تراز تولید و مصرف گاز منفی شد

اقتصاد ۲۴- مدیرکل مهندسی و نظارت بر توزیع شرکت توانیر روز گذشته از به صفر رسیدن خاموشی‌ها در بخش خانگی خبر داد و مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز ایران نیز از آمادگی پالایشگاه‌های گازی در ورود به فصل سرما گفت.

با وجود اینکه تا هفته گذشته همچنان برخی خاموشی‌های پراکنده در کشور مشاهده می‌شد، اما به صفر رسیدن خاموشی‌ها در حالی که همچنان مصرف در اعداد و ارقام بالایی قرار دارد، شاید قدری عجیب باشد. بر اساس گزارش‌های رسمی با وجود کاهش دمای هوا، اما میزان مصرف برق در روز دوشنبه همچنان در اوج قرار دارد و به ۶۲ هزار و ۲۶۰ مگاوات رسید؛ بیش از ۹ هزار مگاوات بیشتر از روز مشابه سال قبل.

با وجود مصرف بالای برق نسبت به مدت مشابه سال قبل تنها دلیلی که می‌تواند پاسخگوی به صفر رسیدن خاموشی‌ها برای مصارف خانگی باشد، انتقال آن به بخش صنعت است؛ در این راستا محمد جعفری‌انار، مدیرعامل نیروگاه زاگرس کوثر گفته بود که «بحران خاموشی‌ها از خانوار به صنایع انتقال یافته است. در حال حاضر وقتی به پیک روز می‌رسیم، صنایع خاموش می‌شوند یا میزان نیازشان به برق را به‌شدت کاهش می‌دهند. در حال حاضر بسیاری از صنایع با مشکل روبرو هستند.».

مشکلات ناشی از تامین برق مورد نیاز کشور در حالی ادامه دارد که پیک مصرف تا سال گذشته حدود ۵۵ هزار مگاوات بوده و در این یک سال نیز سرمایه‌گذاری چندانی برای ارتقای توان نیروگاه‌ها انجام نشده است. بنابراین به نظر می‌رسد در شروع فصل سرد علاوه بر مشکلات در تامین برق، نیروگاه‌ها نیز درگیر معضلات سال گذشته شوند و مجددا مازوت را به عنوان سوخت برای تولید انرژی مصرف کنند.

خاموشی‌ها به صفر رسید!

روز گذشته مسعود صادقی، مدیرکل مهندسی و نظارت بر توزیع شرکت توانیر از به صفر رسیدن میزان خاموشی‌ها در بخش خانگی در هفته جاری خبر داده و ابراز امیدواری کرده بود که «اگر روند کاهش دما با همین روند انجام شود تا پایان هفته خاموشی صورت نخواهد گرفت، ولی نیاز است این همکاری‌ها توسط بخش خانگی، صنعتی و کشاورزی صورت گیرد تا پایان این ماه و عبور از فصل گرما شاهد خاموشی نباشیم.» اگرچه که همچنان و بر اساس دستور حسن روحانی تا پایان شهریور‌ماه دستگاه‌های استخراج‌کننده رمز ارز اجازه فعالیت ندارند، امابه صفر رسیدن قطعی برق در بخش خانگی و انتقال آن به بخش صنعت، تجربه آزموده‌ای است که نتیجه خوبی در بر نداشت؛ در تیرماه سال جاری و پس از قطعی برق در بخش صنعت، قیمت فولاد و سیمان در بازار افزایش داشت.

تا جایی که سیدجواد جهرمی، معاون عملیات و نظارت بورس کالای ایران یکی از عوامل افزایش سیمان در آن مقطع زمانی را قطعی برق دانسته بود. اگرچه که فاصله ۹ تا ۱۱ هزار مگاواتی مصرف برق در تابستان امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، نارضایتی‌ها را در بین مصرف‌کنندگان خانگی در پی داشت، اما انتقال آن به بخش صنعتی قطعا می‌تواند بر قیمت تمام شده محصولات صنعتی و به ویژه فولاد و سیمان تاثیر بگذارد. اما تنها مشکل کشور در تامین برق مصرفی نیست و تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها نیز یکی از دغدغه‌های مسوولان است.

در زمستان سال گذشته که تامین گاز دچار مشکل شده بود، نیروگاه‌ها مجبور به سوزاندن مازوت بودند. بیژن زنگنه، وزیر اسبق نفت در دی ماه ۹۹ در این خصوص گفته بود: «مصرف فعلی گاز کشور روزانه بیش از ۸۲۵ میلیون مترمکعب است که از این میزان ۵۵۶ میلیون متر مکعب مصرف خانگی، عمومی و صنایع کوچک است. البته این مقدار نسبت به پارسال عدد بزرگی است و بیش از ۶٠ میلیون مترمکعب نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.»

