آیا رقابت داعش خراسان و القاعده برنامه‌های چین برای افغانستان را نابود می‌کند؟

اقتصاد ۲۴-نشنال اینترست نوشت: در حالی که افغانستان ناپایدار مملو از تشدید اختلافات بین القاعده و داعش، حتماً چشم انداز تهدید جهادی‌ها را پیچیده می‌کند، نباید چنین تصور کرد که پکن خلاء ایجاد شده توسط ایالات متحده را پر خواهد کرد. چنین فرضی، گسست بین نگرانی‌های امنیتی پکن یعنی عزم این کشور برای جلوگیری از نفوذ عناصر ضد چینی افغانستان به سین‌کیانگ و آرمان‌های ژئوپلیتیکی گسترده‌تر آن را در نظر نمی‌گیرد. با این وجود، با تشدید رقابت داعش و القاعده در افغانستان، می‌توان انتظار داشت که پکن ردپای امنیتی خود را در این کشور مجدداً تنظیم کند.
به گزارش «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: پس از حمله انتحاری اخیر به مسجد شیعیان هزاره در قندوز، داعش خراسان، محمد الاویغوری را به عنوان بمب گذار معرفی و اعلام کرد که این حمله علیه دولت طالبان به دلیل اخراج اویغور‌ها از افغانستان که به درخواست پکن انجام شد، صورت گرفته است.

این حمله دو دلیل را برای تشدید رقابت استراتژیک و ایدئولوژیک بین داعش خراسان و طالبان آشکار کرد. اول، این حمله تمایل داعش خراسان را برای استقرار خود در افغانستان نشان داد. در اواخر ماه اوت سال جاری، عوامل این گروه مسئول حمله انتحاری در فرودگاه بین‌المللی کابل بودند که در آن سیزده سرباز آمریکایی و ده‌ها افغان کشته شدند. با توجه به اینکه طالبان اخیراً برخی از اویغور‌های ساکن بدخشان را به بخش‌های شرقی و مرکزی افغانستان منتقل کرده تا نگرانی‌های امنیتی چین را برطرف کند، پکن باید انتظار داشته باشد که داعش خراسان با شبه‌نظامیان قومی اویغور همکاری کند تا بین طالبان و چین شکاف به وجود آورد.

بیشتر بخوانید: کشور‌های منطقه قبل از مذاکرات ۸ آذر از آمریکا چه می‌خواهد؟

دوم، هدف این حمله به چالش کشیدن برتری طالبان در منطقه بود. با توجه به روابط دیرینه طالبان با القاعده و مشروط شدن مشروعیت طالبان توسط پکن به موفقیت در سرکوب جنبش اسلامی ترکستان شرقی، پکن همچنین باید منتظر حملات بیشتر داعش خراسان در افغانستان باشد. هدف این حملات به ویژه تضعیف اعتبار تضمین‌های طالبان به چین در مورد تمایل و توانایی افغانستان برای فلج کردن پناهگاه‌های شبه‌نظامیان و از بین بردن تهدید ستیزه‌جویان اویغور در خاک افغانستان خواهد بود.

این تشدید رقابت بین القاعده و داعش خراسان نشان دهنده پتانسیل رو به رشد پکن برای جایگزین شدن به جای ایالات متحده به عنوان «دشمن دور» است، زیرا این کشور به طور فزاینده‌ای درگیر اختلافات بین دو جناح شبه نظامی جهادی می‌شود. از سوی دیگر، باید توجه داشت که با خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان، واشنگتن دیگر یک حائل استراتژیک برای چین در برابر عوامل القاعده و داعش ارائه نمی‌دهد. در حال حاضر تخمین زده می‌شود که ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ جنگجوی داعش خراسان و ۴۰۰ تا ۶۰۰ جنگجوی القاعده در افغانستان فعالیت می‌کنند.

القاعده و داعش هر دو در روایت‌های آنلاین خود از پکن نام برده اند. بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷، داعش تهدیداتی علیه چین صادر و یک ویدیوی تبلیغاتی آنلاین با حضور مبارزان اویغور منتشر کرد. القاعده در اوایل سال ۲۰۰۹ تهدید‌هایی را علیه چین به دلیل رفتارش با اویغور‌ها منتشر کرد. انعطاف القاعده به خاطر توانایی آن برای جذب و هماهنگی با گروه‌های محلی متحد در دو طرف مرز افغانستان و پاکستان و تقویت روابط نزدیک با طالبان، شبکه حقانی و سایر گروه‌های شبه نظامی است. داعش به دنبال جذب جامعه افغانستان از طریق یک دستور کار فراملی است که خود را به عنوان جنبش اصلی مخالف طالبان معرفی می‌کند. همچنین می‌توان انتظار داشت که پکن با چالش فزاینده تحریک طالبان پاکستان روبرو شود. ظاهراً عوامل تحریک طالبان پاکستان در حمله انتحاری ژوئیه ۲۰۲۱ در پاکستان که منجر به کشته شدن ۱۳ نفر از جمله ۹ کارگر چینی شد، دست داشتند.

