برنامه ایران در برابر طالبان چیست؟

اقتصاد۲۴- دیپلماسی ایرانی نوشت: ایران، ترکیه، پاکستان و روسیه برای پر کردن خلأ نظامی و دیپلماتیک ناشی از خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان و پیشرفت‌های نظامی طالبان اقدام کرده‌اند. در تهران، وزیر امورخارجه با مذاکره‌کنندگان طالبان دیدار و درباره اهداف ایران در قبال افغانستان گفتگو کرد و به بیانیه مشترکی دست یافت مبنی بر اینکه طالبان از حمله به غیرنظامی‌ها، مدارس، مساجد و بیمارستان‌ها حمایت نمی‌کند و خواهان مذاکره بر سر توافق درباره آینده افغانستان است.

عباس استانکزای، مذاکره‌کننده ارشد طالبان و رئیس دفتر سیاسی این گروه در قطر از طرف طالبان و یونس قانونی، معاون پیشین رئیس‌جمهور، از طرف دولت افغانستان هدایت این مذاکرات را برعهده داشتند. در همین حال، سه هیات افغان دیگر به‌طور همزمان در تهران بودند.

بیانیه مشترک، نویدبخش گفتگو‌های بعدی و ارزشمند است. برآورد‌ها حاکی از آن است که حدود یک‌میلیون افغان برای حذر از جنگ یا گرفتاری تحت حاکمیت طالبان، به سمت مرز ایران حرکت کرده‌اند. رسانه‌های اجتماعی ایران تصاویری از نیرو‌های افغان در دو دفتر گمرک از مجموع سه دفتر واقع در امتداد مرز مشترک را نمایش دادند.

بیشتر بخوانید: اصولگرایان در دفاع از طالبان عقب نشستند؟

ایران حدود ۷۰۰کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد که اکنون در دست طالبان است، بنابراین گزینه دیگری جز تعامل فعالانه وجود ندارد. طبق برخی تخمین‌ها، ایران درحال‌حاضر میزبان ۷۸۰هزار پناهنده ثبت‌شده و بین ۱/ ۲ تا ۵/ ۲میلیون پناهنده ثبت‌نشده افغان است. روسیه به‌دنبال این است که اطمینان حاصل کند طالبان اجازه نخواهد داد از مرز‌های شمالی افغانستان به‌عنوان پایگاهی برای حملات به جمهوری‌های شوروی سابق استفاده شود.

ترکیه هم در اقدامی که تا حدی برای جلب رضایت ایالات‌متحده و همچنین پیشبرد منافع خود طراحی شده، همکاری نیرو‌های خود به‌عنوان بخشی از پروژه نظارتی ناتو در محافظت از فرودگاه بین‌المللی کابل را وعده داده است. ترکیه پیش‌تر هم سابقه محافظت از این فرودگاه را داشت، اما نگران موج جدید مهاجرت است و به‌علاوه، به نقش نظامی در افغانستان به‌عنوان راهی برای بازگشت به روابط خوب گذشته با ایالات‌متحده می‌نگرد.

ظریف به هیات طالبان که به دعوت تهران روز‌های سه‌شنبه و چهارشنبه به همراه سه هیات دیگر افغان به ایران سفر کرده بودند، گفت که ممکن است مجبور به تصمیم‌گیری‌های سخت شود: «شجاعت در صلح مهم‌تر از شجاعت در جنگ است؛ شهامت در فدا کردن خواسته‌های حداکثری و گوش دادن به طرف مقابل است.»

ظریف همچنین گفت که ادامه درگیری‌ها بین دولت افغانستان و طالبان پیامد‌های «نامطلوبی» برای این کشور خواهد داشت و بازگشت به مذاکرات داخلی افغانستان «بهترین راه‌حل» ممکن است. تهران در مذاکرات دوحه که بیش از دوسال است متوقف شده، شرکت نداشته است. در داخل ایران مباحث داغی درباره نحوه برخورد با طالبان در جریان است.

برخی تحلیلگران معتقدند که مهاجرت گسترده از افغانستان بر اثر شورش طالبان می‌تواند به اقتصاد ایران کمک کند، از این رو، ایران نباید با تصرف طالبان مخالفت کند.

سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی و مشاور دولت‌های قبلی گفت: «ایران با بحران جمعیتی روبه‌رو است و معتقدم که بهترین، نزدیک‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه برای غلبه بر این بحران جمعیتی پذیرش مهاجرت از افغانستان است. ثبات در افغانستان برای امنیت ملی مهم است و به بحران پیری و اقتصاد ایران کمک می‌کند.

طالبان بدون حمایت واقعی سیاسی نمی‌توانست تاکنون دوام آورد و اکنون، ممکن است بتواند منافع دیپلماتیک منطقه‌ای ایران را تامین کند. طالبان دیگر طالبان گذشته نیست؛ دریافته که باید با جهان تعامل داشته باشد و با کشور‌های منطقه همکاری کند.»

رسول موسوی، مدیرکل دفتر غرب آسیا در وزارت امورخارجه ایران هم گفت: «طالبان از مردم افغانستان هستند. آن‌ها از جامعه سنتی افغانستان جدا نیستند و همیشه بخشی از آن بوده‌اند. به‌علاوه، آن‌ها قدرت نظامی دارند. ایالات‌متحده جنگ را باخته است و دیگر نمی‌تواند علیه طالبان عملیات نظامی انجام دهد.»