کاندیدای پوششی و ائتلاف پوشالی در انتخابات ۱۴۰۰

اقتصاد ۲۴- هنوز نتیجه بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام نشده ولی از حالا می‌توان حدس زد که کدام چهره‌های سیاسی بازیگر اصلی صحنه رقابت خواهند بود. به تبع همین گمانه‌زنی، از همین حالا و حتی پیش از این، بحث درباره چگونگی چینش مهره‌ها بالا گرفته است. یک طرف اصلاح‌طلبان هستند و طرف دیگر اصولگرایان.

در این بین لاریجانی و طرفدارانش نیز سعی می‌کنند که ترکیب میدان را به نفع خود به هم بزنند. به غیر از آنان، احمدی‌نژاد هم هست که به هر سو حرکت می‌کند با سیلی از مخالفت‌ها و انتقادات روبرو می‌شود ولی با این حال تلاش دارد که به فعالیت‌های خود ادامه دهد. در بین تلاش‌های تبلیغاتی نامزدها، بازار یارگیری‌ها هم داغ شده و زمزمه‌هایی از ائتلاف این و آن کاندیدا و انصراف آن به نفع آن دیگری به گوش می‌رسد. برخی سخت به دنبال این هستند که بین اصلاح‌طلبان و لاریجانی نوعی همبستگی را تصویر کنند و از تکرار ائتلاف ۹۲ و ۹۶ در انتخابات ۱۴۰۰ بگویند. از طرف دیگر، اما میان اصولگرایان نیز تلاش‌هایی در حال انجام است تا از کثرت کاندیدا‌ها بکاهند و همه را در حمایت از سیدابراهیم رییسی ثابت‌قدم نگه دارند.

تکرار ائتلاف ۹۲ و ۹۶؟

با این همه، اما بیراه نیست اگر بگوییم که حضور علی لاریجانی، دست‌کم بخشی از اصلاح‌طلبان را هرچند در اقلیت، اما به شک و تردید انداخته است. با توجه به اینکه چهره‌های اصلی جریان اصلاح‌طلبی از میدان رقابت خارج شدند و دیگر نه سیدحسن خمینی هست که همه اصلاح‌طلبان پشت او بایستند و نه جواد ظریف حاضر به کاندیداتوری شده که دست‌کم اصلاح‌طلبان بتوانند روی محبوبیت اجتماعی او حساب باز کنند، حالا برخی از ناظران تاکید دارند که به خاطر شرایط پیش‌آمده بهتر است اصلاح‌طلبان روی استراتژی ائتلاف سرمایه‌گذاری کنند.

هرچند این راهبرد تکراری از مدت‌ها پیش مطرح بوده و بیش از آنکه از آن شنیده باشیم، از مخالفت‌های سرسخت و جدی اصلاح‌طلبان با آن شنیده‌ایم. اصلاح‌طلبانی که از سال گذشته بار‌ها و بار‌ها اعلام کرده بودند نتیجه بررسی صلاحیت‌ها از سوی شورای نگهبان هرچه باشد، به هر حال آنان به سوی تکرار استراتژی ائتلاف با اصولگرایان میانه‌رو که زمانی حسن روحانی و حالا علی لاریجانی نماد این جریان است، نخواهند رفت.

البته بیش از همه این حامیان لاریجانی هستند که سعی دارند احتمال ائتلاف را تقویت کرده و آن را احتمالی محتمل جلوه دهند. بر این اساس رسانه‌های نزدیک به علی لاریجانی و اصولگرایان میانه‌رو که این روز‌ها در مسیر تبلیغ لاریجانی کار می‌کند، در ۲۴ ساعت گذشته بیش از هر زمان از احتمال همراهی اصلاح‌طلبان با لاریجانی نوشته و گزارش داده‌اند. خبر‌ها و گزارش‌هایی که البته عمدتا منبع روشنی ندارند، اما عمدتا سعی دارند خط خبری ائتلاف جهانگیری با لاریجانی را پررنگ کنند. در عین حال بخشی از نیرو‌های اصلاح‌طلب نیز از احتمالات عرصه سیاست سخن می‌گویند و تاکید می‌کنند که در دنیای سیاست، هر اتفاقی محتمل است و هر آینه ممکن است تحولی تازه رخ بدهد و فضا دگرگون شود. ولی به هر حال روشن است که بدنه حامی اصلاحات و پایگاه اجتماعی این جریان سیاسی چنین تصمیمی یعنی ائتلاف با لاریجانی را نمی‌پذیرد و به هیچ عنوان برای پذیرش آن آماده نیست. در نتیجه اگر قرار بر کناره‌گیری کاندیدا‌ها به نفع یکدیگر باشد، اصلاح‌طلبان نهایتا بتوانند به نفع یکدیگر کنار بکشند؛ چراکه کناره‌گیری یک کاندیدای اصلاح‌طلب به نفع لاریجانی، آن‌طورکه رسانه‌های حامی او تبلیغ می‌کنند، احتمالا با واکنش بسیار منفی پایگاه اجتماعی جریان اصلاحات مواجه خواهد شد و بعید است نتیجه‌بخش باشد.

