آیت الله مجتهد شبستری؛ مخالف سرسخت میرحسین و مبتکر مراسم ۹ دی

اقتصاد ۲۴- آیت الله محسن مجتهد شبستری سرانجام در ۸۴ سالگی درگذشت. او از جمله روحانیونی بود که در دهه اول انقلاب در حاشیه بود، اما به مرور به یکی از بازیگران عرصه سیاست در ایران تبدیل شد. در اوایل انقلاب تبریز یکی از شهر‌های مهم و استراتژیک به شمار می‌رفت و دو امام جمعه اول آن، قاضی طباطبایی و آیت الله مدنی ترور شده و به شهادت رسیدند.

آیت الله محمدکاظم شریعتمداری نیز از دیگر روحانیون موثر تبریز بود که البته به مرور از امام خمینی فاصله گرفت و حزب خودش را تاسیس کرد. به جز این افراد، موسی خیابانی از چهره‌های موثر مجاهدین و مهندس بازرگان، نخست وزیر انقلاب نیز اصالتی تبریزی داشتند. در این شرایط، جایی برای مجتهد شبستری نمی‌ماند.

مجتهد شبستری از شاگردان آیت الله شریعتمداری بود که درس خارج فقه را پیش او می‌خواند. حتی بعد از درگذشت پدرش، کاملا تحت تکفل آیت الله شریعتمداری بود و طبیعی بود با حضور آیت الله، جایی برای شبستری نبود و تنها جایی که به او پیشنهاد شد، مسئولیت کمیتهٔ انقلاب در منطقهٔ ۶ تهران بود که چندان سمت مهمی به شمار نمی‌رفت.
بعد از انقلاب مجتهد شبستری به مجلس رفت. او در دوره‌های اول، دوم، چهارم و پنجم مجلس نماینده تبریز بود و سال ۷۴ امام جمعه تبریز شد و ربع قرن در این مسئولیت باقی ماند. در همه این ایام مجتهد شبستری بسیار مورد اعتماد بود. وقتی سال ۹۶ تبریز را به مقصد تهران ترک کرد، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام شد.

اصولگرایان درباره مجتهد شبستری چه گفتند؟

آن زمان رسانه‌های اصولگرا، همزمان از رفتار‌های جالب امام جمعه جدید تبریز می‌نوشتند که حفاظ‌های نماز جمعه را حذف کرده و رفتار‌هایی از این قبیل. اما هیچ کدام نقدی به امام جمعه سابق نمی‌کرد. البته برخی فعالان سیاسی تبریزی در صفحات مجازی خود می‌نویسند مجتهد شبستری مخالف جدی موسیقی بوده و شخصا از برخی مطبوعات شکایت می‌کرده است.

سایت رجانیوز درباره نقش مجتهد شبستری در انتخاب آیت الله خامنه‌ای مطلبی به این شرح نوشته است: «آیت‌الله سید علی اکبر قرشی نماینده مردم آذربایجان غربی در مجلس خبرگان رهبری که در جلسه انتخاب رهبری پس از رحلت امام خمینی حضور داشت در کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است درباره انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبری انقلاب می‌گوید: سخن بر سر شورای رهبری یا تک رهبری دور می‌زد که نظرخواهی کردند، تک رهبری رأی آورد و قرار شد یک نفر به عنوان رهبر انتخاب شود. در این حال - خدا را شاهد می‌گیرم که - دفعتاً و ناگهانی سخن پنج شش سال پیش آقای جورکش از خاطرم گذشت که به نقل از حجت الاسلام سراج گفت: امام فرمودند: اگر من از دنیا بروم، آقای خامنه‌ای برای رهبری از همه بهتر و اصلح است. من به آیت‌الله محسن شبستری امام جمعه فعلی تبریز و نماینده مقام معظم رهبری در آذربایجان شرقی که در طرف راست من نشسته بود، گفتم: من شنیده‌ام که امام فرمودند: اگر من از دنیا رفتم، بهترین کسی که می‌تواند جانشین من باشد، آقای خامنه‌ای است؛ آیا شما درباره آقای خامنه‌ای چیزی شنیده‌اید؟ گفت: من نیز شنیده‌ام که امام گفته اگر من از دنیا رفتم، آقای خامنه‌ای بهترین کسی است که می‌تواند رهبر نظام باشد. وقتی آقای شبستری این مطلب را گفت، من بی‌درنگ به ایشان گفتم: پس برخیزیم و با هم فریاد بکشیم و این مطلب را برای همه نمایندگان حاضر بگوییم. آنگاه بنده و آقای شبستری چنان فریاد کشیدیم که همه نمایندگان و رئیس مجلس خبرگان متوجه ما دو نفر شدند. ما گفتیم: آقایان! اگر امام درباره شایستگی رهبری آقای خامنه‌ای سخنی گفته‌اند، بگویید تا همه آقایان بدانند، بالاخره سخن امام برای ما خیلی مهم است.»

سابقه ۱۸ ساعت بازداشت

سایت اصولگرای مشرق نیوز، مجتهد شبستری را «عمار انقلاب» خوانده است و نوشته او سابقه ۱۸ ساعت بازداشت قبل از انقلاب داشته است: «در یک بازداشت دسته‌جمعی در یکی از شب‌های ماه رمضان ۱۳۵۶، حدود ۲۱ نفر از علمای تهران پس از حادثه اصفهان دستگیر شدند و حضرت آیت الله مجتهد شبستری نیز جزء بازداشت شده‌ها بود. ماجرا از این قرار بود که جلسه‌ای در منزل یکی از علمای تهران در منطقه تهران ویلا تشکیل یافت، این جلسه تا نزدیک سحر به طول انجامید. پس از پایان جلسه ناگهان منزل در محاصره پلیس قرار گرفت و هنگام خروج از جلسه همه را دستگیر کردند. وی در آن جلسه یادداشت‌هایی نوشته بود و قرار بود فردا شب در حضور آیت الله امامی کاشانی آن را به صورت اعلامیه‌ای درآورده و پس از امضای اعضای روحانیت مبارز تهران طبع و منتشر شود، ولی آن یادداشت‌ها را موقع تفتیش از جیب وی درآوردند و پیش‌بینی می‌شد که جرم او سنگین‌تر از جرم دیگران باشد، ولی سرانجام پس از ۱۸ ساعت بازداشت، همگی آزاد شدند.»

