چه کسانی از روی کار آمدن دولت حامی ایران در عراق نگرانند؟

اقتصاد ۲۴ - میلیون‌ها عراقی فردا یکشنبه برای انتخاب ۳۲۹ عضو پارلمان این کشور پای صندوق‌های رای می‌روند؛ مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق از مردم این کشور خواست تا برای «ایجاد تغییر با اراده آزاد» خود پای صندوق‌های رای بروند. در این انتخابات نزدیک به ۳ هزار ۲۴۰ نامزد برای ورود به پارلمان عراق با یکدیگر رقابت می‌کنند و این در حالی است که ناظران می‌گویند تعداد زیادی از نامزد‌ها به عنوان بخشی از مانور سیاسی احزاب اصلی، به طور مستقل در این رقابت‌ها حضور دارند.

از سوی دیگر، کمیسیون عالی مستقل انتخابات پارلمانی عراق حضور ۳۳ اتحاد انتخاباتی را در این رقابت‌ها تأیید کرد. نیرو‌های اصلی سیاسی در عراق از هم اکنون بحث‌های شدیدی برای انتخاب نامزد‌های سه پست مهم ریاست جمهوری، نخست وزیری و ریاست پارلمان را آغاز کرده‌اند.

به نظر می‌رسد که مقام نخست وزیری به شیعیان تعلق می‌گیرد چرا که روشن است که آن‌ها بلوکی هستند که بالاترین کرسی‌ها را در پارلمان بعدی عراق به دست خواهند آورد. به نظر نمی‌رسد در ترکیب ریاست جمهوری عراق که در ۱۸ سال گذشته همواره در اختیار کرد‌های این کشور بوده و همچنین ریاست پارلمان که در اختیار سنی‌های عرب بوده است تغییری ایجاد شود، اما محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق همچنان به دنبال تصدی سمت ریاست جمهوری این کشور است. وی در آخرین اظهارنظر خود گفته بود که سمت ریاست جمهوری عراق نباید به کرد‌ها محدود شود.

بیشتر بخوانید:  تبعات منفی و هزینه‌های بیشمار خصومت با آمریکا برای ایران

اما در مورد کرد‌ها، آن‌ها اصرار دارند که سمت ریاست جمهوری در اختیار آن‌ها باشد، در صورتی که در مورد اینکه چه کسی این سمت را برعهده خواهد گرفت اختلاف نظر وجود دارد، در دوره‌های گذشته این سمت سهم اتحادیه میهنی کردستان بود در حالی که اکنون حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی نیز به داشتن نامزدی برای تصدی پست ریاست جمهوری اصرار دارد.

پس از اعتراضات گسترده و خونین عراق در سال ۲۰۱۹ که به کشته شدن ۷۰۰ نفر انجامید و ۳۰۰ هزار نفر در جریان آن زخمی شدند، حکومت وقت عراق سقوط کرد و دولت موقتی به ریاست مصطفی الکاظمی تشکیل شد. رئیس جدید دولت عراق در آن زمان به برگزاری انتخابات زودهنگام بر اساس قانون جدید و تقسیم دولت به ۸۳ حوزه انتخابی به جای ۱۸ حوزه متعهد شد. وی همچنین به معرفی مسئولان مقصر در کشتار اعتراضات عراق و معرفی آن‌ها به دادگاه و پایان حضور آمریکا در عراق متعهد شد.

کاظمی در حقیقت توانست به حمایت بین المللی دست پیدا کند. وی به کاخ سفید آمریکا رفت و گفتگو‌هایی را پیرامون عقب نشینی ارتش آمریکا از عراق با موفقیت انجام داد. وی همچنین واسطه از سرگیری روابط ایران و عربستان شد میزبان چهار دوره گفتگو‌های مستقیم میان تهران و ریاض شد. اما به قدرت رسیدن مجدد الکاظمی با تردید‌هایی همراه است.

روزنامه هاآرتص در تحلیلی درباره انتخابات پارلمانی عراق نوشت که اعتماد عمومی به نظام دموکراتیک در عراق طی سال‌های گذشته از بین رفته است و پیش بینی می‌شود در این دور از انتخابات پارلمانی شاهد کاهش مشارکت باشیم. این تحلیل در ادامه با اشاره به مشکلات عدیده عراق پیرامون مسائلی، چون نبود برق و افزایش نرخ بیکاری و ناامیدی مردم نسبت به ایجاد تغییرات گسترده در نتیجه برگزاری انتخابات پارلمانی عراق به سوال مهمی پیرامون این انتخابات پاسخ داده و به تشریح احزاب حاضر و صف بندی آن‌ها پرداخته است.

