تشنگی کلیدواژه اعتراضات مردمی در خوزستان

اقتصاد ۲۴- مردم در پرآب‌ترین استان کشور تشنه‌لب مانده‌اند؛ در واقع می‌توان گفت حیات تمامی زیستمندان خوزستان به‌ویژه در مناطق جنوب غربی استان با خطر جدی مواجه شده است. نخل‌های تشنه از ریشه می‌سوزند و در برگ و ساقه له‌له آب می‌زنند، گاومیش‌هایی که تالاب‌های پرآب منطقه مامن و ماوایشان بود در گل و لای به جا مانده از این تفرجگاه تشنه، جان می‌دهند. انسان و حیوان به یک میزان در این رنج سهیمند، با این تفاوت که انسان اعتراضش را فریاد می‌زند و حیوان بی‌صدا جان می‌سپارد.

علت اصلی این بی‌آبی جانکاه سوءمدیریت آب است، سوءمدیریتی که مردم تشنه لب این استان را این روز‌ها به کف خیابان‌ها آورده است.

ماجرا تقریبا از ۴۰ روز پیش شروع شد زمانی که اهالی خوزستان از خشک شدن تالاب هورالعظیم و مرگ ماهی‌ها و به گل نشستن حتی گاومیش‌ها خبر دادند. علت این ماجرای تلخ هم عدم تامین حق‌آبه محیط زیستی رود کرخه بود، رودی که هورالعظیم زندگی خود را از آن می‌گرفت. محلی‌ها در آن زمان اعلام کردند که رود کرخه از یک رود خانه پرآب تبدیل به یک جوی نحیف آب شده است.

به دنبال از بین رفتن مزارع و مرگ دلخراش دام‌های تشنه در مقابل چشم صاحبانشان برخی از صاحبان دام و شیوخ محلی در استانداری و فرمانداری‌ها حاضر شده و با شدیدترین لحن ممکن اعتراض خود را به شرایط موجود اعلام کردند، تلاشی که البته فایده‌ای نداشت و همچنان «میخ آهنین اعتراضات مردم در سنگ وجود مسئولان فرو نرفت».

این بی‌توجهی‌ها درحالی بود که مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان صریحا اعلام کرده بود که اگر حق آبه هور تامین نشود، در ماه‌های آینده شاهد تشدید بحران آبی در این زیستگاه بزرگ خواهیم بود.

با این حال بی‌توجهی‌ها ادامه داشت ئ فریاد فعالان محیط زیست و تجمع مسالمت‌آمیز آن‌ها برای تامین حقابه کرخه هم به جایی نرسید. با انتشار ویدئویی از برخورد توهین‌آمیز و پرخاشگرانه مدیرعامل سد کرخه با یکی از فعالان محیط زیستی قلدرمنشی مسئولان آب منطقه بیش از پیش نمایان شد. تا اینکه بالاخره مردم درمانده تشنه لب و گرمازده‌ای که سرمایه خود را هم از دست داده‌اند به کف خیابان‌ها سرازیر شدند.

مردم در شهر‌های حمیدیه، شادگان، سوسنگرد و اهواز در اعتراض به بحران آب دست به اعتراضات گسترده زدند، مردمی که این روز‌ها به نظر می‌رسد چیزی برای از دست دادن ندارند، چه آنکه هم حیاتشان در خطر است و هم شاهد مرگ دردناک دام‌هایشان به دلیل نبود آب بوده‌اند.

برخی رسانه‌ها هم اعلام کرده‌اند که در اولین روز‌های اعتراضات چندین جوان در برخی از جاده‌ها در ماهشهر، کوت عبدالله، خرمشهر و ملاثانی اقدام به آتش زدن لاستیک و بستن جاده کردند که عبور و مرور خودرو‌ها برای دقایقی مختل شد، اما با حضور نیرو‌های انتظامی بدون هرگونه درگیری اکنون ترافیک در همه جاده‌ها روان شده است.

عصر جنوب رسانه محلی خوزستان نیز از بستن جاده ماهشهر به بندر امام در پی اعتراضات به مشکلات بی‌آبی خبر داد و به نقل از فرماندار ماهشهر خوزستان عنوان کرد که دقایقی پیش گروهی بر پایه یک فراخوان مجازی در اعتراض به موضوع بی‌آبی در استان خوزستان، اقدام به بستن جاده ماهشهر - بندر امام کردند که با حضور مامورین انتظامی، معترضین متفرق شدند.