 اصولگرایان معتقدند مراسم ۹ دی، ابتکار مجتهد شبستری بود که روز ۸ دی در تبریز مانور و زمینه‌سازی آن را انجام داده بود. او درباره معترضان انتخابات ۸۸ گفته بود «این افراد در زمان حاضر به طور آگاهانه یا ناآگاهانه می‌خواهند سران فتنه ۸۸ را که کشور به سمت آشوب و بلوا هدایت کردند، پاک و بی‌گناه جلوه دهند، درحالی‌که اگر امثال میرحسین موسوی، فتنه‌گر نبودند پس چه کسانی کشور را با فتنه‌گری‌های خود به بحران کشاندند؟»

حاشیه‌های مجتهد شبستری

حضور در تهران البته برای مجتهد شبستری معایبی هم داشت. کمتر مجال حرف زدن پیدا می‌کرد و بیشتر زیر ذره‌بین رسانه‌ها می‌رفت، مثل اخباری که درباره شغل برادرزاده او در آلمان منتشر شد؛ اخباری که نه تایید و نه تکذیب شد.

بیشتر بخوانید: جزئیات مراسم تشییع پیکر آیت الله مجتهد شبستری

مشهورترین اظهار نظر مجتهد شبستری در یک سال اخیر، درباره خودرو بود که سوار شدن خودرو‌های خارجی را شماتت کرده بود و بعد از این صحبت‌ها، ده‌ها تصویر از «مگان سواری» او در فضای مجازی دست به دست شد. سایت روزآروز در تعریف او نوشت: «رطب‌خورده‌ای که منع رطب می‌کرد!»

البته دفتر مجتهد شبستری درباره این خودرو بیانیه‌ای داد و نوشت: «خودروی مگان مونتاژ داخل تا سال ۹۲ در شرکت پارس‌خودرو تولید می‌شد لذا خودروی داخلی محسوب می‌شود. اتومبیل مگان که مدت کوتاهی ایشان از آن استفاده می‌کرده شخصی نبوده و فرد خیری آن را به مصلای تبریز هدیه کرده بود و اینک نیز در اختیار همان مصلی است و آیت‌الله مجتهدشبستری بیش از چهار سال است که برای ایاب و ذهاب از پژو پارس استفاده می‌کند.»

کاربران فضای مجازی سوالات زیادی درباره همین مطلب پرسیدند؛ از جمله اینکه «کدام خیری، خودروی مگان به مصلی امام جمعه هدیه می‌دهد؟» یا نوشتند اگر ایشان موافق خودروی داخلی است، چرا خودروی مگان خارجی را به عنوان هدیه پذیرفته است. هر چه بود این جوابیه از خود موضوع جنجال‌برانگیزتر شد و بحث به این سمت رفت که آیا خودروی مگان به مردم عادی هم هدیه می‌شود یا اینگونه هدایا دلایلی دیگری دارد؟

انتشار تصاویر او سوار خودروی مگان تنها حاشیه مجتهد شبستری نبود. در اوج بحران کرونا تصویری از او با لوگوی خبرگزاری تسنیم دست به دست می‌شد که به نقل از مجتهد شبستری نوشته بود: ««مردم می‌خواهند برای ماندگاری اسلام و تشیع اگر تختی در بیمارستان خالی بود یک روحانی بر آن تخت بستری گردد تا یک فرد عادی»

این جمله بازتاب بسیار زیادی داشت و البته ساعتی بعد تکذیب شد و این خبرگزاری نوشت لوگوی خبرگزاری تسنیم جعل شده و خودش اعلام کرد: «این نقل قول را جریان ضد انقلاب ساخته و به وسیله فتوشاپ به یکی از خبرگزاری‌های انقلابی کشور منتسب کرده در حالی که این ادعا هیچ منبعی ندارد.»
به لخاظ سیاسی، مجتهد شبستری چهره اصولگرایی بود که تصاویر پشت کردن او به محمود احمدی نژاد در حاشیه نشست مجمع تشخیص خبرساز شد. او از مخالفان لوایح پولشویی و مقابله با تروریسم (FATF) بود و درباره آن گفت بود: «فضای غالب در مجمع تشخیص مصلحت نظام مخالفت با پالرمو است و هرچه زمان می‌گذرد مخالفان پالرمو در مجمع تشخیص بیشتر می‌شود چرا که استدلال‌های متقن مخالفان پالرمو نظر برخی اعضای مجمع که پیش‌تر موافق بودند، را تغییر داده است.»

مجتهد شبستری قائم مقام جامعه روحانیت مبارز هم بود و هرچند چهره‌هایی مثل پرویز سروری از نقش او در هم‌افزایی اصولگرایان سخن می‌گفت، اما فعالان حزبی کمتر به خاطر می‌آورند او توانسته باشد کادرسازی یا جریان‌سازی کرده باشد یا دست‌کم در مقایسه با چهره‌های نسل اول و دوم جامعه جامعه روحانیت مبارز، مجتهد شبستری حرفی برای گفتن نداشت.