شهری پیش بینی و لحاظ شده است. در واقع نظریه پردازان این حوزه معتقدند فرودگاه‌ها می‌توانند تنها به خدمات هوانوردی محدود نشوند و با ارائه خدمات غیرهوانوردی، هم درآمد خود را افزایش دهند و هم برای مسافران رفاه و آسایش بیشتری فراهم کنند.
فرودگاه بین المللی هنگ کنگ در سال ۱۹۹۸ افتتاح شد و ترمینال اصلی آن یک گالری دارد که بیش از ۲۰ فروشگاه لباس طراحان بسیار معروف وجود دارد. این فرودگاه با بهره‌مندی از امکاناتی مانند رستوران‌های درجه یک و انجام پرواز از ۱۸۰ نقطه از جهان از مهمترین شهر‌های فرودگاهی جهان و بهترین فرودگاه شرق آسیاست.
با رواج مفاهیمی چون شهر فرودگاهی، هواترابرشهر یا کلان‌شهر فرودگاهی، سازمان‌ها و شرکت‌های مدیریت فرودگاهی توانسته‌اند این دگرگونی بنیادین را شتاب بخشند.
شهر‌های فرودگاهی در پاسخ به نیاز‌هایی مانند منابع جدید غیرپروازی برای رقابت بیشتر و انجام بهتر امور متداول مرتبط با هوانوردی، افزایش ترافیک مسافری و باری، عملکرد فرودگاه‌ها به عنوان واسطه و تسهیل گر و نیروی جاذبه‌ای برای رونق کار‌های برون فرودگاهی و تقاضای بخش تجاری برای دستیابی به اراضی اداری با قیمت مناسب و قابل دسترسی ایجاد شده اند.
شهر‌های فرودگاهی امروز به عنوان مقصد‌های مهم بازرگانی مطرح هستند که ابزاری برای رقابتی شدن اقتصاد محلی به حساب می‌آیند که امروز در حال گسترش جهانی هستند.
بسیاری از مناطق آزاد موفق و مهم جهان مانند جبل علی، سنگاپور، شانگ‌های و... از فرودگاه‌هایی مجهز و زیرساخت‌هایی مناسب برای توسعه برخوردارند.
کشور ما نیز به‌دلایل موقعیت مکانی ممتاز و با اهمیت در منطقه خاورمیانه دارای مزیت‌های بسیاری است و در سال‌های اخیر تلاش‌هایی در جهت ایجاد شهر‌های فرودگاهی کرده است. شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) از مهمترین این طرح هاست که به‌عنوان یک منطقه آزاد و ویژه اقتصادی با ظرفیت بالای سرمایه پذیری یکی از مهمترین بستر‌های توسعه‌ای است و همواره درحال پیشرفت است.
بیشتر بخوانید: ساخت فرودگاه چابهار سبب افزایش سرمایه‌گذاری و توسعه روابط تجاری می‌شود
مناطق مهم و استراتژیک دیگری مانند چابهار نیز نیازمند توجه به زیرساخت‌های حمل و نقلی هستند تا بتوانند نقش خود را به درستی ایفا کنند. در سال‌های اخیر یکی از مهمترین دغدغه‌های مردم و مسئولان منطقه آزاد چابهار اخذ مجوز ساخت فرودگاه بوده است که این مهم در سال گذشته اتفاق افتاد و به عنوان نقطه عطفی در توسعه سواحل مکران مطرح شد و از چند ماه گذشته عملیات ساخت این فرودگاه آغاز شده است.
برای منطقه‌ای که بزرگترین بندر تجاری ایران و نقطه اتصال شرق ایران به آب‌های آزاد است داشتن مرز هوایی یکی از مهمترین نیاز‌هایی است که امروز باید با جدیت و سرعت پیگیری شود.
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، در دنیای امروز دیگر به فرودگاه به چشم محلی تنها برای رفت و آمد مسافر نگاه نمی‌شود، فرودگاه‌ها به‌عنوان موتور‌های محرکه و پیشرانه‌های توسعه و بالندگی اقتصادی و اجتماعی و تامین‌کننده شکوفاییِ ناحیه‌ای، منطقه‌ای، ملی و فرامنطقه‌ای هستند که باید در مناطقی مانند منطقه آزاد چابهار از ابتدا به درستی طراحی و ایجاد شوند تا جبران سال‌های فقدان این فرودگاه شود و بتواند آینده‌ای درخشان برای منطقه و کشور رقم بزند.
این منطقه بهترین موقعیت را برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی ایجاد کرده است، اما بدون داشتن فرودگاهی مجهز نمی‌تواند اعتماد دیگر سرمایه گذاران را جلب کند. در حقیقت منطقه‌ای با توانمندی‌های چابهار که به عنوان منطقه آزاد هم شناخته می‌شود، در نگاه اول این سوال را به وجود می‌اورد که چگونه بدون داشتن مرز هوایی می‌تواند نقشی بین المللی ایفا کند؟
شهر فرودگاهی امروز به عنوان راه حلی برای جبران عقب ماندگی‌های چابهار مطرح است شهر فرودگاهی که بتواند با طراحی مناسب و برنامه ریزی اصولی بتواند علاوه بر تسهیل ورود گردشگر و تجار خارجی بتواند ترانزیت کالا، صادرات و صادرات مجدد را فراهم آورد.
وجود شهر فرودگاهی در چابهار یک ضرورت است تا بتواند منطقه را به جایگاه حقیقی اش نزدیک کرده و سرعت بیشتری به توسعه این منطقه ببخشد و نقش خود را در صحنه‌های بین المللی ایفا کند.