با این حال انتشار ویدئو‌هایی در فضای مجازی نشان از آن دارد که پاسخ به این اعتراض برحق مردم برای تامین مهم‌ترین و حداقلی‌ترین حق و نیاز یک انسان و حتی حیوانات، برخورد‌های پلیسی بوده است، برخورد‌هایی که البته ردپای آن را در اعتراضات مردم تشنه غیزانیه اهواز در سال گذشته هم می‌توان دنبال کرد.

بیشتر بخوانید: بی‌تدبیری وزارت نیرو چگونه هورالعظیم را نابود کرد؟

تاسف‌آورتر آنکه با وجود انتشار گسترده ویدئوی اعتراضات مردمی از سوی منابع محلی و رسمی، استاندار خوزستان کلیپ‌های منتشر شده را جعلی خواند و وجود هرگونه اعتراض در سطح این استان را رد کرد. او گفته بود که برخی به دنبال تحریک مردم هستند و تصاویری جعلی از اعتراضات مردم در فضای مجازی منتشر می‌کنند.

او تاکید کرده بود که در شهر‌های خرمشهر و سوسنگرد اتفاق و اعتراضی رخ نداده، اما کلیپ‌هایی مربوط به گذشته در فضای مجازی منتشر می‌شود لذا مردم مراقب این شیطنت‌ها باشند. با این حال ورود هیاتی از سوی دولت و هیاتی از سوی قوه قضائیه به این استان نشان می‌دهد که ویدئو‌های منتشر شده نه‌تن‌ها جعلی نیست که به شدت هم شرایط مردم نگران کننده است. چه آنکه در اعتراضات جمعه شب گذشته شادگان یک جوان معترض به ضرب گلوله کشته شد در حالی که سرپرست فرمانداری این شهر ضاربان را افراد ناشناس معرفی کرده است.

از سوی دیگر انتقال آب از رود کارون به اصفهان و یزد خاطر مردم را بیش از پیش مکدر کرد آنچنانکه مردم این احساس را داشتند که شادی مردم این استان‌ها به بهای مرگ زندگی آنان رقم زده شده است و تنها دلیل آن هم حمایت مسئولان دولتی اهل استان‌های مرکزی از پروژه‌های گسترده انتقال آب است. شاهدی بر این مدعا تیتر روزنامه سرآغاز در سال ۹۵ است که به نقل از استاندار یزد نوشته بود: «آب کارون را می‌بریم به هیچکس هم ربطی ندارد.»

با ناصر عبیات، فعال محیط زیست خوزستان یعنی همان فردی که ویدئوی درگیری مدیرعامل سد کرخه با وی در فضای مجازی منتشر شد و همچنین آیت‌الله فرحانی نماینده خوزستان در مجلس خبرگان رهبری گفتگو کردیم.
سد‌هایی برای خشک کردن یک جلگه

عبیات توضیح می‌دهد: «ما در تالاب شادگان و هورالعظیم با تنش آبی مواجه هستیم. در حال حاضر حقابه زیست محیطی رودخانه کرخه پرداخت نشده که این موضوع باعث تنش و خشک شدن هورالعظیم شده است این موضوع باعث شده که این روز‌ها شاهد قتل عام دام‌ها و گاومیش‌هایی باشیم که هزاران سال است در این منطقه زیست می‌کنند اتفاقی که در تاریخ بین‌النهرین بی‌سابقه بوده است.

صد‌ها راس دام در هورالعظیم تلف شدند، نخل‌هایی که ۵۰، ۶۰ سال عمر دارند تشنه مانده و در حال نابودی هستند. شرایط به‌گونه‌ای شده که مردم تانکر آب اجاره کرده و نخل‌ها را آبیاری کردند. تقریبا ۴۰ روز است که عدم مدیریت در حوزه آب و برق باعث مرگ گونه‌های مختلف در هورالعظیم شده و کلا اکوسیستم هورالعظیم نابود شده است. ما در این مدت هر روز شاهد شعله‌ور شدن نیزار‌ها در ساعات اوج گرما یعنی ۱۵ یا ۱۶ بعداز ظهر هستیم که دمای هوا به بالای ۶۰ درجه می‌رسد.

