سخنان عجیب رئیس بانک مرکزی در خصوص نرخ ارز!

اقتصاد۲۴ – عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی همچنان بر این باور است که با گفتار درمانی می‌توان قیمت ارز و بازار را کنترل کرد؛ غافل از اینکه به نظر می‌رسد بانک مرکزی هیچگاه نقش بازارسازی خود را در بزنگاه‌ها خوب ایفا نکرده است و به خصوص در هفته‌های اخیر، علیرغم اینکه او صحبت از نقش پررنگ این بانک در ثبات بخشی به بازار می‌گوید، اما نوسانات نرخ باز هم بدون پایه و اساس و حداقل بر مبنای فضایی خارج از عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد.

مروری بر بازار ارز ظرف ماههای گذشته حکایت از آن دارد که قیمت ارز در بازار با نوسانات جدی روبرو است و اگرچه نرخ تا ۲۰ هزار تومان هم پایین آمده بود و در معاملات فردایی، قیمت چشم‌اندازی کاهشی داشت؛ اما مجدد نرخ به آستانه ۲۳ هزار تومانی رسیده و روند رو به رشد آن، بالغ بر یک هفته است که متوقف نشده و همچنان به مسیر صعودی خود ادامه می‌دهد.

۱۹ اردیبهشت ماه بود که عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری، کاهش نرخ ارز ظرف روزهای قبل از آن را به مثابه یک افتخار بزرگ برای خود دانست و اذعان داشت که بانک مرکزی نرخ را به ۲۰ هزار تومان رسانده و به صراحت اعلام کرد که روند کاهشی نرخ ارز ادامه می‌یابد.

اما این سخنان رئیس کل، چند روزی بیشتر دوام نیاورد و درست در آستانه ثبت نام وی به عنوان یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری، نرخ مجدد در بازار رو به افزایش گذاشته و اکنون که حدود ۱۲ روز از سخنان وی در برنامه گفتگوی ویژه خبری گذشته است، نرخ دلار حدود ۳ هزار تومان افزایش یافته است و همتی همچنان معتقد است که دلار در بازار خریداری ندارد؛ ضمن اینکه او همچنان بر نقش بازارسازی بانک مرکزی تاکید دارد و بر این باور است که ارز در بازار خریداری ندارد و تنها خریدار آن بانک مرکزی است که در نقش بازارساز وارد شده است.

این سخنان رئیس کل بانک مرکزی که روز گذشته در جمع فعالان بازار سرمایه اعلام شده، به این نکته تاکید دارد که نرخی که هم اکنون در بازار قابل رؤیت است، حاصل بازارسازی بانک مرکزی بوده و دلار نیمایی هم اکنون با نرخ ۲۰ هزار تومانی هم خریداری ندارد؛ در حالیکه پشت پرده این سخنان به نظر می‌رسد صرفاً هیجانات او در ایام کاندیداتوری است.

حال سوال اصلی این است که اگر بانک مرکزی نقش بازارسازی خود را به خوبی ایفا کرده، چطور باید ظرف مدت ۱۲ روز نرخ ارز ۳ هزار تومان افزایش را تجربه کرده و روند رو به رشد آن، همچنان ادامه یابد؛ به خصوص اینکه معاملات فردایی نرخ‌های بالاتر از آنچه که در بازار رد و بدل می‌شود را هدفگذاری می‌کنند.

البته این خطا یک بار دیگر هم در محاسبات بانک مرکزی رخ داده بود که اتفاقاً عبدالناصر همتی، آن را در برنامه گفتگوی ویژه خبری باز هم تکرار کرد و آن اینکه، تصور بانک مرکزی این بود که در شهریورماه سال گذشته، نرخ دلار از ۱۷ هزار تومان بالاتر نرود، اما این نرخ به ۳۲ هزار تومان رسید که البته او دلیل اصلی‌اش را فشار حداکثری آمریکا بر علیه اقتصاد ایران می‌داند؛ موضوعی که بارها و بارها بهانه سوءتدبیرهای بانک مرکزی در موارد مهمی همچون کنترل نقدینگی و تورم و حتی کنترل بازار ارز قرار گرفته است.

