اقتصاد۲۴ - عرضه اولیه‌های سهام شرکت‌ها همواره به عنوان یکی از گزینه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاران، به ویژه افراد تازه وارد در بورس مطرح بوده و به دلیل اینکه سهم‌هایی که در این عرضه‌ها به فروش می‌رسند در بیشتر مواقع سودآور هستند، همواره طرفداران زیادی نیز داشته تا جایی که در مقاطع مختلف و در برخی موارد تا چندین میلیون نفر در آن مشارکت می‌کنند. اما این روز‌ها وضعیت تغییر کرده و دیده می‌شود که سهامداران برای نخریدن عرضه اولیه کمپین هم می‌زنند، هر چند بورس در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹ عملکرد جذابی داشت، اما از شهریور ماه کام خیلی‌ها را تلخ کرد و عملکرد ۵ ماهه قبل از آن را به شدت تحت تاثیر قرار داد.
جذابیت عرضه‌های اولیه کمرنگ شد
عرضه اولیه‌های سال ۱۳۹۹ به لطف رونق بازار بورس انجام شد و با معافیت‌های مالیاتی‌ای که برای شرکت‌های تازه‌وارد به این بازار در نظر گرفته می‌شود و حمایت‌های دولت و سیاست‌های بعضی سازمان‌ها و نهاد‌های بزرگ مانند سازمان تامین اجتماعی و امثال آن، خیلی هم پر تب و تاب بود و نتیجه آن شد که در ۶ ماهه ابتدای سال تعداد زیادی عرضه اولیه در بورس صورت گرفت، اما پس از آن ورق برگشت و یکی از پیامد‌های ناخوشایند ریزش متوالی ماه‌های گذشته در بورس که از تابستان آغاز شد، منفی شدن سهام‌های عرضه اولیه‌ای بود که پیش از وضعیت نامطلوب بورس جزو جاذبه‌های این بازار به شمار می‌آمدند و سود تضمین شده ۳۰ تا صددرصدی و حتی بیشتر به خریداران هدیه می‌کردند. اما با افت شاخص‌ها و شروع اصلاح بازار، روند عرضه اولیه شرکت‌ها نیز تا حدودی متوقف شد. اکنون به نظر می‌رسد این گزاره که عرضه‌های اولیه همیشه جذاب و سودآور هستند زیر سوال رفته و ممکن است یک سهم عرضه اولیه‌ای در زمانی که اصلا انتظارش نمی‌رود از مثبت به منفی تغییر جهت دهد.
بیشتر بخوانید: مجلس برای تامین مالی پروژه‌های عمرانی به بورس مجوز داد
شستا؛ عرضه اولیه و توقف نماد
۲۱ فروردین ماه سال جاری بود که نماد شستا در فهرست نرخ‌های بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران درج و از ۲۷ فروردین نیز عرضه اولیه این نماد انجام شد، اما ۱۷ شهریورماه ۹۹ بود که معاملات شستا متوقف شد و علت این توقف نماد شستا را ارایه اطلاعات عنوان کردند، همچنین سه عرضه اولیه شرکت تامین سرمایه امین، شرکت سرمایه‌گذاری سیمان تامین و شرکت توسعه مسیر برق گیلان که در سال جاری عرضه شدند، در دی‌ماه به زیر قیمت عرضه اولیه‌شان رسیدند و ضرر‌دهی این سه عرضه اولیه شوکی بود که بازار سرمایه به سهامدارانش وارد کرد. امین با قیمت ۱۰،۴۰۰ ریال عرضه شد و ۱۳ دی ماه به قیمت ۱۰،۰۴۰ ریال رسید، سیتا با قیمت ۱۵،۲۲۰ ریال عرضه شده بود و در همین روز به قیمت ۱۵،۰۲۰ ریال رسید و بگیلان با قیمت ۲۴،۰۰۰ ریال عرضه شد که در این روز قیمت آن ۲۳۴۵۰ ریال یعنی پایین‌تر از نرخ عرضه اولیه آن تعیین شد؛ این سه شرکت به ترتیب با نماد‌های امین، سیتا و بگیلان در بورس پذیرش شده بودند. اما با وجود این اتفاقات و از بین رفتن اعتماد بین سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه و عدم حمایت دولت از بورس، آیا عرضه اولیه‌های شرکت‌ها می‌تواند در بین سهامداران حقیقی همچنان مورد اطمینان باشد؟
قانونگذار به ریسک‌های بازار دامن نزند
مهیار بقایی، کارشناس بازار سرمایه معتقد است؛ همه شرکت‌ها به دنبال تامین مالی در بازار سرمایه هستند و شعاری که در این بازار وجود دارد نیز همواره به این موضوع تاکید داشته، اما در حال حاضر در وضعیتی قرار داریم که شاخص بورس منفی شده و در چند ماه اخیر هم سیر نزولی داشته، اما نکته مهم این است که باید ببینیم چه تصمیماتی در این بازار تاثیرگذار بوده است. بقایی با اشاره به تصمیم اخیر مسوولان بورس به «اعتماد» گفت: این تصمیم که درخصوص دامنه نوسان گرفته شد موافقان و مخالفانی داشت که بنده جزو مخالفان آن بودم زیرا همیشه بورس دارای ریسک‌های ذاتی مربوط به خود است و نباید قانونگذار به این ریسک‌ها دامن بزند.
