اقتصاد۲۴ - سال‌هاست که فعالان اقتصادی بر تنوع بخشی به صادرات انرژی کشور به ویژه در بخش برق تاکید دارند، اما هنوز اقدام جدیدی از سوی متولیان این بخش در راستای جذب بازار‌های جدید صورت نگرفته است.
یکی از بازار‌های مهم صادراتی گاز ایران، عراق است، کشوری پهناور و البته نفتی که صنعت برق آن وابستگی قابل توجهی به گاز دارد. عراق در بخش نیروگاهی و شبکه برق وضعیت نامناسبی دارد و همین شرایط موجب نارضایتی مردمی شده و برای دولت این کشور چالش جدی ایجاد کرده است.
ایران بیش از یک سال پیش تفاهمنامه‌ای با دولت عراق در بخش برق در سه محور امضا کرد که شامل بخش توسعه بخش نیروگاهی، شبکه توزیع و انتقال و کاهش تلفات می‌شد. هر چند این تفاهمنامه در ظاهر جذاب به نظر می‌رسید، اما نافذ نشد و تاکنون به قرارداد نرسیده است.
در این بین دولت آمریکا که تمام قد پای ایجاد فشار بر ایران ایستاده است، ۲۹ مرداد ماه سال جاری پنج شرکت آمریکایی از جمله شورون را مامور امضای توافق‌هایی با دولت عراق با هدف تقویت بخش انرژی این کشور کرد تا بتوانند با یک تیر دو نشان زده و واردات گاز از ایران و حضور کشورمان در بخش صنعت برق عراق را کاهش داده و در بلند مدت متوقف کنند.
چندی پیش نیز یک مقام وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد، واشنگتن معافیت عراق از تحریم‌های ایران را جهت تأمین برق مورد نیاز این کشور، به مدت ۶۰ روز تمدید کرده است.
این در حالی است که معاون نخست وزیر عراق اخیرا اظهار کرده که این کشور اگر بتواند قرارداد‌های چند میلیارد دلاری که با شرکت‌های آمریکایی امضا کرده را اجرایی و سرمایه گذاری سعودی را جذب کند، قادر خواهد بود واردات گاز و برق ایران را در سال آینده کاهش دهد.
آمریکایی‌ها اخیرا قرارداد ۸ میلیارد دلاری با عراق در زمینه انرژی منعقد کردند که می‌تواند واردات گاز از ایران را تا ۴ میلیارد متر مکعب در پی افزایش ۲۰ درصدی بهره‌وری نیروگاه‌های عراق، کاهش دهد.
عراق در مسیر توسعه؛ ایران به‌دنبال حفظ بازار برق
در حال حاضر ظرفیت نصب شده برق عراق ۲۸ هزار مگاوات است که بر اساس اعلام وزارت نیرو عراق ۱۹ هزار مگاوات از این ظرفیت نصب شده قابل استفاده است. البته باید توجه داشت که این میزان تقاضا برق، بدون در نظر گرفتن توسعه و افزایش بهره‌وری بخش نیروگاهی و شبکه‌ای برق عراق است و در صورتی که بخش نیروگاه و شبکه توزیع و انتقال برق در عراق توسعه یابد بی شک شاهد افزایش قابل توجه تقاضا خواهیم بود.
بیشتر بخوانید: تولید برق از انرژی خورشیدی و بادی در ایران زیر ۱ درصد است!/ دردسر‌های دولت برای سرمایه‌گذاران
در همین رابطه حمیدرضا صالحی، نایب رئیس انرژی اتاق ایران در گفتگو با اقتصاد ۲۴ گفت: تولید برق با استفاده از گاز، مقرون به صرفه‌تر با بهره‌وری بالاتر است. در حال حاضر حدود ۸ هزار مگاوات برق تولیدی عراق با استفاده از واردات ۱۴ میلیارد مترمکعبی گاز از ایران انجام می‌شود و اگر آمریکایی بتوانند در خلال قرارداد اخیری که با عراق منعقد کرده‌اند، ۱۵ تا ۲۰ درصد بهره‌وری نیروگاه‌های عراق را افزایش دهند می‌توانند واردات گاز عراق از ایران را ۳ تا ۴ میلیارد مترمکعب در سال کاهش دهند.
