اصغر فرهادی: شبکه های اجتماعی تهدیدی برای سینما نیست

اقتصاد۲۴-  اصغر فرهادی کارگردانی فیلم های برنده اسکار «جدایی» و «فروشنده»، این بار با فیلم «قهرمان» به جشنواره کن آمده است تا پس از فیلم های «گذشته»، «فروشنده» و «همه می دانند»، برای چهارمین بار فیلمش را در کن رونمایی کند. 

«قهرمان» که با بازگشت فرهادی به فیلمسازی در ایران همراه بوده است درباره شخصیتی به نام رحیم است که برای یک بدهی در زندان به سر می برد، طی یک مرخصی دو روزه او و نامزدش نقشه ای می کشند و تلاش می کنند فرد طلبکار را متقاعد به رضایت دادن بکنند اما نقشه آنها به دلیل شبکه های اجتماعی طبق برنامه پیش نمی رود و از کنترل خارج می شود. شبکه های اجتماعی بخش مهمی از این فیلم را به خود اختصاص می دهد که به مشکلات ناشی دستکاری رسانه ای در ایران و جهان اشاره دارد.  اصغر فرهادی در گفتگویی با نشریه ورایتی از نگرانی ها خود درباره رسانه های اجتماعی و هچنین نقش سینما به عنوان بهترین راه حل برای پرداخت به معضلات ناشی از آن صحبت کرده است. 

ایده ساخت فیلم «قهرمان» از کجا شکل گرفت؟ 

هر از گاهی در اخبار ایران اخباری  در مورد افراد بسیار معمولی می خوانید که در زندگی روزمره خود کاری بسیار نوع دوستانه انجام داده اند و این روش انسانی باعث می شود که آنها برای چند روز در جامعه بسیار در چشم باشند و سپس فراموش می شوند. داستان ظهور و سقوط این نوع افراد واقعاً همان چیزی بود که من را علاقه مند کرد.

آیا در سال های اخیر موضوع دستکاری در شبکه های اجتماعی مورد توجه شما بوده است؟

وقتی کار روی داستان را شروع کردم ، خیلی از شبکه های اجتماعی آگاهی نداشتم. من این جنبه را زمانی توسعه دادم که فهمیدم این چیزی است که این روزها در همه  جهان فراگیر است. این یک ابزار قدرتمند ارتباطی در هر جامعه ای شده است و هیچ مرزی وجود ندارد. در ایران و بقیه جهان همین است.

اما من فکر می کنم آنچه در ایران مشخص است این است که چون در جامعه بین گروه ها ، عقاید ، ایدئولوژی های مختلف تنش وجود دارد ، این یک ابزار در دست [گروه هایی] از مردم برای مقابله دیگران است. به همین دلیل است که این نقش در توسعه این داستان نقش مهمی دارد. آنچه برای من درباره موضوع فیلم، جالب بود،این بود که می بینم همه نهادها و گروه های اجتماعی از این ابزار استفاده می کنند. این راهی برای ارتباط با دیگری است. اما آنچه به نظر من متناقض و جالب در این داستان رسیده، این است که این به جای اینکه راهی برای برقراری ارتباط و گشودن با دیگری باشد ، دقیقاً برعکس است: روشی برای پنهان کردن مسائل است.

بیشتر بخوانید: زمان اکران فیلم قهرمان اصغر فرهادی

نکته جالب دیگر سرعت [رسانه های اجتماعی] و تعداد بسیار کم واژگان آن است: فضای بسیار کمی که برای ارائه یک خبر ، یک شخص ، یک داستان به آن نیاز دارید و استفاده می کنید. خیلی سریع پیش می رود و اغلب اوضاع پیچیده تر است؛ فرد پیچیده تر است. شما به فضای بیشتری نیاز دارید تا در واقع تفاوت های ظریف و پیچیدگی وضعیت را ارائه دهید. وقتی این کار را با چند کلمه انجام می دهید مسلماً فضای مناسبی برای سوء تفاهم ایجاد می شود.

در ایالات متحده یکی از بزرگترین مداخله گران شبکه های اجتماعی در سیاست دونالد ترامپ بوده است که اساساً مانع رفتن شما به آمریکا برای شرکت در اسکار می شود. آیا فکر میکنید با رئیس جمهور بایدن تغییری ایجاد شود ، خصوصاً وقتی صحبت از سیاست ایالات متحده در قبال ایران باشد؟

من فکر می کنم افراط گرایان بدون توجه به کشور و سیستم های سیاسی بسیار شبیه به هم هستند. مطمئناً حضور «جو بایدن» در جای خود ، همه دنیا را به مکانی بهتر تبدیل می کند. در موردش تردیدی ندارم. اما در مورد ایران و تلاش برای پیش بینی اینکه آیا به ایران کمک خواهد کرد ، خوب در حالی که ترامپ چنین رفتار و واکنش شدید نسبت به ایران داشت ، همان نوع رفتار متقابل هم از سوی برخی ها وجود داشت. 

فکر می کنید قطع ارتباط شبکه های اجتماعی چه تاثیری بر سینما دارد؟

من چند روز پیش با یکی از دوستانم بحث کردم و او گفت که این جریان اطلاعات ، تصاویر و صدایی که امروزه بر روی همه افراد سرازیز می شود، سینما را خواهد کُشت ، زیرا این رقیبی است که سینما از پس آن بر نمی آید. اما من فکر می کنم که این کاملاً برعکس است زیرا این واقعاً جنبه معکوس استفاده از تصاویر و صدا با سرعت است. سینما واسطه ای است که برای توسعه، نمایش جنبه های مختلف ، نشان دادن پیچیدگی ها و ظرافت ها می تواند زمان بر باشد و این دقیقاً همان دلیلی است که فکر می کنم شبکه های اجتماعی به هیچ وجه تهدیدی برای سینما نیست. آنچه در شبکه های اجتماعی ندارید زمان تأمل و تفکر و قابلیت دیدن جنبه ها و ابعاد مختلف یک مساله است. اما  در سینما وجود دارد.