شکاف در اردوگاه سیاسی شیعیان در عراق

هاآراتص در ادامه این تحلیل می‌نویسد: سوال اصلی که نگرانی‌ها و توجهات را نسبت به انتخابات عراق به دنبال داشته این است که احزاب شیعی که قرار است مراکز قدرت در عراق را به دست بیاورند، کدام احزاب هستند؟ ترکیب حکومت جدید عراق چگونه خواهد بود؟

شکاف در اردوگاه سیاسی شیعیان بیشتر از هر زمان دیگری است. هاآراتص رهبری اتحاد پیشرو در این اردوگاه را مقتدی صدر خوانده و نوشته که جریان تحت رهبری صدر توانست در انتخابات گذشته پارلمانی عراق ۵۴ کرسی از میان ۳۲۹ کرسی را کسب کند و جریان بزرگتر در پارلمان را تشکیل دهد. صدر دو شعار دارد نخست اخراج آمریکا از عراق و دوم دور کردن ایران از دخالت در امور داخلی عراق. سردادن شعار‌های ملی و حمایت‌های مذهبی از او که به دلیل شرایط خانوادگی او است و در درجه کمتر به دلیل صلاحیت دینی او است، احتمال پیروزی مجدد صدر در این انتخابات را افزایش می‌دهد. به نوشته هاآراتص مقتدی صدر شانس زیادی برای پیروزی جریان تحت رهبریش در انتخابات عراق و تعیین رهبران حکومت جدید عراق دارد. انتظار می‌رود جیش المهدی، نیروی نظامی که از سوی صدر تشکیل شده است نیز به یاری صدر بشتابند.

در مقابل صدر، جریان الفتح قرار دارد که نیرو‌های شبه نظامی شیعه مورد حمایت ایران از آن حمایت می‌کند. الفتح به دنبال گسترش حضور خود و پیوستن به حزب الدعوه، حزب شیعی است که اکنون در موقعیت بهتری قرار دارد. الدعوه به ائتلاف دولت قانون که از سوی نوری المالکی نخست وزیر سابق عراق تشکیل شده بود پیوست. این جریان شیعی از نیرو‌های وفادار و حامی ایران محسوب می‌شوند.

تشکیل دولت جدید عراق هفته‌ها و ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا توافق حول سمت‌های مختلف از جمله وزارت خانه‌ها حاصل شود. هر جنبش و هر جریانی تلاش می‌کند تا وزارت خانه‌های تاثیرگذار و با بودجه بالا را از آن خود کند وزارت خانه‌هایی مانند دفاع، وزارت امور مالی و وزارت نفت و یا وزارت کشور.

ماه گذشته، آیت الله احمد سید الحکیم درگذشت، وی یکی از بزرگترین فق‌های شیعه چهارگانه در عراق به شمار می‌رفت و اگرچه خود مستقیم وارد فعالیت‌های سیاسی نشد، اما به جنبش سیاسی خانوادگی خود ارزش و جایگاه دینی بخشید که منجر به جذب میلیون‌ها نفر از شیعیان عراق شد.

خانواده حکیم از دشمنان دینی خانواده صدر به شمار می‌رود. این دشمنی به مواجه‌های سختی میان حامیان صدر و حکیم منجر شد، اکنون و با درگذشت رهبر معنوی جریان حکیم خطر جدایی حامیان جریان حکیم و پیوستن آن‌ها به جریان صدر و یا دیگر جریانات سیاسی شیعی وجود دارد. یکی از این افراد عمار حکیم است که از جریان سیاسی خانوادگی که عموی‌اش تاسیس کرده بود جدا شد و جنبش مستقل و لیبرالی با نام الحکمه را تاسیس کرد.

شکاف مشابهی در میان جریانات کرد نیز وجود دارد. از یک سو خانواده طالبانی حضور دارند که به ایران نزدیک هستند و در مقابل بارزانی‌ها قرار دارند که با جریان صدر همکاری دارد.

عدم وجود قطعیت درباره انتخابات و بازی جریانات سیاسی برای تشکیل دولت جدید عراق، مردم عراق را نگران کرده است.

عربستان که برای مقابله با ایران به دنبال افزایش دخالت خود در عراق است اکنون در حال گفتگو برای از سرگیری روابط با تهران است، اما اگر دولت حامی ایران در بغداد تشکیل شود، این موضوع بر قدرت عربستان برای گسترش نفوذش در عراق تاثیرگذار خواهد بود. از سوی دیگر، این موضوع به تقویت قدرت و جایگاه نیرو‌های نظامی شیعه در عراق برای انجام حملات علیه عربستان از خاک عراق منجر خواهد شد. همچنین آمریکا که انتظار می‌رود تا پایان سال جاری میلادی نیروهایش را از عراق خارج کند در صورت آنکه دولت جدید عراق مورد حمایت ایران باشد، ضربه شدیدی را متحمل خواهد شد.