بیشتر بخوانید: امیدوارم زمستان بدون چالشی را سپری کنیم

بنابراین به نظر می‌رسد سال جاری نیز اگر مصرف گاز و برق در هر بخش بیش از پیش‌بینی‌ها باشد باید منتظر زمستانی با خاموشی یا آلودگی هوا یا هر دو باشیم. مسعود زردویان، مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی گاز ایران روز گذشته از آمادگی پالایشگاه‌های گازی کشور برای ورود به فصل سرما خبر داده بود. بر اساس سند «تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور تا افق ۱۴۲۰» تراز گازی کشور در سال جاری منفی است و مصرف بیش از تولید پیش‌بینی شده است.

در یکی از بخش‌های این سند آمده که حتی اگر سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز در کشوراعمال شود و نرخ رشد اقتصادی نیز افزایش یابد و به بازه ۵ تا ۶ درصد برسد، مصرف ۸۳۴.۱ میلیون مترمکعب و تولید و عرضه نیز ۸۱۲.۵ میلیون مترمکعب خواهد بود. یعنی ۲۱.۵ میلیون مترمکعب در روز فاصله میان مصرف و تولید گاز به نفع مصرف گاز است. فاصله میان تولید و مصرف گاز در حالی است که از یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های گازی جهان، پارس جنوبی برداشت می‌شود.

طی هشت سال منتهی به سال ۹۹، تولید گاز از این میدان از ۲۸۲ میلیون متر مکعب در روز به بالای ۷۰۰ میلیون متر مکعب رسیده است؛ با این وجود و با استناد به سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور، بیشتر بودن مصرف از تولید گاز تا سال ۱۴۰۴ ادامه دارد و در آن سال به منفی ۱۵.۲ میلیون مترمکعب خواهد رسید. اگرچه که در سال ۱۴۱۰ این رقم مثبت و ۱۵۸.۹ میلیون مترمکعب خواهد شد. اگرچه که این رقم نیز با فرض افزایش رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری محقق خواهد شد.

در بخشی از این سند و بر اساس برآورد شورای عالی انرژی آمده «برای افزایش تولید گاز از میادین جدید به ۵۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز است». از این سند می‌توان نتیجه گرفت که قطعی‌های برق در فصول سرد و با نرسیدن گاز به نیروگاه‌ها شدت بیشتری نیز می‌گیرد. در بخش دیگری از این سند به بررسی تراز گاز در فصول سرد نیز پرداخته شده که با استناد به آن در ۴ ماه سرد سال جاری مصرف گاز به ۹۱۲.۲ میلیون مترمکعب می‌رسد.

رقمی بسیار بالاتر از آنچه پیشتر در این سند برای مصرف گاز پیش‌بینی شده بود. در آن صورت تراز گاز برای این ماه‌ها نیز حدود منفی ۳۰ میلیون مترمکعب خواهد بود که در سال ۱۴۰۴ به منفی ۵۴ میلیون مترمکعب در هر روز خواهد رسید. این اعداد نشان می‌دهد که با وجود افزایش بهره‌برداری ایران از میدان گازی پارس جنوبی، مصرف همچنان بالا بوده تا جایی که فاصله میان تولید و مصرف در فصول سرد به اوج خود می‌رسد. بنابراین سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها یا قطعی‌های پراکنده در زمستان نیز همچنان مهمان کشور خواهد بود.

ظرفیت‌ها و راندمان پایین

یکی از دلایل قطعی‌های پراکنده مصرف بالا در هر بخشی (خانگی، تجاری، صنعتی، کشاورزی و...) است، اما دلیل دیگر پایین بودن راندمان نیروگاه‌ها و بی‌توجهی به انرژی‌های تجدید‌پذیر برای تولید برق است. بر اساس برنامه ششم توسعه در پایان سال جاری می‌بایست توان تولید برق کشور به ۱۰۰ هزار مگاوات برسد و در طول این برنامه نیز سالی ۵ درصد به توان تولیدی اضافه شود تا اگر مصرف نیز با همان سرعت افزایش یابد، نیروگاه‌ها از مدار خارج نشوند.

اما در سال‌های ۹۸ و ۹۹ تنها ۳ هزار مگاوات به ظرفیت تولیدی کشور اضافه شد که پاسخگوی نیاز کشور نبود و در حال حاضر نیز فاصله معناداری میان توان اسمی بالقوه ۸۵ هزار مگاواتی و توان ۶۵ هزار مگاواتی بالفعل تولید برق در کشور وجود دارد. با وجود اینکه ظرفیت‌های اسمی برای تولید برق از انرژی‌های تجدید‌پذیر و هسته‌ای در کشور زیاد است، اما آمار‌ها نشان می‌دهد که سهم این نوع انرژی از کل تولید برق کشور تنها یک درصد و کمتر از هزار مگاوات است.

اگرچه که برخی شروع تحریم‌ها و خروج کشور‌های اروپایی از ایران را مهم‌ترین دلیل مقهور ماندن سهم انرژی‌های تجدید‌پذیر از تولید کل برق کشور می‌دانند، اما با اینکه تحریم‌ها از سال ۹۷ بازگشت ولی پیش از آن نیز برنامه‌ای مدون برای بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک برای تولید برق وجود نداشت.