ابراهیم رئیسی و توافق هسته‌ای؛ خبری از بازگشت برجام نیست؟

اقتصاد ۲۴- ایران درباره زمان برگزاری مذاکرات برجام وقتی تعیین نکرده و از کلمه «به زودی» استفاده کرده است. علی باقری کنی معاون سیاسی وزیر خارجه نیز اعلام کرده مذاکرات برجام وجود ندارد و اگر مذاکراتی باشد، مذاکرات احیای برجام و انجام تعهدات آمریکاست. در چنین فضایی ظاهرا کار اندکی گره خورده و در آن سوی دنیا نیز فعالیت‌های دیپلماتیک در واشنگتن نشان می‌دهد که تیم بایدن برای پیگیری برنامه‌هایی که به زعم آن‌ها جلوگیری از دستیابی ایران به بمب اتم برنامه‌ای دارد که آن را مخفی نگه داشته است، اما معلوم نیست این برنامه چقدر با مذاکرات برجام همپوشانی دارد.

در آخرین تحرکات آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا در واشنگتن با ییر لپید وزیر خارجه اسرائیل و شیخ عبدالله بن زائد آل نهیان وزیر خارجه امارات دیدار کرد و در این دیدار اسرائیل بار دیگر خطر بمب اتم ایران را به آمریکا گوشزد کرد و مدعی شد که ایران از مذاکرات برای بازگشت به برجام استفاده کرده و در همان زمان پیشرفت‌های هسته‌ای و برنامه موشکی‌اش را تعمیق بخشیده است. در همان دیدار گزارشی با عنوان «طرح آلترانیو» آنتونی بلینکن و همچنین دیگر مقامات ارشد دولت بایدن گذاشته است که در آن توضیح داده شده که برجام نتیجه‌ای ندارد و آمریکا باید مسیری دیگر را در پیش بگیرد.

بیشتر بخوانید: توافق برجام در آینده نزدیک پیش بینی نمی‌شود

جالب آنکه پس از این دیدار جیک سولیوان مشاور امنیت ملی بایدن بیانیه‌ای صادر کرد که بخش مهم آن تاکید آمریکا بر «جلوگیری از دستیابی ایران به بمب اتم» بود. در این بیانیه از استراتژی جدیدی سخن به میان آمد که آمریکا روی آن متمرکز شده است؛ این استراتژی چیزی جدا از برجام است و این یعنی این احتمال وجود دارد که دولت بایدن هم تمایلی نداشته باشد دیگر به برجام بازگردد؛ چه آنکه مدتی پیش راب مالی نماینده آمریکا در امور ایران نیز از این خبر داده بود که دولت بایدن روی پلن بی در حال برنامه‌ریزی است.

به زعم آن‌ها ایران نیز علاقه‌ای به بازگشت به برجام ندارد. آن‌ها تصور می‌کنند در حالی که ابراهیم رئیسی و تیم سیاست خارجی او کاملا منتقد و مخالف برجام هستند، طبیعی است که بازگشت به توافق برجام در دولت رئیسی، نقض تمام ادعا‌های گذشته آن‌ها به شمار خواهد رفت، بنابراین این احتمال وجود دارد که اساسا برجام دیگر از بین رفته باشد.

راب مالی چندی پیش این موضوع را تایید کرد؛ آنجا که در یک سخنرانی خبر داد که «هر روز که ایران به میز مذاکره برنگردد به ما این پیام را می‌دهد که این تیم آماده بازگشت به توافق هسته‌ای نیست.»

با این حال اگرچه تیم بایدن استراتژی خود را روی پلن بی متمرکز کرده، اما آن‌ها هنوز در‌ها را باز نگاه داشته‌اند؛ آنچنانکه راب مالی گفته «ما برنامه‌ریزی‌های بعدی را در صورت شکست فرآیند‌های دیپلماتیک آغاز کرده‌ایم و آماده ایم که با واقعیت متفاوتی روبرو شویم؛ واقعیتی که در آن باید با گزینه‌های مختلف مقابله با برنامه هسته‌ای ایران در صورت عدم بازگشت آن‌ها به محدودیت‌های سال ۲۰۱۶ روبرو شویم.»

معلوم نیست پلن دوم سیاست خارجی تیم بایدن چیست، اما این احتمال وجود دارد که با حضور چهره‌هایی همچون علی باقری کنی در تیم مذاکره‌کننده، دور بعدی مذاکرات نتیجه‌ای به دنبال نخواهد داشت؛ کما آنکه نماینده روسیه هم منتقد این وضعیت شده بود؛ آنجا که امیرعبداللهیان از واژه «به زودی» برای مذاکراتسخن می‌گفت و اولیانوف مذاکره کننده ارشد روسی نسبت به آن واکنش نشان داد و گفت: «کسی می‌داند این واژه به زودی به چه معناست؟»

بیشتر بخوانید: تکرار فرمول مذاکرات هسته‌ای احمدی نژاد/ دولت رئیسی راه جلیلی و باقری را می‌رود؟

از زمانی که ترامپ توافق هسته‌ای برجام را ترک کرده، ایران سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را در ازای خروج آمریکا از برجام تقویت کرده و تعداد سانریفیوژ‌های پیشرفته‌اش را افزایش داده است. ایران در حال کار روی اورانیوم فلزی است و کشور‌های غربی نیز مدعی‌اند بر سر راه بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی موانعی ایجاد کرده است. همه این تحرکات از نظر برجام، نقض توافق است. چنانچه آمریکا نیز به هیچ تعهدی پایبند نبوده و سنگین‌ترین تحریم‌ها علیه ایران ادامه دارد. با این وضعیت بازگشت ایران به محدودیت‌های هسته‌ای در ازای کاهش تحریم‌ها ممکن است هدف واقع‌بینانه‌ای نباشد.

حتی دولت قبلی ایران هم تنها از طریق میانجی‌ها با آمریکا مذاکره می‌کرد و هرگز به طور علنی در چارچوب تعیین شده دولت بایدن قرار نگرفت. گزارش‌هایی از تیم جدید بایدن به دست رسیده که نشان می‌دهد دولت بایدن در تلاش برای قطع واردات نفت ایران توسط چین است تا به ایران برای بازگشت به برجام فشار بیاورند، اما پکن تا امروز هیچ سیگنال مثبتی نشان نداده است.

با توجه به اینکه هیچ گزینه دیپلماتیک روشن یا چشم‌انداز واقعی برای بازگشت به استراتژی فشار محور وجود ندارد، دولت بایدن نشان داده هیچ آلترناتیو واقع‌گرایانه‌ای ندارد. همزمان برنامه هسته‌ای و موشکی ایران در حال پیشرفت است. تیم بایدن این روز‌ها ظاهرا به این نتیجه رسیده که ایران عجله‌ای برای بازگشت به برجام ندارد.