توان رقابت در کالا‌های مورد نیاز همسایگان را نداریم

اقتصاد ۲۴- محمدرضا مودودی در مورد تجارت با برخی از کشور‌ها با استفاده از پول‌های ملی دو کشور اظهار کرد: تجارت در سطح بین‌المللی تابعی یک سری ملاحظات است که لزوما تابع خواسته‌های ما نیست. برای مثال همه تجاری که طرفین یک تجارت قرار می‌گیرند نیازمند ثبات در نرخ پول و ارزش ارزی دارند که با آن معامله می‌کنند، چنانچه این اثبات وجود نداشته باشد معامله می‌تواند ضرر و زیان زیادی داشته باشد.

وی افزود: با توجه به اینکه ارز بیشتر کشور‌ها سنجه‌ای به نام دلار یا یورو دارد، غالب کشور‌ها سعی می‌کنند که مبادلات خود را با استفاده از ارز‌های باثبات در حوزه بین‌المللی انجام دهند. اگر معامله‌ای با ارزی انجام شود، با نوسانات ارزش آن به هر دو طرف ایرانی و خارجی زیان می‌رسد. برای این که دو کشور بتوانند از پول‌های ملی خود استفاده کنند نیازمند ایجاد زیرساختی از طرف دولت‌ها هستیم تا با انعقاد یک پیمان پولی بتوانند مبادلات تجاری خود را مبتنی بر ارز‌های محلی انجام دهند و بانک‌های مرکزی نیز باید این موضوع را بپذیرند.

مودودی در ادامه تصریح کرد: علاوه بر این با صرف نظر از تحریم‌ها و مشکلات بانک‌های مرکزی دیگر کشور‌ها برای انعقاد پیمان پولی با ایران، نیاز به یک هجینگ ارزی یا بیمه پوشش ریسک تغییر و تحول در قیمت ارز دارند تا آن را به دولت انتقال دهد، اما متاسفانه ما چنین چیزی را در کشور نداریم.

وی با اشاره به روند افزایشی نرخ دلار گفت: در ۱۰ روز اخیر شاهد رشد دوباره نرخ ارز بودیم، بطوریکه دلار از قیمت ۲۲ تا ۲۳ هزار تومان در یک ماه پیش به بیش از ۲۸ هزار تومان رسیده است. این موضوع بر مبادلات تجاری با کشور‌های دنیا تاثیرگذار است حال اگر مبادلات با پول‌های محلی باشد می‌تواند آسیب‌های جدی به تجار ایرانی وارد کند. باقی کشور‌های نزدیک و همسایه به نوعی هدف اصلی ما هستند به نوعی این مشکل را دارند و می‌توانند با یک اتفاق یا یک صحبت دچار نوسان شوند برای مثال می‌توان به لیر ترکیه، روبل روسیه و افغانی افغانستان اشاره کرد.

رئیس سابق سازمان توسعه تجارت خاطر نشان کرد: مشکل دیگر برای مبادله با پول ملی این است که آیا بانک مرکزی و نظام اقتصادی ایران این موضوع را می‌پذیرد یا خیر؟ در سال‌های گذشته شرکت‌های ایرانی برای صادرات به افغانستان و عراق خواستند که به صورت ریالی اظهار کنند، اما بانک مرکزی این موضوع را نپذیرفت و معتقد بود که باید یکی از ارز‌های معتبر بین المللی مانند یورو، دلار، درهم و روبل باشد. این موضوع یکی از محل‌های بحث بود که ما برای آن راه حلی پیدا نکردیم.

وی ادامه داد: بسیاری از صادرکنندگان ما خود را از جرگه صادرات کنار کشیدند چراکه این حس را داشتند که ممکن است به خاطر عدم بازگشت ارز دچار مشکل شده و مورد پیگیری قضایی قرار بگیرند. اگر دولت بتواند در سطح بانک‌های مرکزی پیمان پولی با دیگر کشور‌ها ببندد که البته کار مشکلی است و بانک مرکزی ایران تاکنون موفق آن نشده، احتمال اینکه این پیمان پولی به حوزه تجارت تسری پیدا کند قوت می‌گیرد. بدون این پیمان پولی به نظر نمی‌رسد بانک مرکزی ما و همینطور کشور‌های هدف از این موضوع استقبال کنند.