بیشتر بخوانید: زمان اعلام صلاحیت کاندیدا‌های ۱۴۰۰ از زبان کدخدایی

جهانگیری- پزشکیان؛ یک ائتلاف اصلاح‌طلبانه؟

از طرف دیگر رفتار و گفتار اغلب اصلاح‌طلبان نشان می‌دهد آنان فعلا روی اسحاق جهانگیری و مسعود پزشکیان بیشتر از همه حساب باز کرده‌اند. پزشکیان که ستاد انتخاباتی خود را هم فعال کرده و آماده شروع زمان رسمی تبلیغات است. اما ظاهرا تاکنون نتوانسته حمایت حداکثری جریان اصلاحات را به دست بیاورد؛ چراکه خواه‌ناخواه بخشی از اصلاح‌طلبان پشت جهانگیری ایستاده‌اند. هرچند باتوجه به اقبال به نسبت اندک جامعه به جهانگیری، او نیز برخلاف تصور چندان دست بالاتری در اختیار ندارد. آنچه، اما در این میان مسلم است این است که چنانچه هر دوی آنان تایید صلاحیت شوند، تنها یکی در میدان باقی بماند. در این شرایط، اما با توجه به حجم انتقادات از دولت حسن روحانی احتمال کناره‌گیری جهانگیری به نفع پزشکیان بیش از احتمال خروج پزشکیان به سود جهانگیری است. به عقیده بسیاری جهانگیری در این انتخابات نماینده دولت به حساب می‌آید و هر انتقادی که متوجه دولت است، به سوی جهانگیری نشانه گرفته می‌شود و همین هم باعث می‌شود که او بیشتر درگیر پاسخ‌دهی به ضعف دولت در ۸ سال گذشته باشد تا اقناع رای‌دهندگان برای حمایت از خود.

ناکامی سناریوی لاریجانی و نظامی پوششی

با این وجود در جبهه اصلاح‌طلبان و اصولگرایان، تقریبا همه نامزد‌ها یک همراه و موتلف جدی دارند و کمتر کاندیدایی را در این میدان تنهای تنها می‌یابیم. این یک سنت انتخاباتی در ایران است که هر فردی با یک همراه وارد می‌شود. حال ممکن است او را پوششی بنامند یا تعابیری، چون این. در این دوره، اما از میان کاندیدا‌های مطرح، فعلا علی لاریجانی تنهاست و در عمل همراهی ندارد.

هرچند به هر حال اصلاح‌طلبان دست‌کم از آنجا که رقیب به صحنه انتخابات می‌نگرد، موتلف لاریجانی است ولی در عین حال هیچ قرار نوشته یا نانوشته‌ای درباره ائتلاف با یکدیگر نگذاشته‌اند. البته شرایط فعلا این‌گونه است و احتمالا دارد اوضاع له یا علیه لاریجانی تغییر کند. در همین حال هم برخی در حال گمانه‌زنی تبلیغاتی برای او هستند و به‌طور غیررسمی اخباری را منتشر می‌کنند که نشان دهد لاریجانی هم ائتلاف‌هایی در عرصه انتخابات دارد. چنان‌که طی ۲۴ ساعت گذشته اخباری از حمایت رستم قاسمی از لاریجانی منتشر شد. هرچند قاسمی رسما این گمانه‌زنی‌ها را تکذیب کرد؛ آن‌هم درحالی که پیش از انتشار این شایعات، رستم قاسمی در مصاحبه‌ای که به تازگی با روزنامه کیهان انجام داد، انتقاداتی را متوجه لاریجانی کرده و با تعبیری، چون «فیلسوف» و تاکید بر اینکه کشور نیاز به چنین فردی ندارد، نشان داده بود که چندان تمایلی به همراهی با لاریجانی ندارد.

