اقتصاد24 - در عصر حاضر که در مسیر جهانی شدن اقتصاد پیش می‌رویم، نیاز به صادرات و واردات کالاها براى همه کشورها امرى اجتناب‌ناپذیر است؛ چراکه هیچ کشوری نمی‌تواند به تنهایى تمام نیازهای کشور خود را تامین کند و نیاز به تبادل کالا با دیگر کشورها دارد و در این زمینه کشورى که توان صادراتى بالایى داشته باشد، از قدرت اقتصادی بالاترى نسبت به سایر کشورها برخوردار است. بنابراین میزان صادرات هر سرزمینی خود معیاری به‌منظور سنجش قدرت اقتصادی آن کشور است.
در این شرایط تجارت اجزا و قطعات (کالاهای واسطه‌ای) سهم بالای ۶۰ درصدی از تجارت کالاها در سطح بین‌المللی را به خود اختصاص داده و کشورها با توجه به مزیت‌های نسبی و رقابتی خود نسبت به تولید کالاها اقدام و با دیگر کشورها مبادله می‌کنند. از این‌رو تجارت خارجی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار شده است. به‌طوری‌که سهم آن در تولید ناخالص دنیا رو به افزایش است.
پیشرفت و جهش اقتصادی در کشور مستلزم توسعه تجارت خارجی و افزایش تعاملات بین‌المللی و حضور فعال در بازارهای جهانی با رویکرد درون‌زایی و برون‌گرایی است و در این بین یکی از سیاست‌های راهبردی و اولویت‌های اصلی کشور برای نیل به تعالی و توسعه، بر محور توسعه صادرات کالاهای غیرنفتی و کاهش وابستگی کشور به صادرات و درآمدهای نفتی استوار است. به‌خصوص در شرایطی که به‌دلیل تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان، محدودیت‌ها و مشکلاتی را در این حوزه به‌وجود آورده که در بخش صادرات نفت ملموس‌تر است. پس صادرات، پیش‌نیاز رشد پایدار و مهم‌ترین عامل ورود ارز به کشور، حفظ و گسترش اشتغال و افزایش درآمد آحاد اقتصاد است.
از الزامات افزایش تجارت خارجی، داشتن برنامه‌ها و فعالیت‌های مختلف از جمله توسعه دیپلماسی اقتصادی، اطلاع‌رسانی به‌موقع از فرصت‌های تجاری موجود، برگزاری دوره‌های آموزشی و مشاوره به فعالان اقتصادی و تجار و بازرگانان، برگزاری همایش‌های بین‌المللی برای معرفی فرصت‌های بازار، تقویت تولیدات صادرات‌محور، انجام تحقیقات و تبلیغات مناسب در بازارها، ایجاد شرکت‌های بزرگ مدیریت صادرات، برپایی نمایشگاه‌های تخصصی و اختصاصی در خارج از کشور، اعزام و پذیرش هیات‌های مختلف تجاری و ایجاد مراکز تجاری و اعزام رایزنان بازرگانی است.
اما در این بین دیپلماسی تجاری در فرآیند جهانی شدن و افزایش مناسبات اقتصادی و بازرگانی فی‌مابین کشورها اهمیت فراوانی دارد. از این رو نقش رایزنان بازرگانی به‌عنوان دید‌بان تجاری کشور با رویکرد توسعه بیشتر صادرات و مدیریت هدفمند، شناسایی ظرفیت‌های صادراتی کشور و نیازهای کشورهای هدف، توسعه روابط برای انتقال دانش و تکنولوژی، بررسی و شناسایی ساختار و ظرفیت‌های بازارهای کشورهای هدف، آگاهی‌بخشی به همه تجار و فعالان اقتصادی در توسعه بازرگانی بسیار تاثیرگذار است.
