سیاست یک بام و دوهوای ایران در قبال افغانستان

اقتصاد۲۴- پنجشیر اگرچه به دست طالبان سقوط کرده، اما هنوز به طور کامل به اشغال نیرو‌های طالب درنیامده است و درگیری‌ها در برخی از مناطق دره همچنان ادامه دارد. نیرو‌های مقاومت ملی افغانستان با صدور بیانیه اعلام کردند که پنجشیر هنوز به طور کامل سقوط نکرده و مقاومت ادامه دارد. در مقابل طالبان با اعلام سقوط پنجشیر راهی کابل شد و دولت موقت افغانستان را اعلام کرد.

این روز‌ها بسیاری از مردم ایران، تحولات پنجشیر را رصد می‌کنند. وجود زبان مشترک و تاریخ مشترک دو منطقه باعث شده پیوند خاصی میان مردم ایران و این منطقه از افغانستان به وجود بیاید و در فضای مجازی نیز، صفحات نیرو‌های مبارز افغان در پنجشیر مورد توجه کاربران ایرانی قرار بگیرد.

واکنش‌ها به تحولات پنجشیر هم متفاوت بوده است. البته مبارزه فقط در پنجشیر نیست. همین امروز گروهی از شهروندان افغان، شامل شمار زیادی از زنان مقابل سفارت پاکستان در کابل تظاهرات کردند. اسپوتنیک از زخمی شدن تعدادی از تظاهر کنندگان در جریان تیراندازی شدید طالبان خبر داده است. در درگیری‌های روز گذشته در هرات در جریان تظاهرات ضد طالبان نیز دو نفر در اثر تیراندازی طالبان کشته شدند.

بیشتر بخوانید: چشم‌انداز صنعت و تجارت با احیای برجام یا بدون برجام بررسی شد

در تهران هم تعدادی از افغانستانی‌ها مقابل سفارت پاکستان در تهران تجمع کردند و ضمن اعتراض به رفتار دولت پاکستان در برابر مقاومت ملی افغانستان، خواستار حمایت دولت و ملت ایران از نبرد‌های پنجشیر و نیرو‌های جبهه مقاومت ملی شدند. در مقابل در مشهد نیز برخی که گفته می‌شود افغان‌های مقیم ایران هستند با شادی و پخش شیرینی به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان را جشن گرفتند. مولوی عبدالحمید نیز از تبریک خود به گروه طالبان دفاع کرد و در گفتگو با روزنامه شرق گفت که طالفبان تغییر کرده است.

واکنش ایران به درگیری طالبان و جبهه مقاومت افغانستان

مقامات رسمی ایران هنوز درباره وقایع افغانستان به جمع‌بندی واحدی نرسیده‌اند. حکومت در حالی که با افغانستان دارای مرز مشترک است و میلیون‌ها ایرانی پناهجو در اقصی نقاط ایران زندگی می‌کنند، هنوز در ظاهر سعی دارد حامی هیچکدام از طرف‌های درگیری در افغانستان نباشد. این موضوع باعث شده بسیاری از کاربران توییتر فارسی، چه ایرانی و چه افغان، آن‌ها را متهم به همکاری با طالبان کنند.

کاربران ارزشی البته می‌گویند وقتی کاربران معمولی و مردم عادی، نسبت به جنایات رخ داده در یمن سکوت کرده‌اند، حمایت همه‌جانبه آن‌ها از مردم افغانستان باورپذیر نیست. همان استدلالی که حامیان پنجشیر مطرح می‌کنند و می‌پرسند محاصره افغان‌ها چه تفاوتی با محاصره غزه دارد که در مورد اول سکوت کرده‌اید، اما مورد دوم را تبدیل به قسمتی از حیثیت نظام سیاسی ایران کرده‌اید؟

بعضی نهاد‌های مدنی هم با انتشار بیانیه‌هایی، از مقاومت اهالی پنجشیر دفاع کردند. دیروز جمعی از فعالان فرهنگی و مدنی در دفاع از مقاومت پنجشیر بیانیه‌ای صادر کردند و نوشتند «شکل‌گیری امارت اسلامی هیچ بهره و منفعتی برای ملت‌های منطقه در بر نخواهد داشت و سرانجام شناسایی تروریست‌ها به‌عنوان جنبش اصیل منطقه! توسط هر کسی دودَش صرفاً به چشم کشور‌های همسایه افغانستان خواهد رفت، بیش از آن‌که آمریکا یا کشور‌های اروپایی تحت تأثیر قرار گیرند. اقلیتی از ایرانی‌های تنگ‌نظر و کوته‌بینِ حامی تروریست‌ها نیز بهتر است از رؤیا خام‌دستانه و متوهّمانه اعتماد به طالبان بیرون بیایند. این ساده‌دلان باید بدانند رهبر طالبان که با هواپیمای نظامی آمریکایی در قندهار فرود می‌آید، قطعاً در جهت منافع ایران حرکت نخواهد کرد. اشراری همچون ملا برادر، برادر آمریکا خواهد بود نه شما!»