از این عجیب‌تر آنکه همزمان برخی منابع خبری مدعی شده‌اند که خبرگزاری تسنیم به جمع حامیان لاریجانی پیوسته است. حال آنکه فارغ از تکذیب این احتمال ازسوی برخی خبرنگاران این خبرگزاری، اینکه مسوول حوزه سیاسی این خبرگزاری در گفت‌وگوی کلاب‌هاوسی چند شب پیش لاریجانی با سوالی تند و تیز و انتقادی به مصاف او رفت، نشانه‌ای دیگر از نادرست بودن این احتمال است. ضمن آنکه نگاهی به اخبار تسنیم هم مشخص می‌کند که این رسانه اصولگرا هم مانند سایرین در صف حامیان رییسی ایستاده است.

ائتلاف باهنر-لاریجانی؛ شاید وقتی دیگر!

به علاوه این‌ها سخنانی از محمدرضا باهنر، دبیرکل جبهه پیروان خط امام و رهبری منتشر شده که نشان می‌دهد او هم از لاریجانی فاصله گرفته و قرار نیست که در تیم او باشد. همزمان علیرضا خجسته‌پور قائم‌مقام باهنر در جامعه اسلامی مهندسین به نقل از او گفته است: «به‌طور رسمی اعلام کردم که جامعه اسلامی مهندسین و جبهه پیروان خط امام و رهبری ذیل شورای وحدت اصولگرایان در انتخابات نقش‌آفرینی خواهد داشت و به حمدالله با حضور جناب آقای رییسی وحدت اصولگرایان رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفت و همه جریان‌های اصولگرایی از ایشان حمایت خواهند نمود.» با این حساب فعلا لاریجانی به صورت انفرادی به تقابل با صف قدرتمند و متکثر اصولگرایان خواهد رفت.

اختلاف میان پوششی‌های رییسی؟

هرچقدر در جریان اصلاح‌طلب و اصولگرایان میانه‌رو و طیف دولت، اما و اگر زیاد است، دست‌کم ظاهر امر در اردوگاه اصولگرایان از نوعی اتحاد حکایت دارد. اما اینکه این همبستگی ظاهری، واقعیت نیز خواهد داشت، پرسش مهم‌تری است. حالا در ظاهر امر اغلب اصولگرایان حاضر در صحنه یا از حمایت از او گفته‌اند یا اگر به صحنه آمده‌اند، می‌گویند که به زودی به نفع او کنار خواهند کشید. اما آنچه پشت صحنه دنبال می‌شود، روایتی متفاوت است.

آن‌طورکه امتداد در گزارشی نوشته، سیدابراهیم رییسی با درخواست از زاکانی برای حضور در انتخابات، ناخواسته موجب شده که سعید جلیلی در ساعات پایانی مهلت نام‌نویسی، تصمیمش را برای حضور در انتخابات بگیرد. جلیلی که از مدت‌ها قبل گفته بود اصولگرایان با «کلاه وحدت» وارد عرصه انتخابات می‌شوند، ظاهرا وقتی باخبر شد که علیرضا زاکانی برای ثبت‌نام به وزارت کشور رفته، تصمیمش را برای آمدن و ماندن در انتخابات تا پایان گرفته است.

چراکه ظاهرا زاکانی در جمع طرفدارانش اعلام کرده که با درخواست رییسی ثبت‌نام کرده است و قرار است کاندیدای پوششی رییسی باشد. نقوی حسینی، رییس ستاد تهران جلیلی در انتخابات ۹۲ گفته بود سعید جلیلی هم برای حمایت از رییسی ثبت‌نام کرده بوده است. در این شرایط است که ظاهرا جلیلی حالا که زاکانی را نیز با ماموریتی مشابه در صحنه دیده، تصمیم گرفته راه خود را دنبال کند. همزمان با این تنش در اردوگاه اصولگرایان، اما تبلیغات انتخاباتی ستاد رییسی، در فضای مجازی به شکلی نامحسوس با خط خبری انتقاد به اصلاح‌طلبان و دولت در حال پیشروی است. البته ستاد رییسی گویا برنامه‌ریزی کرده که او را وارد خط اول درگیری‌ها نکند و ظاهرا قرار است بیشتر چالش‌ها و دعوا‌های لفظی را زاکانی انجام دهد. اما اینکه جلیلی که با ماموریتی مشابه وارد میدان شده بود، چگونه واکنش نشان می‌دهد، خود معضلی تازه برای رییسی خواهد بود.