اقتصاد۲۴ - نزدیک به پنج سال پیش سرمایه‌گذاران بازار‌های جدید از چشم اندازی که در بازار بورس ایران می‌دیدند هیجان زده شدند. لغو یکباره تحریم‌های آمریکا به عنوان بخشی از توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ از یک سو و افزایش صادرات نفت ایران به عنوان منبع درآمد‌های ارزی از سوی دیگر، اقتصاد کشور را شکوفا کرده بود و این امید وجود داشت که به زودی سرمایه گذاران جهانی به سمت این بازار کشیده شوند. اما همه شرایط به ناگهان تغییر کرد.
نشریه اکونومیست در یادداشتی به اتفاقات یک ماه اخیر در اقتصاد ایران از جمله سقوط یک میلیون واحدی شاخص بورس کشور اشاره کرده است.
در این یادداشت آمده: بازگشت تحریم‌هایی که در سال ۲۰۱۶ میلادی برداشته شده بود فروش نفت ایران را به صفر رساند، اما رونق بازار بورس ایران دیرتر از زمانی که انتظارش می‌رفت آغاز شد و خارجی‌ها تقریبا هیچ نقشی در آن نداشتند؛ اما این شکوفایی بیشتر حباب بود تا رونق. طی چند ماه ارزش سهام در این بازار به شدت بالا رفت، اما این حباب به یک باره ترکید و قیمت سهام به یک چهارم ارزش آن در ماه اگوست کاهش یافت.
اکونومیست در توضیح این اتفاق نوشت: یک منطق برای هجوم ایرانی‌ها جهت خرید سهام شاید تلاش آن‌ها برای حفظ قدرت خرید در شرایط کاهش ارزش ریال بوده است. تحریم‌ها تبدیل ریال به دلار را هم پر خطر کرده بود. در شرایطی که نقدیندگی هیچ جایی به جز رفتن به سمت بازار بورس را نداشته باشد اتفاقات بد قابل پیش بینی است، اما داستان ایران خیلی پیچیده‌تر از این حرف هاست.
اکونومیست در ادامه این یادداشت به کاهش تولید نفت در پی اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا و کاهش ۶ درصدی رشد تولید ناخالص داخلی در سال گذشته اشاره شده است. فقدان درآمد‌های نقتی به درآمد‌های دولت آسیب جدی وارد کرده و ارزش ریال را کاهش داد، اما اقتصاد ایران چیزی ورای نفت است.
به اذعان صندوق‌های سرمایه «آمتلون»، «وج تال» و «میسیج» که صندوق‌های اروپایی هستند که در ایران سرمایه گذاری کرده‌اند، اقتصاد ۸۳ میلیون نفری و جوان ایران چیزی شبیه به ترکیه است. طیفی گسترده از صنایع از کالا‌هایی نظیر خوردو گرفته تا مراقبت‌های شخصی، فرآوری غذا و ... را شامل می‌شود. تحریم‌ها به طور کامل تجارت ایران را مختل نکرد. همسایگان ایران از جمله عراق و افغانستان فاقد صنایع پایه‌اند و از این رو واردات قابل توجهی از ایران دارند. دیگر همسایگان ایران از جمله پاکستان، ترکیه و امارات نیز وضعیت مشابهی دارند.
رامین ربیعی از اعضای گروه خدمات مالی «شرکای تورکویز» به اکونومیست گفته: کاهش ارزش ریال منجر به تقویت صادرات غیر نفتی کشور از جمله پتروشیمی ها، فلزات، خدمات مهندسی و حتی صنایع شیرینی و شکلات شد.
تیر خلاص کرونا بر اقتصاد ایران
بازار سهام نیز بازتاب این تنوع صنایع است. هزاران سهم از بخش‌های مختلف صنایع ایران در این بازار عرضه و خرید و فروش می‌شود. به این دلیل که بازار مواد خام در واقع یک کسب و کار دولتی است، بازار سهام بهتر می‌تواند اقتصاد غیر نفتی ایران را نمایندگی کند. این بازار سال گذشته به لطف بهبود درآمد‌های صادراتی رشد قابل توجهی داشته و توجه مردم به این رشد جلب شد. کاهش ارزش ریال بر جلب سرمایه به سمت این بازار موثر بود و صحنه برای سقوط قیمت‌ها آماده می‌شد.
اکونومیست در یادداشت خود تصریح کرده: تیر خلاص را پندمی کرونا بر پیکر اقتصاد ایران شلیک کرد. صنایع ایران متوقف شدند. پول کشور بی ارزش‌تر شد. از ماه ژانویه تا امروز ریال بیش از نیمی از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده. بانک مرکزی ایران به سیستم بانکی کشور نقدیندگی تزریق کرده تا مانع از خسارت‌های اقتصادی شود. تورم تا ۳۵ درصد افزایش یافته. به این ترتیب نقدیندگی راه خود را به سمت بازار سرمایه کج کرد و به گفته ربیعی ظرف چند ماه بیش از ۵ میلیون نفر وارد بازار سرمایه شدند.
بیشتر بخوانید:خبر مهم وزیر اقتصاد برای سهامداران
در ادامه این یادداشت آمده: سایه چین در سال ۲۰۱۵ میلادی در این تحولات ایران دیده می‌شود: ترس از کاهش ارزش پول، اقتصاد ضعیف و سرمایه به دام افتاده در بازار سهام که خوراک هیجانات بازار بوده و با تشویق دولت به این سمت کشیده شدند. پایان این ماجرا خوش نبود.
بازار بورس ایران اوج می‌گیرد؟
اما سهام مامنی نبوده که ایرانی‌ها به سمت آن هجوم بردند. از زمان اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا قیمت ملک در ایران به شدت بالا رفته است. قیمت سکه طلا گرفته تا خودروی دسته دوم نیز با ضعیف شدن ارزش ریال چندین برابر شده است. برخی به داینامیک حباب ارزش‌ها در ایران اشاره می‌کنند و می‌گویند هرچه این حباب بیشتر شود وسوسه برای ادامه احتکار نیز بیشتر خواهد شد و به این ترتیب به بحران کمبود منجر خواهد شد.
از دید دولت ایران، رونق بازار بورس یک راه بد (نه بدترین) برای جذب نقدیندگی مازاد کشور بوده است. این حرف درستی است، اما مردمی که در اوج بازار اقدام به سرمایه‌گذاری کرده‌اند امروز با خسارت‌های سنگینی دست و پنجه نرم می‌کنند. ترکیدن حباب بازار بورس، خودروی دست دوم یا مسکن همگی به قیمت زندگی مردم است.
اکونومیست در پایان می‌نویسد: شاید ناظران خوش‌بین بگویند چین از این وضعیت دیوانه‌وار نجات پیدا کرده و بازار بورس ایران که امروز ضربه سهمگینی خورده بار دیگر به اوج برمی‌گردد.
منبع: رویداد24