حال و هوای تحریمی بودجه ۱۴۰۱

اقتصاد ۲۴- نخستین روز از گفتگو‌های برجامی در وین آغاز شد و در تهران نخستین زمزمه‌های بودجه‌ای دولت آغاز شده است و هم‌زمان اولین جلسه فوق‌العاده هیئت دولت برای بررسی لایحه بودجه سال آتی نیز برگزار شد؛ دو مسئله‌ای که به هم گره خورده‌اند.

بازتاب نمادین این گره‌خوردگی را می‌توان در دیدار «مسعود میرکاظمی» متولی بودجه مملکت با «حسین امیرعبداللهیان» سکاندار سیاست خارجی کشور مشاهده کرد. در این دیدار میرکاظمی که مسئولیتی حتی سنگین‌تر از امیرعبداللهیان بر عهده دارد و یک کسری بودجه از بودجه پیشین روی دستش مانده است، به امیرعبداللهیان گفت: «لایحه بودجه ۱۴۰۱ با فرض ادامه تحریم‌ها بسته شده است» و به زبان عامیانه تلویحا به وزیر خارجه گفت نشد هم نشد؛ سخنانی که می‌توان آن را در راستای حمایت از مذاکره‌کنندگان برجام توصیف کرد تا با دست پر و بدون لکنت به دفاع از حقوق ایران بپردازند.

اما این تنها تفسیر آن نیست و راه برای برداشت‌های متفاوت نیز باز است که این به دلیل کوتاهی و اختصار در سخنان این دو مقام مسئول در اولین روز از دور جدید مذاکرات هسته‌ای است. البته میرکاظمی قبل از آن گفت با رفع تحریم هم مشکلی ندارد و حتی استقبال هم می‌کند.

به گزارش خبرگزاری رسمی دولت میرکاظمی در این جلسه گفت: «بودجه سال آینده بر مبنای سند آمایش تدوین شده؛ از این‌رو ظرفیت‌های داخلی هر استان تا سطح شهرستان تعیین و سهم هر یک از این مناطق در رشد اقتصادی استان و کشور مشخص شده است» و نیز «اولویت دولت سیزدهم افزایش تعاملات با کشور‌های همسایه و منطقه است و در این راستا در برنامه‌های این سازمان شهر‌های مرزی مورد توجه قرار می‌گیرند».

اما می‌توان بخش مهم سخن او را همان تنظیم بودجه بدون فرض رفع تحریم در نظر گرفت؛ تجربه‌ای که احتمالا بودجه عجیب و دردسرساز سال ۱۴۰۰ به میرکاظمی آموخته است که در آن گویی نگارنده خبری از تحریم ندارد و پیش‌بینی کرده است ایران روزانه ۲.۳ میلیون بشکه نفت می‌فروشد و دولت را با کسری بودجه‌ای ترسناک مواجه کرده است. سخن از بودجه ۱۴۰۰ تمام نشده و گرفتاری‌های آن هنوز پابرجاست، اما موعد تحویل بودجه ۱۴۰۱ است و از اندک اخباری که به شکل غیررسمی و شایعه درباره آن منتشر می‌شود به‌سختی می‌توان نتیجه‌ای مشخص گرفت.

مهدی چمران اولین معترض بودجه: پس پول ما کو؟

اولین معترض به بودجه ۱۴۰۱ را بشناسید؛ مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران که احتمالا هنگام ورود دوباره به مدیریت شهری فکر می‌کرد افتاده است در همان تشت پولی که قبلا بود، اما ظاهرا بودجه را که خوانده است و از پول مورد نظرش در آن خبری نبوده، چنان شوکه شده که حتی پیش از تقدیم لایحه دولت کار را به رسانه‌ها کشانده و به‌شدت شاکی است و به دنبال پولش می‌گردد.

چمران در اظهاراتی نه‌چندان خویشتن‌دارانه که از این جهت سویه‌ای طنزآمیز پیدا کرده است، گفت: «هر آنچه برای شهرداری‌ها در بودجه ۱۴۰۰ پیش‌بینی شده بود، توسط سازمان برنامه و بودجه برای سال ۱۴۰۱ حذف شده است». او گرچه در سخنان خود درباره بودجه شهرداری گفت «این یک هشدار جدی است»، کمی بعدتر عرض ارادت خود را هم به «دوستان خوب ما در سازمان برنامه و بودجه» اعلام کرد و نشان داد که می‌داند دوستان خوب ما در سازمان برنامه و بودجه با کسی شوخی ندارند.

بیشتر بخوانید: بودجه ۱۴۰۱ با فرض ادامه تحریم بسته شد

اما باز در ادامه با لحنی هیجانی از شهردار درخواست یقه‌گیری کرد و گفت: «اینکه شهردار تهران در هیئت دولت برود و بنشیند فایده‌ای ندارد و باید یقه بگیرند و این موارد را پیگیری کنند و قطعا شورا نیز به سهم خودش در کنار شورای عالی استان‌ها این مسئله را پیگیری خواهد کرد تا بتوانیم آن را اصلاح کنیم و این مسئله حیاتی است؛ چراکه شهرداری‌های کل کشور در شرایط مالی خوبی قرار ندارند. با این اقدام سازمان برنامه بودجه سال آینده وضعیت آن‌ها به مراتب بدتر خواهد شد».