در عین حال نکته اصلی در سخنان رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر اینکه دلار در نیما خریدار ندارد این است که با باز شدن فرآیند استفاده از ارز صادراتی برای واردات، بسیاری از واردکنندگان ترجیح می‌دهند تا به جای اینکه دلار را کمی ارزان‌تر از نرخ دلار صادراتی‌ها خریداری کنند و در مقابل، برای تائید پرونده‌های خود حداقل ۴۵ روز را در صف انتظار بمانند، دلار را با نرخ بالاتری از صادرکنندگان خریداری نمایند و در مقابل، مدت زمان کوتاهتری را در انتظار تائید پرونده خود از سوی بانک مرکزی سپری کنند؛ چراکه به هر حال خرید ارز از نیما مشکلات خاص خود را دارد و زمان ماندگاری در صف نیما، تقریباً زبانزد عام و خاص است.

حال سوال اساسی این است که اگر بانک مرکزی هدایت نرخ ارز در بازار را به عهده دارد، پس این افزایش نرخ به چه دلیلی در حال انجام است و آیا برنامه‌های بازارساز دقیق نبوده و با خلل مواجه است یا اینکه اگر این برنامه‌ها کاربردی است، پس دولت قصد دارد که نرخ ارز را در بازار بالا برد؛ به هر حال داستان هر چه که باشد، این نوسان کارنامه عملکردی بانک مرکزی را در ایفای نقش بازارسازی به یک تخریب‌گر بازار تنزل می‌دهد.

محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اعلام اینکه نرخ ارز در اقتصاد ایران متأثر از برخی عوامل اقتصادی مانند وضعیت تراز تجاری کشور و برخی عوامل غیراقتصادی مانند تحریم‌ها، سفته بازی و تقاضای کاذب در بازار است، اعلام کرده که پیش بینی‌ها از شرایط کنونی و پیش روی حرکت اقتصاد کشور بگونه‌ای است که میزان اثر عوامل غیراقتصادی در تعیین نرخ ارز به حداقل خواهد رسید.

وی به این نکته هم اشاره کرده که این موضوع باعث شده علاوه بر کاهش تقاضاهای کاذب و سفته بازی در بازار، بخشی از منابع ارزی که به‌صورت سپرده‌های فردی و شخصی خارج از شبکه بانکی نگهداری می‌شوند هم در حال بازگشت به چرخه جریان اقتصاد است.

رئیس کمیسیون اقتصاد مجلس گفت: این روزها دو عامل کاهش تقاضا و ورود دلارهای شخصی به چرخه اقتصاد باعث کاهش نرخ دلار به سوی یک قیمت تعادلی شده، اما گزارش‌هایی رسیده است مبنی بر اینکه دست‌هایی سعی می‌کنند از روند منطقی کاهش قیمت دلار جلوگیری کنند؛ این در حالی است که تقویت ارزش پول ملی در کنار مدیریت تورم، اولویت اصلی همه بانک‌های مرکزی در دنیا است و هم اکنون هم مجلس به موضوع افزایش نرخ ارز ورود کرده است و گزارش‌ها در حال پیگیری است.

وی افزود: مجلس بر اساس مبنای عرضه و تقاضای بازار و سیستم مرتبط با احکام برنامه ششم توسعه که نرخ ارز را نرخ شناور مدیریت شده تعیین کرده است، مسیر حرکت اقتصادی کشور را دنبال می‌کند؛ اما به هر حال مطمئن هستیم که نرخ ارزی که الان در کشور هست هیچ تناسبی با واقعیت‌های اقتصادی کشور ندارد و بخشی از نرخ ارز به دلیل تقاضاهای کاذب و فضای روانی و سیاسی و تحریم‌ها باید کاهش پیدا کند و کمتر از این باشد.

به هر حال باید منتظر ماند و دید که آیا بازارساز در هفته پیش رو، فکری برای نرخ ارز خواهد کرد و آیا برنامه منسجم‌تری را برای این بازار اعمال خواهد کرد یا بیشترین وقت صرف تشکیل جلسات انتخاباتی و رایزنی برای کسب رأی بیشتر خواهد بود.