اقتصاد۲۴ - شرایط اقتصادی کشور طی چند سال گذشته تغییرات فراوانی داشته است. تحریم‌های غربی دایره درآمد‌های کشور را تنگ کرده و دولت با کسری بودجه روبرو شده است. با این همه، اما جایگزینی مالیات به جای نفت همواره هدف دولت‌ها بوده است.
مالیات، اما طی این سال‌ها نتوانسته در یک نظام منسجم در اقتصاد عمل کند. پیش از این مجیدرضا حریری رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین به اقتصاد۲۴ گفته بود که شیوه مالیات گیری در کشور همچنان به سبک داروغه ناتینگهام است.
هرچند در خصوص نظام مالیاتی کشور همواره کارشناسان مختلف اظهارنظر کرده اند با این حال در هر دوره از مجلس در قانون نظام مالیاتی اصلاح درستی انجام نمی‌شود. حالا، اما با روی کار آمدن مجلس یازدهم نیز علیرغم شعار‌های اقتصادی شاید نتوان امید چندانی به اصلاح این قانون مبتنی با تجارب علمی و منطبق با شیوه‌های نوین امیدوار بود چرا که صحبت‌های شنیده شده از سوی برخی نمایندگان در نوع خود تعجب آور است.
چندی پیش نائب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی پیشنهادی برای گرفتن مالیات داده بود. وی پیشنهاد داده بود تا برای تراکنش‌های بانکی بیش از ۱۰ میلیون تومان در کشور یک در هزار مالیات در نظر گرفته شود.
سید محمدرضا میرتاج الدینی در این باره گفته است: به فرض اگر به حساب کسی بیش از ۱۰ میلیون تومان واریز شد بصورت اتوماتیک یک در هزار مالیات یعنی از ۱۰ میلیون تومان ۱۰ هزار تومان به حساب خزانه ریخته شود.
وی اظهار داشت: در حال حاضر گردش مالی در کشور ۱۰ تا ۲۰ برابر تولید ناخالص داخلی است.
نائب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی گفت: اگر چنین عرصه‌ای برای تراکنش‌های بانکی در نظر گرفته شود حتی می‌توان بسیاری از مالیات‌ها را در کشور حذف و در عین حال معافیت‌های مالیاتی را در راستای رونق کسب و کار، تولید و مواردی از این دست توسعه داد، چون درآمدی که از این محل حاصل می‌شود حداقل ۱۰ برابر درآمد مالیاتی فعلی است.
اینکه از هر تراکنش بانکی مالیات بگیریم اثرات اقتصادی خواهد داشت
اما آلبرت بغزیان، استاد دانشگاه تهران و اقتصاددان در این زمینه به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: اینکه دولت بخواهد از هر تراکنش بانکی مالیات بگیرد اثرات اقتصادی خواهد داشت. در بحث مالیات فرار‌های مالیاتی کلانی وجود دارد که می‌توان طرحی برای جلوگیری از آن در نظر گرفت.
وی می‌افزاید: نمایندگان مجلس باید به دنبال جلوگیری از فعالیت‌های زیر زمینی در اقتصاد از طریق اهرم‌های مختلف از جمله مالیات باشند.
بیشتر بخوانید: مالیات‌ستانی در کشور به سبک داروغه ناتینگهام است
بغزیان تصریح می‌کند: مشغول کردن دولت برای دریافت مالیات از تراکنش‌ها توجیه اقتصادی خاصی ندارد. می‌توان از هر چیزی مالیات اخذ کرد حتی از پارک کردن خودرو هم مالیات گرفت و برای دولت درآمد ایجاد کرد، اما باید دید اثرگذاری مثبتی در اقتصاد کلان خواهد داشت؟
این اقتصاددان یادآور می‌شود: اصلاح نظام مالیاتی باید بتواند جلوی سفته بازی‌ها را بگیرد، اما به نظر می‌رسد این شیوه نتواند راهگشای ایرادات مالیاتی در اقتصاد باشد. به نظر می‌رسد نمایندگان مجلس از وظیفه اصلی خود دور شده اند.
این استاد دانشگاه همچنین می‌گوید: به نظر می‌رسد برخی نمایندگان مجلس باید نسبت به جایگاه خود شناخت بیشتری داشته باشند.