مشکل خوزستان احداث بی‌رویه سد در بالادست این استان است. با توجه به باران‌های مدیترانه‌ای که در حوزه کرخه و دز داریم اعم از کم‌بارش، پربارش و متوسط، هرگز رود کرخه که به کرخه خروشان هم معروف است دچار خشکسالی نشده است. این درحالی است که سد‌های بالادست عامل مصائب و فجایع در استان خوزستان و به‌ویژه در جنوب غربی این استان بوده‌اند. در گذشته طرح مطالعاتی سد کرخه توسط وزارت نیرو وقت تقدیم رهبر انقلاب شد. آن‌ها معتقد بودند که باید طرح ۵۵۰ هزار هکتاری را احیا کنند و طی زمستان آب را پشت مخزن سد نگهداشته تا در تابستان برای شکوفایی و تامین حقابه کرخه و آب شرب و کشاورزی مشکلی نداشته باشند. در طرح قرار بود با تامین حقابه این طرح از سد کرخه اقتصاد کشاورزی پویا در خوزستان رخ دهد که این اتفاق رخ نداد.

در حال حاضر ما در خوزستان طی تابستان و زمستان آب و برق نداریم. در تابستان گذشته در دمای بیش از ۵۰ درجه هوا برق هم نداشتیم یعنی سد کرخه و سد‌های بالادست در استان‌های بالادست نه تنها کمکی به ما نکردند که باعث نابودی خوزستان شده‌اند. سازمان شیلات سالانه ۳ بار اقدام به رهاسازی بچه ماهی در نواحی مختلف کرخه و هورالعظیم می‌کند، میلیون‌ها تن بچه‌ماهی از این تالاب تا اندیمشک رها می‌شوند و به نظر ما سکوت شیلات در برابر خشک شدن این تالاب و مرگ ماهی‌ها غیرمنطقی است و باید این موضوع را به لحاظ حقوقی پیگیری کند چرا که بچه ماهی‌هایی که رها می‌شوند متعلق به بیت‌المال مردم است و این بچه ماهی‌ها قتل عام شده‌اند به همین دلیل هم شیلات باید پیگیر این موضوع باشد.

مردم از مدیریت‌های چند ساله وزارت نیرو گله‌مندند، نماینده‌های مجلس، نمایندگان مجلس خبرگان، فعالان محیط زیست سراسر کشور که اهل دانش هستند با انتقال آب و احداث سد‌ها مخالفت دارند، اما وزارت نیرو به آن‌ها هیچ پاسخ منطقی نداده است. این مساله باعث شده که جلگه خوزستان در حال تبدیل شدن به کویر خوزستان است.»

(استاندار خوزستان گفته است که ویدئو‌های منتشر شده در فضای مجازی درباره اعتراض مردم به آب کذب است نظر شما چیست؟): «به عنوان یک فعال محیط زیست خوزستانی متعجبم، وقتی مردم از عطش فریاد الله اکبر سر می‌دهند یا به قتل عام میلیون‌ها نفر نخل یا هزاران راس از احشام در تالاب‌ها معترض می‌شوند آن‌هم به صورت مسالمت‌آمیز، این چه صحبتی است؟ من چند روز پیش با استاندار همسفر بودم و ایشان هم از وضعیت هورالعظیم گله‌مند بودند، اما جالب آن است که ایشان بعد از پیاده شدن از بالگرد تغییر کردند و در مصاحبه با صدا و سیما گفتند که هورالعظیم آبگیری شده است. متاسفانه صدا و سیمای خوزستان و صداو سیمای سراسری نگاهشان به مدیران است نه مشکلات و دغدغه‌های مردم. صدا و سیما در آن روز مصاحبه من را حذف کرد و تنها صحبت‌های استاندار پخش شد که می‌گفت هورالعظیم آبگیری شد. مگر این تالاب عظیم یک شبه آبگیری می‌شود؟ یا اینکه مردم از بدبختی برای اعتراض از خانه بیرون آمدند، اما استاندار موضوع را نفی می‌کند.