۱.۳ میلیون بشکه نفت ۶۰ دلاری یعنی ادامه تحریم؟

در زمان نوشتن این گزارش خبر‌ها حاکی از جریان مذاکرات برای لغو تحریم‌های ایران است و تاکنون تنها روسیه در واکنش رسمی مذاکرات را مثبت ارزیابی کرده و خبر دیگری منتشر نشده است. اما پیش از این «محمد حسینی»، مشاور کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، در نشست بررسی روند اجرای بودجه در برنامه ششم توسعه درخصوص نرخ تسعیر ارز در بودجه شرکت‌های دولتی سال ۱۴۰۱ گفته بود: «بر این اساس میزان فروش نفت ۱.۲ میلیون بشکه‌ای، با قیمت هر بشکه ۶۰ دلار و نرخ دلار ۲۳ هزارتومانی لحاظ شده است» که با این حساب می‌شود واقعا باور کرد دولت بودجه را با حساب بقای تحریم‌ها بسته است.

میزان فروش نفت ادعایی مقام‌های غیررسمی اکنون بالای یک میلیون بشکه است. او همچنین تأیید کرده بود که ارز چهارهزارو ۲۰۰ تومانی پیش‌بینی‌شده در بودجه امسال تمام شده است. بحث بودجه ۱۴۰۰ همچنان پابرجاست و هم‌زمان با وقایع فوق، رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس از بررسی سیاست‌های دولت برای ساماندهی ارز چهارهزارو ۲۰۰تومانی و بورس با حضور وزیر اقتصاد و دارایی و رئیس سازمان بورس در جلسه روز سه‌شنبه خبر داد.

«حمیدرضا حاجی‌بابایی» در تشریح جلسه صبح سه‌شنبه هم‌اندیشی نمایندگان برای اجرای سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری در جمع خبرنگاران گفت: «این نشست با حضور احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی و مجید عشقی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف بررسی باید‌ها و نباید‌های دولت در وضعیت کنونی اقتصاد، سیاست دولت برای ساماندهی ارز چهارهزارو ۲۰۰تومانی و وضعیت بورس برگزار شد»؛ اما توضیحات بیشتری نداد.

پیش از این دولت لایحه حذف ارز چهارهزارو ۲۰۰ تومانی را به مجلس ارائه کرده بود که معلوم نشد چه شد که هم قید دوفوریت آن رأی نیاورد و هم دیگر دولت سخنی از آن نگفت. طرحی که با سروصدای فراوان به دنیا آمد، ولی فعلا مفقودالاثر است. در ادامه بحث بودجه سال جاری و باز هم‌زمان با وقایع ذکرشده و تنها با چند ساعت اختلاف، رئیس‌جمهور بر اهمیت اجرای برنامه مولدسازی اموال مازاد دولت در تأمین بخشی از بودجه مورد نیاز کشور و جبران کمبود در منابع مالی تأکید و تمام دستگاه‌های اداری را موظف کرد اموال مازاد را در مدت معین شناسایی و قیمت‌گذاری کنند و برابر مقررات به فروش رسانند.

به ظاهر تا اینجا تنها راه‌حل باقی‌مانده برای جبران کسری بودجه ۱۴۰۰ همین مولدسازی است. نفت که به سختی و اندک صادر می‌شود و معلوم نیست پول آن وصول بشود، چاپ پول با احتساب وضعیت معیشتی مردم چنان تورم‌زاست که کسی حتی جرئت حرف‌زدن درباره آن را ندارد و ارز چهارهزارو ۲۰۰ تومانی نیز که ذکر شد؛ می‌ماند فروش اوراق قرضه که کارشناسان احتمال موفقیت آن را اندک می‌دانند و دیگر همین؛ البته اگر سازش با جامعه جهانی و رفع تحریم‌ها را به حساب نیاوریم.

همین است که رئیسی دوشنبه‌شب در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت اظهار امیدواری کرد برنامه مولدسازی اموال مازاد دولت با همکاری همه دستگاه‌ها و قوای کشور هر‌چه سریع‌تر اجرائی شود. رئیسی همچنین گفت تمام مدیران برای رفع کسری بودجه بدون آثار تورمی باید با وزارت اقتصاد و دارایی برای تأمین بودجه از این طریق همکاری کنند. روز‌های داغ بودجه‌ای در راه است؛ روز‌هایی که با اخبار مذاکرات، اخبار یکی، دو ماه آینده اقتصاد را تضمین کرده است. فعلا انتظار تنها راه است، اما حتی نمی‌توان به قطع گفت باید منتظر چه باشیم؟