پشت پرده شوک قیمتی در بازار سیمان/ آیا سیمان ارزان می‌شود؟

اقتصاد ۲۴ -مریم وحیدیان: این روز‌ها بازار سیمان به عنوان یکی از مصالح ساختمانی پرمصرف به شدت دچار تلاطم قیمتی شده است. ماجرا از جایی آغاز شد که مشکلات قطعی برق در سراسر ایران دولت را وادار کرد که تصمیمات دستوری خود را در مورد صنایع انرژی بر از جمله صنعت سیمان و فولاد کشور اعمال کند تا اندکی بتواند شرایط بحرانی قطعی‌های برق خانگی را کنترل کند. با این‌حال این تصمیم دولت ناگهان در رشد نجومی قیمت سیمان در بازار اثر خود را نشان داد.

خاموشی‌های گسترده اخیر برق موجب شد تا شرکت‌های برق منطقه‌ای برای عبور از این بحران طی ابلاغیه‌ای به شرکت‌های تولیدی فولادی و سیمانی اعلام کنند که از امروز تنها می‌توانند از ۱۰ درصد از دیماند مصرفی خود استفاده کنند. درواقع دیماند مقدار قدرتی است که شرکت‌های تولیدکننده از اداره برق خریداری می‌کنند و براساس تجهیزات نصب شده حداکثر این مقدار توان الکتریکی به مصرف کننده ارائه می‌شود.

سیاست تهدید و امتیازگیری تولیدکنندگان سیمانی

اخباری مبنی بر توقف تولید در برخی کارخانه‌های سیمانی نیز منتشر شد. یکی از آن‌ها کارخانه سیمان گلستان بود که با نزدیک به ۵۰۰ کارگر اعلام تعطیلی کرد و دیگر کارخانه‌ها نیز به صورت تعطیل یا نیمه تعطیل درآمدند. رسانه در پی هم از احتمال بیکار شدن کارگران کارخانه‌های سیمان کشور و کارگران ساختمانی خبر می‌دادند. عملاً طی این دوره کلیدواژه «بیکاری کارگران» تبدیل به اهرم فشاری شده بود تا کارفرمایان سیمانی بتوانند مجدداً مجوز‌ها و امتیازاتی برای ادامه فعالیتشان از دولت بگیرند.

بیشتر بخوانید: سیمان ۴۰ هزار تومانی کجاست؟

از ابتدا نیز به نظر نمی‌رسید قرار بر تعدیل‌های گسترده باشد چرا که دولت قول داده بود این مسئله را ظرف ۲ تا ۳ حل کند؛ اما بیش از هر چیز کارفرمایان سیمانی نگران کاهش سود خود بودند. دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان در همان زمان طی مصاحبه‌ای اعلام کرد: شاید از ۷۷ کارخانه‌ای که در کشور است، ۱۰ یا ۱۲ واحد به صورت کژدار فعالیت می‌کنند، اما مابقی غیرفعال شده‌اند. ضرر و زیان این تعطیلی دو هفته‌ای به صنعت سیمان را می‌توان حدود ۳۰۰ میلیارد تومان برآورد کرد.

کارخانه‌های سیمانی در حالی انتقاد می‌کردند که در زمان اعلام محدودیت‌های شرکت‌ها در استفاده از برق به آن‌ها وعده داده شده بود که بعد از تعطیلی ۲ تا ۳ هفته‌ای به آن‌ها تسهیلاتی در استفاده از برق نیز اعطا شود؛ و بسیاری از آن‌ها می‌توانستند از فرصت استفاده کرده و در این مدت به اورهال بپردازند.

گرانی شدید در بازار سیمان

با اینحال چیزی نگذشت که قیمت سیمان دچار گرانی شدیدی شد. قیمت یک کیسه سیمان در اواخر تیرماه تا ۱۲۰ هزار تومان نیز رسید. این در حالی است که چیزی از گرانی قیمت سیمان در فروردین ماه نگذشته بود. در ابتدای سال دبیر انجمن تولیدکنندگان سیمان از افزایش ۴۰ درصدی قیمت سیمان خبر داده و گفته بود: «قیمت یک کیسه ۵۰ کیلویی بدون ارزش افزوده برای تولیدکنندگان ۲۸ هزار تومان تمام می‌شود.» البته در همان زمان نیز گزارشات مردمی مبنی بر قیمت‌های ۵۰ هزار تومانی هر کیسه سیمان در بازار نیز شنیده می‌شد.