وی افزود: ایران می‌تواند با توجه به تقاضایی که در منطقه وجود دارد سبد‌های صادرات انرژی را بیش از گذشته متنوع‌تر کند. در حال حاضر در حوزه برق و گاز بیشترین صادرات به عراق صورت می‌گیرد، اما با توجه به اینکه با نزدیک شدن به فصل زمستان قطعاً عراق با کاهش واردات مانند سال‌های گذشته مواجه خواهد بود چراکه پیک مصرف در این فصل کاهش می‌یابد لذا مصرفش کم می‌شود، اما اینکه امروز عراق بتواند در بخش برق مستقل شود خیلی بعید به نظر می‌رسد.
صالحی ادامه داد: توقف واردات برق عراق از ایران موضوعی است که تا حدودی غیرممکن است و حداقل در کوتاه مدت ناممکن است تا اینکه شاید در زمان‌های آینده با توجه به استقلال و خودکفایی این کشور در تولید برق، بتواند زمینه واردات از ترکیه را فراهم کند.
ترکیه، هوو ایران در صادرات برق به عراق
به گفته دبیر فدراسیون صادرات انرژی، بزرگترین تهدید توقف صادرات برق ایران به عراق، ترکیه است نه کشور دیگر، یعنی به هر حال ترکیه موفقیت‌هایی کسب کرده که می‌تواند بازیگر قوی‌ای به ویژه در منطقه باشد، این در حالی است که عراق وابستگی شدید به واردات برق دارد و در هر صورت باید واردات داشته باشد و این موقعیت را هر کشوری که توانایی صادرات داشته باشد می تواند به دست بگیرد.
نایب رئیس انرژی اتاق ایران با اشاره به اینکه کشور‌های همسایه ایران تا حدودی وضعیت عراق را دارند و نیاز به واردات برق در آنها وجود دارد. افغانستان و پاکستان نیز از جمله کشور‌هایی هستند که نیاز به برق ایران دارند و ما می توانیم با توجه به پتانسیلی که در کشور وجود دارد این بازار‌ها را تحت پوشش صادراتی خود قرار دهیم.
ازبکستان و ترکمنستان، دو هوو ایران در صادرات برق به افغانستان و پاکستان
وی تصریح کرد: درباره این کشور‌ها نیز ازبکستان و ترکمنستان به عنوان رقبای ما در این بازار وجود دارند که باید با تدابیر لازم بتوانیم این بازار‌ها را بازار صادراتی برق خود قرار دهیم.
صالحی ادامه داد: کشور‌های رقیب تاکنون با احداث نیروگاه‌های تولید برق گام‌های نخست را برداشته اند هرچند با حجم بسیار کم، اما با این حال برای بازار‌های هدف صادراتی برق ایران تهدید بشمار می‌رود؛ از این رو باید پرتوان در این بازار‌ها حضور داشته باشیم در غیر اینصورت تمام بازار‌ها را یکی پس از دیگری از دست خواهیم داد.
دبیر فدراسیون صادرات انرژی گفت: حالا با توجه به اینکه ظرفیت تولید برق در کشور بالاست و از سوی دیگر بازار‌های زیادی اطراف ما جهت صادرات برق وجود دارد باید چنین شرایط را به خوبی تقویت کرد و این کار احتیاج به سرمایه گذاری دارد که به نظر من این سرمایه گذاری در حوزه انرژی می‌تواند برگشت پذیر باشد.
صالحی افزود: تا زمان از دست نرفته و بازار‌های هدف را تصرف نکرده اند باید هرچه سریعتر به موضوع سرمایه گذاری توجه شود آن هم در کشور‌های افغانستان و پاکستان چراکه با توجه به قدرت افزونی ترکیه احتمال به دست آوردن بازار عراق توسط آنها خیلی دور از انتظار نیست و باید تا قبل از ازدست رفتن چنین بازار پرسودی به دنبال بازار جدید باشیم.
وی تصریح کرد: این موضوع به یک دیپلماسی اقتصادی قوی نیاز دارد و از طرفی هم باید در این زمینه به دیپلماسی بین تالمللی کشور هم کمک شود.
دبیر فدراسیون صادرات انرژی در پایان با تاکید بر اینکه عراق نمی‌تواند به راحتی واردات برق از ایران را قطع کند، گفت: اما تردیدی نیست که ترکیه می‌تواند در خلاء هر کمبودی، بهترین جایگزین برای صادرات برق به عراق باشد؛ از سوی دیگر کشور باید به دنبال جذب سایر بازار‌های منطقه برای صادرات برق باشد در غیر این صورت به راحتی پرسودترین صادرات را از دست خواهیم داد و این موضوع می‌تواند بدترین شرایط را برای اقتصاد انرژی کشور به همراه داشته باشد.