همین رفتار مدیران در خوزستان باعث می‌شود که خوزستان بدبخت‌تر شود. در واقع خوزستان در دولت جدید نیاز به مدیران دلسوز دارد نه به افرادی که اطلاعات و آمار‌های نادرست را به پایتخت منتقل می‌کنند. تالاب‌ها هویت هستند، اما متاسفانه شعار دولت که محیط زیستی بود علیه محیط زیست بود. ما شاهد جنایت‌های محیط زیستی بسیاری بودیم. کلانتری رئیس سازمان محیط زیست کشور اعلام کرده که تا ۵۰ سال دیگر خوزستان مشکل آب ندارد، این جمله او موجب شد که مجوز‌های غیرمحیط زیستی را در رابطه با انتقال آب کارون و کرخه امضا کردند. حتی انتقال آب از دریاچه کاسپین به سمنان در این دوره اتفاق افتاد؛ لذا تنها هورالعظیم نیست که در شرایط ناگوار به سر می‌برد، به جرات می‌توانم بگوییم که ۸۵ تا ۹۰ درصد تالاب‌های ایران وضعیت خوبی ندارند.»

(آیا با اصلاح روش‌ها و تغییر رویکرد می‌توانیم شاهد احیاء دوباره هورالعظیم و سایرتالاب‌ها باشیم؟): «مساله امید نیست. اگر حقابه هورالعظیم و مرزداران این منطقه که هزاران سال است در این مناطق زندگی می‌کنند و فرهنگ‌های مختلفی هم دارند داده نشود، تمامی آن‌ها نابود شده و به سایر نقاط مهاجرت می‌کنند این موضوع هم باعث ایجاد چالش‌های اجتماعی در مناطق بزرگ حاشیه‌نشین رخ می‌دهد. از رهبری درخواست می‌کنم که به حوزه آب و خصوصا مشکلات آب خوزستان ورود کنند، دادستان کل کشور هم به موضوع ورود کند.

به عنوان یک فعال محیط زیست از رئیس‌جمهور بعدی تقاضا می‌کنم که در شورای عالی آب نماینده‌ای از استان خوزستان که دارای ۵ رودخانه فصلی است و همچنین ۲ نماینده و استاندار خوزستان حضور داشته باشند. مشکل ما در منابع آبی کشور در وزارت نیرو است. مسئولان این بخش‌ها از یک منطقه خاصی از کشور هستند که باعث شده مشکلات عدیده‌ای در حوزه آب در جنوب و شمال کشور رخ دهد. امیدوارم رئیس‌جمهور منتخب درباره این افراد تجدیدنظر کرده و افرادی از استان‌های بی‌طرف مانند آذربایجان، کرمانشاه و شمال کشور را در این جایگاه قرار دهند.»
مشکلات خوزستان ناشی از ترک فعل مسئولان اجرایی است

آیت الله عبدالکریم فرحانی نماینده خوزستان در مجلس خبرگان رهبری نیز درباره ریشه‌های بحران آب در خوزستان گفت: «متاسفانه مسائل خوزستان ناشی از سوءمدیریت و ترک فعل و انجام ندادن مسئولیت‌های بهنگام و به جا از سوی مسئولان اجرایی است. ما جلسه‌ای هم در شورای عالی امنیت ملی برگزار کردیم که آقای اردکانیان وزیر نیرو و قائم مقام وزیر جهاد کشاورزی، مدیران استان و آقای شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی هم حضور داشتند. ما در این جلسه هم با آقای اردکانیان درگیر بودیم و می‌گفتیم که شرایطی دارد ایجاد می‌شود که آب شرب مردم و احشام در خطر بوده و بر اساس گزارش مکتوب مدیر وقت جهاد کشاورزی خوزستان مقدار نخلی که بر اساس سوءمدیریت از دست رفته از نخلیاتی که در جنگ تحمیلی از بین رفته بیشتر است. در واقع مشکلات محیط زیستی خوزستان جدید نیست. ما موضوع را در شورای امنیت مطرح کردیم در قوه قضائیه هم طرح دعوی کردیم آقای رئیسی موضوع را پیگیری کردند.»

منبع: جامعه ۲۴