در نهایت دولت در مقابل فشار‌ها و احتمالاً حل برخی از مشکلاتش در خصوص تامین برق کشور، مجوز استفاده از برق را مجدداً برای کارخانه‌های سیمانی صادر کرد و اسدالله کشاورز، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزیر صمت نیز درباره تاثیر این تصمیم بر قیمت سیمان گفت: «سیمان در بازار کیسه‌ای ۴۰ هزار تومان شد.» این درحالی است که طبق گزارشات مردمی با وجود کاهش قیمت سیمان، رقم اعلامی از سوی کشاورز صحت نداشته است.

مهندسی بازار از طریق شوک درمانی

بازار سیمان از زمستان سال گذشته ۴ بار دچار افزایش قیمت شده است. صعود بیش از حد قیمت مشابه آنچه در تیر ماه شاهد آن بودیم، عملاً برای تولیدکنندگان سیمان موهبتی بود تا آن‌ها بتوانند هم طی دوره‌ای با قیمت بالا محصولات موجود در انبار‌ها را بفروشند و هم با مهندسی روانی بازار پس از شوک، قیمت‌ها روی رقم بالاتری به نسبت پیش از شوک ببندند. این روش عمدتاً در گرانی بسیاری از کالا‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضمنا آن‌ها از این طریق امکان گرفتن امتیازات بیشتر از دولت از جمله اعطای تسهیلات در استفاده از برق مصرفی خود را نیز دریافت خواهند کرد؛ بنابراین اگرچه اخباری مبنی بر ضرر کارخانه‌های سیمانی منتشر می‌شود، اما پشت پرده شوک قیمتی امتیازات ویژه‌ای برای تولید کنندگان نهفته است.

برای فهم هرچه بیشتر موضوع باید یادآور شد که در دی ماه سال ۹۹ به عبارت دیگر بعد از اولین گرانی که در زمستان سال گذشته رخ می‌داد، قیمت سیمان درب کارخانه حدود ۱۷ هزار تومان و در بیرون از کارخانه تا ۳۰ هزار تومان به فروش می‌رسید که قیمت بالایی به حساب می‌آمد. از آن روز تا الان تنها شش ماه گذشته است.

درآمد دلاری

صنعت سیمان کشور علاوه بر تامین نیاز داخلی بخشی از محصولات خود را به کشور‌های دیگر صادر کرده و براساس داده‌های گمرک ایران؛ در پنج ماه نخست سال گذشته حدوداً ۱۲۸ میلیون دلار میزان صادرات سیمان کشور بوده است. بنابراین نباید فراموش کرد که بخشی از درآمد تولیدکنندگان این حوزه دلاری بوده که از سال ۹۷ با شوک ارزی، افزایش سود هنگفتی در این خصوص نصیب تولیدکنندگان کرده است.

البته شوک ارزی بر قیمت برق مصرفی صنایع در ایران نیز اثرگذار بوده است. به گفته احسان سلطانی، اقتصاددان؛ قیمت برق صنعتی ایران با ۳.۳ سنت دلار در کیلووات ساعت در سال ۱۳۹۰ حدود یک-سوم قیمت جهانی بود. شوک‌های ارزی موجب شد تا قیمت برق صنعتی به ۰.۳۸ سنت در سال ۱۳۹۹ تنزل پیدا کند که حدود ۴ درصد میانگین قیمت جهانی است. در واقع برق بخش صنعت رایگان است، آن هم در شرایطی که فروش تولیدات داخلی به دلار (حدود قیمت‌های جهانی و حتی بالاتر) است.

به هر حال این روز‌ها مسئولان وعده کاهش قیمت سیمان را در اثر افزایش عرضه در بازار داده‌اند. آنچه آن‌ها علت گرانی سیمان خوانده بودند کاهش عرضه به علت توقف تولید سیمان بوده است. حال که به زودی این کارخانه‌ها به شرایط تولید اولیه باز خواهند گشت، باید دید چه اتفاقی برای قیمت‌ها می‌افتد و آیا سیمان به قیمت پیش از شوک قیمتی اخیر باز خواهد گشت یا خیر؟!