وی همچنین در مورد توسعه صادرات به کشور‌های همسایه گفت: یک جامعه بیش از ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون جمعیتی در در پیرامون خود داریم. واردات سالانه این کشور‌ها حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار در سال بوده و صادرات آن‌ها نیز در همین حدود است. ما با ۲۴ میلیارد دلار صادرات حدود ۲ درصد سهم از آن داریم. کشور‌های همسایه پتانسیل جذب بیشتر صادرات از ایران را دارند، اما سوال اساسی این است که برای صادرات به همسایگان با توجه به سبد وارداتی که دارند، چه مزیت‌هایی داریم؟ آیا کشور‌های همسایه ما از اقلام سبد صادراتی ما که امروز حدود ۴۰ میلیارد دلار ارزش دارد نیاز بیشتری دارند که ما صادر نکرده‌ایم؟ آیا ترکیب سبد صادراتی ما با ترکیب سبد وارداتی کشور‌های همسایه یکسان است؟ این‌ها سوالات اساسی است که باید به آن‌ها جواب دهیم.

بیشتربخوانید:بسیاری از صادرکنندگان دچار خسارت می‌شوند

مودودی اضافه کرد: نکته دیگر این است که محصولاتی که ما به کشور‌های همسایه صادر می‌کنیم تا چه میزان رقابت پذیر هستند؟ آیا همچنان نیازمند کالا با تکنولوژی پایین هستند یا به سمت احداث کارخانه‌های آن پیش می‌روند؟ متاسفانه از آنجا که سهم کالا‌های دانش بنیان در محصولات تجاری ما بسیار کم است، ترکیب وارداتی کشور‌های همسایه نیز عموما از آن جنسی نیست که ما در آن امکان رقابتی داریم.

وی اظهار داشت: یکی از اقلامی که این کشور‌ها واردات زیادی در آن دارند گوشی موبایل است که ما سهم زیادی در تولید و صادرات آن نداریم، خودرو نیز از محصولاتی است که این کشور‌ها تمایل به واردات آن دارند، اما ما چندان محصول رقابت‌پذیر در عرصه بین‌المللی در این زمینه نداریم. در مورد ماشین‌آلات های‌تک که برای کارخانجات خود استفاده می‌کنند هم امکان رقابت نداریم. ما بیشتر منبع محور هستیم و محصولاتی که مواد اولیه آن‌ها پتروشیمی، نفتی یا معدنی هستند بیشترین سهم را در سبد صادراتی دارند، ما چندان روی مگاپروژه‌هایی که می‌توانند برای ما محصولاتی با ارزش افزوده بسیار زیاد و در سطح های‌تکنولوژی باشند سرمایه‌گذاری نکرده‌ایم.

این کارشناس حوزه تجارت متذکر شد: ما نیاز داریم که بتوانیم متحدان یا ضوابط بین‌المللی را متناسب با نیاز‌های خودمان جذب کنیم. هر کدام از مذاکراتی که انجام می‌شود اگر کمک کند تا کمی بار تحریمی را کاهش دهیم کمک‌کننده خواهد بود، اینکه بتوانیم جامعه جهانی را متقاعد کنیم که راهبرد‌های ما تجاری و غیرحاشیه‌ای هستند بسیار کمک خواهد کرد تا بتوانیم بار تحریم را بر دوش خود کمتر کنیم. منتها هر کدام از مذاکراتی که در عرصه بین المللی انجام شود، نیازمند زیرساخت‌ها و توافقاتی است که برخی از آن‌ها به شدت سیاسی هستند و مقاومت بخش سیاسی کشور را هم به همراه دارند. این موضوع مانع می‌شود که تجارت مستقل از سیاست کار خود را پیش ببرد.

وی در پایان خاطرنشان ساخت: ضمن اینکه من معتقدم اروپایی‌ها بیشتر به دنبال این هستند که از بازار بزرگ ۸۰ میلیون نفری ایران استفاده کنند، اروپا چندان بازار هدف ما نبوده و صادرکننده چندان موثری هم به اروپا نبوده‌ایم، اما برای آن‌ها یک بازار ارزشمند هستیم که نمی‌خواهند آن را از دست بدهند. ایران بالغ بر ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار پتانسیل برای جذب محصولات اروپایی دارد و به نظر می‌رسد تقلای اروپایی‌ها برای بازگشایی این بازار در چارچوب ضوابط سختگیرانه تحریم‌ها به این دلیل باشد.