دومینوی هیجان در بورس
بقایی در ادامه با بیان اینکه باید دید شرکت‌هایی که خواستار حضور در بورس هستند با چه اهدافی می‌خواهند این اقدام را انجام دهند، افزود: آیا این شرکت‌ها شناخت درستی از بورس دارند و می‌دانند این دومینو زنجیروار به هم متصل است و مسوولان این شرکت‌ها آگاهی کافی برای حضور در بورس دارند؟ این موضوع حائز اهمیت است که ابتدا باید ساختار مالی شرکت را مساعد کنند و پس از آن وارد بورس شوند. او گفت: یکی از اتفاقاتی که در عرضه اولیه می‌افتد این است که باعث می‌شود بورس رقیق‌تر شود و این حجم پول برای سهمی که نمی‌ارزد قفل نشود و شرکت‌هایی که دارای ارزش بیشتری هستند خریداری شوند. موضوع اصلی این است که ماهیت اصلی بورس این روز‌ها فراموش شده و به اعتقاد من نه شاخص ۲ میلیونی و ۱۰۰ حباب بود و نه زمانی که شاخص پایین بود زیر ارزش بود. بقایی درباره شرکت‌های تازه‌وارد در بورس افزود: بهره‌گیری از تحلیلگران و مشاوره‌های سرمایه‌گذاری هنوز در ایران جا نیفتاده و نقش این تحلیلگران همچنان مغفول است این در حالی است که این شرکت‌ها باید راهکار‌های این افراد را بپذیرند. متاسفانه شاهد آنیم که برنامه‌ریزی این شرکت‌ها دقیق نیست و تنها در یک ثانیه تصمیم می‌گیرند و سیاست‌های کلی برای شرکت‌هایی که می‌خواهند وارد بورس شوند وجود ندارد. این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: بهتر آن بود که زمانی که شستا وارد بورس شد در ابتدا شرکت‌های کوچک‌ترش وارد این بازار می‌شد و در انتها شستا می‌آمد.
سرنوشت بورس وابسته به متغیر‌های اقتصاد است
او با بیان اینکه ریسک‌های غیرسیستماتیک در بورس زیاد است، گفت: آنچه شاهد آنیم این است که دولت به عنوان یک سرمایه‌گذار در بازار برای تامین مالی اقدام به فروش اوراق کرده و برای شرکت‌هایی که می‌خواهند برای تامین مالی وارد بورس شوند بهتر آن است که از طریق اوراق مالی اقدام کنند و در حال حاضر یک خط‌کش هم دارند که آن اوراق دولتی است. او خاطرنشان کرد: آینده اقتصادی در حال حاضر مبهم است و ریسک‌های زیادی هم دارد و ورود به بازار سرمایه هم به همین میزان ابهام دارد. اینکه دنبال مقصر باشیم و بگوییم عرضه اولیه‌ها باعث این اتفاق شده درست نیست. یکسری مولفه‌های اقتصادی همیشه در بازار است که باعث خروج منابع مالی از بورس می‌شود. درست است که در این مدت تشویق‌های زیادی از سوی مسوولان برای ورود مردم به بورس انجام و پس از آن ریزش‌ها شروع شد، اما این اتفاقی است که افتاده و باید این مساله را در حال حاضر مدیریت کرد. این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین رویداد‌ها که در کشور ما رخ داد عرضه سهام عدالت بود که از همه اقشار در این سهام مشارکت دارند و بسیاری هم به این سهام خیلی امید دارند به خصوص اقشار کم‌بضاعت و دولت باید با برنامه‌ریزی دقیق آماده تحول و تغییرات در این شرکت‌ها باشند و ابهامات را از این شرکت‌ها بردارند، زیرا این شرکت‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای برای اعتمادسازی بین مردم و ماندن در بورس دارند. اگر شرکتی در این مدت خوب کار کرده باشد این افراد در آینده منابع مالی بیشتری در بورس وارد می‌کنند و این موضوع می‌تواند فرهنگ‌سازی خوبی برای بورس باشد.
گزارش از: ندا جعفری