اقتصاد۲۴ - سفر محمدجواد ظریف وزیر خارجه به چین در شرایطی صورت گرفته است که اقتصاد ایران تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار گرفته است و حال و روز اقتصاد ایران و بازار‌ها چندان با ثبات نیست. اخیراً نیز باقی مانده بانک‌های ایرانی نیز توسط خزانه‌داری آمریکا تحریم شدند تا سیگنال منفی دوباره‌ای به بازار‌ها داده شود. از سوی دیگر تنها چند هفته تا انتخابات آمریکا باقی مانده و شاید همه کشور‌ها منتظرند تا با توجه به نتایج انتخابات سیاست‌های خود را پیش ببرند، اما ایران در این شرایط به دنبال تحکیم روابط خود با کشور‌هایی دیگر از جمله چین است تا بتواند اثرات تحریم‌های آمریکا و غرب را خنثی کند.
گفته می‌شود سفر ظریف به چین مقدمات فراهم آورن توافق بلند مدت بین دو کشور است که احتمالاً منافع اقتصادی کشور را تامین کند. رسانه‌های غربی از این قرارداد که مدت آن ۲۵ سال ذکر شده، به عنوان دیوار و سدی مقابل تحریم‌ها یاد کرده اند. اما کارشناسان در خصوص این قرارداد هرچند که هنوز اطلاع دقیقی از آن در دست نیست نظرات متفاوتی دارند.
جلال خوش‌چهره پژوهشگر مسائل بین المللی در این خصوص به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: اگر سفر آقای ظریف به چین می‌توانست گشایشی عمیقی در اقتصاد ایجاد کند اثر روانی اش را در بازار‌های اقتصادی می‌دیدیم، اما در حالت واقع بینانه با توجه به تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی و موضوع FATF چندان نمی‌توان به چین برای تسهیل مراودات اقتصادی امید داشت.
وی می‌افزاید: اکثر کشور‌ها از جمله چین، روسیه و کشور‌های اروپایی منتظر هستند تا نتیجه انتخابات معلوم شود و سیاست‌های خود را بر اساس آن تنظیم کنند.
خوش‌چهره تصریح می‌کند: نمی‌توان به قرارداد بلند مدت ایران و چین چندان خوش‌بین بود، اما اگر گشایش سیاسی اتفاق نیفتد شاید این قرارداد با چین لاجرم باشد. اما این توافق نامه در وضعیت اجبار نمی‌تواند برای اقتصاد کشور چندان ایده آل باشد. چین در حال حاضر افکار عمومی داخل کشور را رصد می‌کند و اگر ثبات در ایران نباشد سرمایه گذاری خاصی انجام نخواهد داد.
وی با بیان اینکه از سوی دیگر بعید است غرب چندان راضی به یکه‌تازی چین در مراواده با ایران باشد، اظهار می‌کند: دلیل عصبانیت اروپا از آمریکا برای خروج از برجام به منافع اقتصادی این کشور‌ها بر می‌گردد. باید توجه داشت که آمریکا هم سهم بزرگی از قدرت جهانی را دارد و چین نیز تاکنون اقدام موثری برای عبور ایران از تنگنای اقتصادی نکرده است.
خوش‌چهره یادآور می‌شود: چین می‌تواند از اهرم ایران استفاده کند، اما ایران چندان توانایی اهرم کردن چین را ندارد، چنانکه اگر می‌شد در موضوع برجام گشایشی صورت می‌گرفت. چین در حال حاضر خرید‌های نفتی خود را از عربستان و امارات می‌کند بنابراین بعید است که ما بتوانیم چندان حسابی روی کشور خاصی باز کنیم.
هیچ کشوری متحد قابل اعتمادی نیست
اما در این بین مرتضی عزتی، استاد دانشگاه و اقتصاددان در گفتگو با اقتصاد ۲۴ و با اشاره به سفر ظریف به چین می‌گوید: شکی نیست که کشور ما نمی‌تواند هیچ متحد قابل اعتمادی در دنیا داشته باشد، مگر کشور‌هایی که در رده پایین‌تر از ما قرار داشته باشند که کمک‌هایی به آن‌ها کنیم و متقابلاً منافعی برای ما داشته باشند.