رایزنان بازرگانی کشور در کشورهای محل ماموریت نقش بسیار مهم و کلیدی در برقراری و توسعه روابط تجاری میان کشورها ایفا می‌کنند؛ به‌نحوی‌که به‌عنوان یک بازوی کمکی به سازمان‌های توسعه تجارت (که متولی توسعه تجارت خارجی و پیشرو در دیپلماسی تجاری هستند) در کشورها در راستای پیشبرد اهداف تجاری آن کشور عمل می‌کند و با برقراری ارتباط مستقیم با افراد موثر از جمله روسای سازمان‌ها و بنگاه‌های اقتصادی و مقامات تصمیم‌گیرنده برای افزایش و توسعه مناسبات اقتصادی و ساماندهی هیات‌های تجاری یا اعزام هیات‌های اقتصادی به کشور متبوع خود و تلاش برای موفقیت‌آمیز بودن مذاکرات و تهیه گزارش‌های تحلیلی با جنبه‌های کاربردی درباره اوضاع اقتصادی کشورهای هدف، نظرسنجی از مصرف‌کنندگان کالاهای کشورمان در مورد کیفیت این کالاها و نارسایی‌های احتمالی وآگاهی از تحولات اقتصادی کشور، قوانین، مقررات و ظرفیت‌های موجود در بخش‌های مختلف اقتصادی برای رایزنان بازرگانی حائز اهمیت است.
دامنه و پوشش حوزه فعالیت رایزنان بازرگانی طی سال‌های اخیر افزایش یافته و به‌دلیل تغییر در اولویت‌ها دچار تغییراتی شده است؛ به‌طوری‌که علاوه بر بررسی اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور محل ماموریت و روند عرضه و تقاضا، تحولات قیمت‌ها، فعالیت‌های رقبا، نمایشگاه‌های تجاری، فعالیت‌های بازاریابی وتحقیقات بازار و توسعه تجارت و صادرات خدمات فنی و مهندسی، ارائه نظرات مشورتی به فعالان اقتصادی کشور برای انعقاد قراردادهای تجاری، سرمایه‌گذاری یا اعطای نمایندگی فروش کالا به افزایش جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، توسعه صنعت گردشگری و توسعه برند ملی گسترش یافته است. ما برای نیل به اهداف توسعه بازرگانی که لازمه توسعه تجارت خارجی و افزایش صادرات است، علاوه بر اینکه نیازمند پیوستن به سازمان تجارت جهانی و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی هستیم، باید برای حضور موثرتر در بازارهای بین‌المللی رایزنان بازرگانی انتخاب و به کشورهای طرف تجاری اعزام کنیم که از شایستگی‌های بالای فردی وآگاهی به فناوری‌های نوین برخوردار باشد و علاوه بر داشتن تبحر و تجربه لازم و کافی در امر تجارت، توان و توانمندی و تسلط بر زبان، آداب و سنن و ارزش‌ها کشورهای هدف برای برقراری ارتباطات موثر داشته باشند تا از این طریق بتوانند برای توسعه مناسبات تجاری با مسوولان اقتصادی و تجاری و سایر اشخاص ذی‌نفوذ کشور محل ماموریت مرتبط و اطلاعات و مشاوره‌های لازم را به جامعه تجاری کشور و سازمان‌های اقتصادی ذی‌ربط ارائه کنند.
در این حوزه بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد بیشتر کشورهای درحال توسعه که موفقیت‌هایی را درحوزه‌های تجارت خارجی داشته‌اند، از دانش، تخصص، سطح آگاهی بالا، ابتکار عمل و تلاش‌های رایزنان بازرگانی که به کشورهای طرف تجاری خود اعزام کرده بودند، بهره‌مند شده‌اند. همچنین به‌دلیل وظایف متعدد رایزنان بازرگانی برای نائل شدن به اهداف تعریف‌شده باید از حمایت لازم سفرای کشورمان بهره‌مند باشند و از امکانات و تجهیزات لازم، نیروی انسانی متخصص و بودجه کافی برخوردار باشند و برای تسهیل ارتباطات و افزایش کارآیی و نفوذ بیشتر در بازار، رایزنان بازرگانی، نسبت به استقرار آنان در مناطق تجاری و خارج از محدوده نمایندگی‌های سیاسی اقدام شود و داشتن چند رایزن بازرگانی در کشورهایی که از مقاصد مهم صادراتی کشورمان هستند، بسیار حائز اهمیت است.
نویسنده: عباس آرگون، عضو هیات نمایندگان اتاق تهران