بیشتر بخوانید: بایدن: شرایط برای کاهش خرید نفت از ایران فراهم است

با نگاهی به آینده، می‌توان انتظار داشت که پکن به حمایت از بازسازی اقتصادی و سرمایه گذاری برای افغانستان تحت حاکمیت طالبان برای کاهش خطرات امنیتی ادامه دهد. در نشست دوحه در ماه اکتبر، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، پس از ارسال ۳۱ میلیون دلار کمک‌های بشردوستانه، از جمله غذا و واکسن کرونا به افغانستان، قول داد که به طالبان در بازسازی این کشور کمک کند.

در مواجهه با خطر سرریز‌های احتمالی فرامرزی، می‌توان انتظار داشت که پکن کنترل خود را بر مناطق کلیدی مرزی بیشتر کند. این مناطق کلیدی شامل گذرگاه پرسود مرزی افغانستان با پاکستان است که یک دروازه استراتژیک به شمار می‌رود که کابل را به پیشاور متصل می‌کند. کریدور اقتصادی چین-پاکستان، پروژه شاخص ۶۲ میلیارد دلاری پکن در چارچوب ابتکار یک کمربند و یک جاده و کریدور واخان، نوار باریک زمینی که مرز چین، تاجیکستان و پاکستان است نیز از جمله مواردی هستند که پکن در آن‌ها به تشدید امنیتی خواهد پرداخت.

اخیراً فاش شد که چین در ولسوالی اشکاشم ولایت بدخشان افغانستان که با تاجیکستان هم مرز است، در حال ساخت یک پایگاه پلیس است. این منطقه نزدیک به پاکستان و همچنین منطقه مرزی مشترک بین سین کیانگ چین و کریدور واخان افغانستان قرار دارد. حداقل از سال ۲۰۱۶، نیرو‌های چینی در تاجیکستان در نزدیکی کریدور واخان که هم مرز با منطقه سین کیانگ چین است، مستقر شده اند. چین ارتش آزادیبخش خلق را برای انجام مانور‌های آموزشی در چند سال گذشته به این منطقه اعزام کرده است. در این راستا، مانور‌های امنیتی مشترک با تاجیکستان با تمرکز بر تروریسم در مرز تاجیکستان و افغانستان و گشت‌زنی‌هایی در امتداد مرز‌های چین و افغانستان انجام شده است.

بیشتر بخوانید: کویت در سه دهه غرامتش را گرفت، ایران هنوز تعارف می‌کند/ غرامت جنگ با عراق حق مردم است، نه اموال مسئولان که ببخشند!

چنین اقداماتی نشان‌دهنده تمایل فزاینده چین برای انجام تعهدات امنیتی در خارج از مرزهایش در چارچوب منافع امنیت ملی این کشور است. در ۲۳ اکتبر ۲۰۲۱، چین قانون جدیدی را تصویب کرد که حفاظت از مرز‌ها را در بحبوحه بن بست طولانی مدت با هند، نگرانی در مورد اثرات سرریز از افغانستان تحت کنترل طالبان و گسترش کووید-۱۹ از آسیای جنوب شرقی تقویت می‌کند.

بررسی زمینه گسترده‌تر وضعیت امنیتی چین، تداوم و تغییر را نشان می‌دهد. با این حال، تشدید رقابت بین القاعده و داعش خراسان می‌تواند اساساً چشم انداز شبه نظامیان در افغانستان را تغییر دهد. یک چین عملگرا ممکن است مجبور شود که نحوه‌ی بازی خود را در افغانستان دوباره مرور کند. این به معنای تنظیم مجدد سیاست فعلی پکن در افغانستان است که مبتنی بر پایبندی به اصل عدم مداخله در امور آینده افغانستان، حمایت از بازسازی صلح آمیز این کشور، کمک مالی به کابل و گفتگو‌های مستقیم با هیئت طالبان افغانستان است.