بیشتر بخوانید: همه آنچه درباره قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین باید بدانید +فیلم
وی می‌افزاید: برای مثال کشور سوریه علیرغم عرب بودنشان در زمان جنگ کمک‌های بسیاری چه در تامین تسلیحات و چه در قالب حمایت‌های سیاسی در سطح بین الملل به ایران کرد. ایران هم البته متقابلاً در جنگ داخلی‌شان کمک‌هایی به این کشور کرد.
عزتی با بیان اینکه کشور‌ها عموماً منافع خود را دنبال می‌کنند، اظهار می‌کند: در همان زمان جنگ قذافی در لیبی ابتدا کمک‌هایی به ایران شد، اما به دلیل آنکه منافع قذافی در سوی دیگر تامین می‌شد به سرعت تغییر موضع داد. عمده کشور‌های دنیا به همین شکل عمل می‌کنند.
این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: چین هم از این قاعده پیروی می‌کند. در واقع اگر منافع اقتصادی، سیاسی و... ایجاب کند با ایران همکاری می‌کند. هیچ کشوری منافع ما را به خود ترجیح نمی‌دهد. شاهد هستیم که آمریکا به دلیل تامین نشدن منافعش از سوی ایران با ما در حال جنگ است، در حالی که اگر منفعتی برای این کشور باشد بسیار علاقه‌مند خواهد بود تا با ایران روابط دوستانه داشته باشد.
عزتی تاکید می‌کند: در این بین ما نیز باید به دنبال منافع کشور خود باشیم و هر کشوری که منفعتی برای ما نداشته باشد نباید با آن توافقی انجام داد؛ بنابراین اگر توافق با چین منفعتی برای کشور نداشته باشد، یک توافق مضر برای کشور خواهد بود.
سفر ظریف به چین برای اقتصاد ایران مفید است؟
عزتی همچنین می‌گوید: سفر آقای ظریف با هیئت اقتصادی و تجاری، یک بعد اساسی آن به جنبه مراوادات اقتصادی برمی‌گردد تا بتواند منافع کشور ما را تامین کند. اگر بتوانیم در این سفر منافع‌مان بیشتر از هزینه‌ای باشد که می‌پردازیم سفر خوبی خواهد بود.
وی می‌افزاید: در حال حاضر هر سفری که مقامات دولتی به خارج از کشور می‌روند به دنبال منافع ملی صورت می‌گیرد و بعد عمده سفر آقای ظریف نیز اقتصادی و تجاری است.
این استاد دانشگاه معتقد است: چین کشوری است که در حال حاضر با آمریکا نیز درگیر است؛ دستکم به دنبال تامین منافع کشور آمریکا نیست. در این مراودات اگر ایران بتواند منافعی برای چین تامین کند متقابلاً این کشور نیز برای اقتصاد ایران منافعی خواهد داشت. باید با چین به دنبال منافع متقابل باشیم.
چین راهی برای عبور از سد تحریم؟
عزتی همچنین خاطرنشان می‌کند: چین اجازه خواهد داد تا در این کشور شرکت‌هایی را تاسیس کنیم که هیچ ارتباطی با آمریکا نداشته باشد و حتی مالکیت آن در اختیار ایران باشد تا از طریق این شرکت‌ها کالا‌هایی را به چین بفرستیم تا از این طریق صادرات داشته باشیم. در این صورت تحریم آمریکا بی اثر خواهد بود.
وی می‌گوید: شرکت‌هایی در چین هستند که مراودات آنچنانی با آمریکا ندارند بنابراین ایران می‌تواند اولویت تجاری‌شان باشد. می‌توان از طریق چین بخشی از تحریم‌ها را دور بزنیم و با توجه به اینکه کشور‌های غربی تمایلی به توسعه اقتصادی چین ندارند، چین تمایل دارد تا ارتباطش را با کشور‌هایی مانند ایران، حتی عربستان، روسیه، ترکیه و حتی کشور‌های رقیب مانند ژاپن وکره تقویت کند و از این رهگذر منفعت اقتصادی ببرد؛ بنابراین در این شرایط هرگونه توافق با چین می‌تواند منافع دو طرف را تامین کند.
این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: باید در نظر داشت یک فروشنده بهترین مشتری‌های خود را انتخاب می‌کند تا سود مناسب ببرد. اگر این معامله سود برابر داشته باشد به دنبال سود بیشتری خواهد بود. اگر بنگاه‌هایی که در چین فعالیت می‌کنند با توجه به رشد بخش خصوصی در این کشور، معامله با ایران منافعشان را تامین کند قطعاً با اندکی افزایش هزینه معاملات حاضر به این کار خواهند بود.