مالیات بر تراکنش، یک مالیات مضاعف به حساب می‌آید
مسعود دانشمند کارشناس مسائل اقتصادی نیز در واکنش به این اظهارنظر میرتاج‌الدینی و در گفتگو با اقتصاد۲۴ می‌گوید: فلسفه مالیات، اخذ پولی از درآمد افراد است. تراکنش مالی لزوماً به معنای کسب درآمد نیست. این معامله خرید در سازوکار خود به طور جداگانه در ترازنامه مالیاتی لحاظ می‌شود بنابراین مالیات بر تراکنش یک مالیات مضاعف به حساب می‌آید.
وی با بیان اینکه در هیچ جای دنیا این اقدام انجام نمی‌شود، اظهار می‌کند: نظام مالیاتی ما اشکال دارد و با این اقدامات نمی‌توان آن را اصلاح کرد. در وهله نخست همه مردم ایران بالای سن قانونی باید اظهارنامه مالیاتی ارائه کنند در این شرایط مشخص خواهد شد که تغییرات مالی هر شخص اعم از درآمد و یا معاملات مشخص خواهد شد. تا زمانی که این قدم برداشته نشود نمی‌توان ساختار مالیاتی را اصلاح کرد.
دانشمند تصریح می‌کند: حتی اگر نهاد یا شخصی معاف از مالیات باشد باید اظهارنامه مالیاتی پر کند و مرجع تشخیص معافیت باید سازمان امور مالیاتی باشد. در هر معامله خدمات یا کالایی از یک طرف به طرف دیگر منتقل می‌شود و سازمان امور مالیاتی باید آن را ببیند. برای مثال یک فرد خودرویی را به فرد دیگر می‌فروشد این معامله باید در سازمان امور مالیاتی ثبت و رصد شود که در حال حاضر نمی‌شود.
این کارشناس اقتصادی تاکید می‌کند: دلیل اینکه فساد مالی و اداری زیاد است به دلیل همین عدم شفافیت در نقل و انتقال‌های مالی است. در واقع رشوه و امضای طلایی از عدم رصد سازمان امور مالیاتی ناشی می‌شود. اگر همه حساب‌ها و افراد در آکواریوم شیشه‌ای باشند، سلامت به سیستم اداری کشور بر می‌گردد.
قانون مالیات شیر بی یال و دم
دانشمند همچنین می‌گوید: متاسفانه قانون مالیات در هر دوره به مجلس می‌رود و در نهایت یک شیر بدون یال و دم و اشکن از آن بیرون می‌آید. قانون مالیات در هر دوره‌ای که به مجلس می‌رود هر کس با تفسیر خود بندی را به آن اضافه می‌کند و در نهایت یک اخلال جدید در سیستم مالیاتی اضافه می‌شود.
این اقتصاددان با بیان اینکه قرار نیست چرخ را دوباره اختراع کرد، می‌افزاید: باید از تجربه سایر کشور‌های پیشرفته دنیا استفاده کرد. مالیات در یک سیستم درست می‌تواند بین پول تمیز و مشکل دار تفاوت را آشکار کند. ثروت داشتن و تولید ثروت امر بدی نیست، اما می‌توان با نظام مالیاتی درست، مشخص کرد که این ثروت از چه راهی به دست آمده است.
کارمزد از تراکنش هم اشتباه است چه برسد به مالیات
دانشمند با تاکید بر اینکه اگر نظام مالیاتی را درست کنیم حتی به قیمت گذاری دستوری نیز احتیاجی نیست، می‌گوید: برای مثال اگر کسی کالایی را بیشتر از یک سود مشخص و معقول به فروش برساند باید متناسب با آن و به صورت پلکانی تا ۹۵ درصد مالیات پرداخت کند در نتیجه انگیزه برای گران فروشی کاهش پیدا می‌کند.
وی می‌افزاید: در همه جای دنیا با نظام مالیاتی بخش‌های مختلف اقتصادی را کنترل می‌کنند. معنا ندارد که بر هر تراکنش مالیات اخذ شود. حتی تراکنش‌هایی که کارمزد از آن گرفته می‌شود کار غلطی است.
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان می‌کند: فرض کنید شخصی تراکنش انجام ندهد و مستقیم به بانک رود در این صورت باید کارمند جداگانه‌ای برای شمردن پول گذاشت، این پول‌ها تحویل داده شود و برای بانک باید صندوق در نظر گرفته شود و هزینه اضافه کند. حالا که مردم از کارت استفاده می‌کنند و بانک با هزینه کمتری کار خود را انجام می‌دهد چرا باید هزینه کارمزد هم دریافت کند؛ بنابراین کارمزدی که دریافت می‌شود غلط اندر غلط است حالا قرار باشد مالیات هم از آن دریافت کرد!