البته این مواضع به این معنا نیست که همه اصولگرایان ایران، شیفته طالبان باشند. چند روز پیش بادامچیان از چهره‌های موثر موتلفه گفته بود «بُرد در پنجشیر خطای فاحشی است که ولو آن را با زور تسخیر کنند، درگیری و مقاومت مخفی را تشدید می‌کند و مخالفان دیگر را هم علیه حاکمان فعلی با هم متحد می‌کند. حاکمان فعلی باید بدانند که باید همه مردم را در حکومت خود شریک کنند و الا تجربه‌های مکرر ثابت کرده که هیچ دولتی با زور و سرکوب نتوانسته و نمی‌تواند بر مردم شجاع افغانستان حکومت کند.» با این حال، اصولگرایان، همچنان برای حمایت قاطعانه از احمد مسعود تردید دارند. محمدحسین جعفریان که پژوهشگر اصولگرای مسائل افغانستان است چند روز پیش گفته بود احمد مسعود از ایران کمک خواست، اما سیاست‌های ایران مبتنی بر کمک به احمد مسعود نبود. همین الان بخواهند کمک کند، احمد مسعود می‌پذیرد.»

در میان اصلاح طلبان هم واکنش‌های متفاوتی نسبت به موضوع طالبان و درگیری‌های پنجشیر و سکوت تهران شاهد بودیم. عبدالله رمضان زاده سخنگوی دولت اصلاحات تلویحا خواستار عدم سکوت ایران در مقابل جنایت پنجشیر شد و نسبت به عواقب آن هشدار داد.

جواد امام فعال سیاسی اصلاح طلب نیز در حساب کاربری‌اش در توییتر نسبت به سیاست یک بام و دوهوای جمهوری اسلامی ایران در قبال مساله افغانستان اعتراض کرده و نوشته: دم خروس یا قسم حضرت عباس؟! جمهوری اسلامی بر همراهی با مردم افغانستان تاکید می‌کند ولیکن در عمل باشنیدن صدای مظلومیت ودادخواهی این مردم شاهد بی تفاوتی تلخ و دردناکی هستیم.

آذرمنصوری دیگر فعال سیاسی اصلاح طلب نیز نوشت: محبوبیت احمد مسعود در بین ایرانیان و فعالان مدنی کشور‌های همسایه و مقاومت پنجشیر می‌توانست و می‌تواند، هم عاملی برای فشار دیپلماتیک به طالبان برای تشکیل دولت فراگیر ملی باشد و هم عاملی برای خلق همبستگی ملی و امید جمعی. افسوس که استاد از دست دادن فرصت‌ها هستیم.

در میان مقامات رسمی روز سه شنبه سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به تحولات افغانستان و محکومیت حمله شب اخیر به پنجشیر گفته «با کمک گروه‌های افغانستانی به برقراری صلح پایدار در افغانستان کمک می‌کنیم. همانطور که رهبری گفتند رفتار دولت آتی و گروه‌هایی که در قدرت هستند، نوع رفتار ایران و کشور‌های بین‌المللی را نسبت به آن‌ها مشخص می‌کنند. آن‌ها هرچقدر مسئولانه رفتار کنند، پاسخ درست‌تری را از سوی نظام بین‌الملل، کشور‌های منطقه و ایران دریافت خواهند کرد. اما نکته جالب این است که تا امروز، هیچ کدام از نمایندگان مجلس، حتی یک کلمه درباره تحولات پنجشیر صحبت نکرده است.»

بیشتر بخوانید: آیا بی بی سی فارسی در کشته شدن فهیم دشتی نقش داشت؟

کاربران موسوم به محور مقاومت (کاربران توییتر فارسی که با گرایش‌های سیاسی متنوع، به صورت هماهنگ از سیاست خارجی جمهوری اسلامی دفاع می‌کنند) نیز هنوز درباره پنجشیر موضع روشنی نگرفته‌اند. کاربران توییتر به شوخی می‌گویند هنوز سرمشق به آن‌ها اعلام نشده است. خودشان می‌گویند هنوز جمع‌بندی ندارند. اما برخی از کاربران تندروتر و البته گمنام‌تر، احمد مسعود را به خیانت و ارتباط با آمریکا متهم می‌کنند و می‌گویند ایران باید اطلاعات محل اختفای مسعود را در اختیار طالب‌ها قرار دهد.

سرنوشت افغانستان سال‌هاست به ایران گره خورده و نمی‌توان ماجرای یک کشور را مستقل از تحولات همسایه تفسیر کرد. برخی معتقدند اسلحه دست احمد مسعود، تنها نور امید باقی مانده برای بسیاری از مخاطبانی است که از وضعیت فعلی ناامید شده‌اند.