درون دنیای محرمانه حمل و نقل نفتی دریایی روسیه

اقتصاد۲۴- «یانگ لی هو» یک نفتکش چینی ۱۲ساله با بدنه آبی و قرمز روشن هنگام حرکت از بندر کوزمینو در منتهی الیه شرق روسیه مملو از نفت بود. این سفر که در تاریخ ۱۷ مه آغاز شد به سمت گوان یانگ در کره جنوبی صورت می‌گرفت. با این وجود، خارج از کوزمینو یک کشتی بزرگتر به نام «یوان کیو هو» به آن ملحق شد. این زوج شناور در کنار یکدیگر تحت یک انتقال کشتی به کشتی قرار گرفتند عملیاتی که کارشناسان می‌گویند می‌تواند برای مبهم ساختن جابجایی کالا‌ها از طریق دریا صورت گیرد. با انجام کار، «یوان کیو هو» به لانشان چین رفت و «یانگ لی هو» به کوزمینو بازگشت.

به گزارش فرارو به نقل از دیلی تلگراف، این عملیات به سختی حرکتی ظریف بود، زیرا تحلیلگران مسائل دریایی می‌گویند به طور مستقیم از یک دستورالعمل که پیش‌تر برای آنان آشنا بوده در انجام آن عملیات استفاده شد.

در پی تهاجم روسیه به اوکراین شرکت‌هایی که انتقال نفت مسکو را مدیریت می‌کنند تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا از تحت رصد قرار گرفتن دور بمانند. روش‌هایی برای این کار وجود دارند. یکی از محبوب‌ترین روش‌ها اصطلاحا «رفتن در تاریکی» است به گونه‌ای که سیستم شناسایی خودکار نفت کش خاموش شده تا موقعیت آن قابل شناسایی نباشد. به گفته شرکت مشاوره «ویندوارد» چنین «فعالیت‌های تاریکی» از زمان آغاز درگیری در سراسر نفتکش‌های وابسته به روسیه افزایشی سه برابری یافته اند.

انتقال غیر قانونی کشتی به کشتی یکی دیگر از ترفند‌های رایج است. در حالی که حمل و نقل محموله در بنادر ثبت می‌شود چنین صلاحیت قضایی‌ای در دریا وجود ندارد بدان معنی که به راحتی می‌توان این موضوع را پنهان کرد که کشتی کالا‌های خود را از کجا به دست آورده است.

بیشتر بخوانید: آیا قطر می‌تواند جای روسیه را در بازار انرژی اروپا پر کند؟

در همین حال، تلاش‌های هماهنگی از سوی برخی اپراتور‌های روس برای حذف رسمی نام کشتی‌ها به نام آنان صورت گرفته و انتقال مالکیت کشتی‌ها به مالکان جایگزین صورت می‌گیرد به گونه‌ای که ممکن است به آنان کمک کند از مواجه شدن با تحریم‌های آتی جلوگیری کنند. از زمان آغاز جنگ اوکراین، مالکیت حدود ۱۸۰ کشتی روسیه از مالک روسی به مالک غیر روسی تغییر کرده که سرعت بسیاری بالاتری در حوزه تغییر مالکیت نسبت به سالیان گذشته محسوب می‌شود.

این دوران برای برخی از کشتیرانان اروپایی دوره رونق بوده است. زمانی که شرکت‌های بین المللی مانند «شِل» برای پاک کردن دست خود از نفت روسیه اقدام کردند تعداد زیادی از اپراتور‌های مدیترانه‌ای وارد عمل شدند تا این شکاف را پر کنند. در حالی که سطح صادرات روسیه تغییر چندانی نکرده ترکیب شرکت‌های تولیدکننده نفت تغییر کرده است.

براساس داده‌های «رفینیتیو» که توسط «گلوبال ویتنس» یک سازمان غیردولتی حقوق بشری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته حجم سوخت جمع آوری شده از بنادر روسیه توسط کشتی‌های تحت مالکیت تحت مدیریت یا پرچم دار یونان، قبرس و مالت از زمان آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین به میزان سه برابر افزایش یافته است.

«لوئیس ویلسون» از «گلوبال ویتنس» به «دیلی تلگراف» می‌گوید: «اگر این سودجویی نیست پس نامش چیست»؟! «آمی دانیل» مدیر اجرایی «ویندوارد» می‌گوید: «در حال حاضر ترس بسیار کم و طمع بسیار زیاد است».

با این وجود، ممکن است زمان برای روسیه در حال اتمام باشد. هفته گذشته اتحادیه اروپا اعلام کرد که تا پایان سال واردات نفت روسیه از طریق دریا را که بیش از دو سوم کل تحویل نفت خام آن کشور به این اتحادیه را شامل می‌شود ممنوع خواهد کرد. یونان، مالت و قبرس از این تصمیم اتحادیه اروپا سرپیچی کرده اند.

این یک گام دشوار برای قاره‌ای خواهد بود که تا حد زیادی به انرژی روسیه وابسته است، اما قدمی است که با طولانی شدن جنگ اوکراین اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد. «بیارن شیلدروپ» تحلیلگر در بانک سوئدی SEB می‌گوید: «این یک مسئله اخلاقی است. برای اروپایی‌ها بسیار سخت است که بپذیرند ما هر روز به روسیه پول می‌دهیم و آنان می‌توانند به بمباران و تخریب ادامه دهند».

این تصمیم منجر به تغییری تاریخی در ساختار بازار‌های جهانی خواهد شد و روابطی را که مدت‌ها زیربنای اقتصاد هر دو طرف بوده را از بین می‌برد. پیش از حمله روسیه به اوکراین، حدود ۶۰ درصد از کل گازوئیل مورد نیاز اروپا از طریق روسیه تامین می‌شد.

بریتانیا نیز اقدام مهمی را برای تشدید تحریم‌ها علیه روسیه انجام داده و متعهد شده که کشتی‌های وابسته به روسیه را از بازار بیمه «لویدز» لندن حذف می‌کند. حدود ۹۰ درصد از بیمه حمل و نقل جهانی توسط باشگاه‌های به اصطلاح بین المللی P&I (حفاظت و غرامت) ارائه می‌شود که بسیاری از آن‌ها در اروپا مستقر هستند. هم چنین، یک بازار بیمه اتکایی پیچیده، اما حیاتی وجود دارد که حول محور «لویدز» متمرکز شده است. تحلیلگران در بخش تجارت و کشتیرانی می‌گویند که این ممنوعیت هزینه شرکت‌هایی را که نفت روسیه را جابجا می‌کنند افزایش می‌دهد شرکت‌هایی که بالاجبار به سوی بازیگران کوچک‌تر و کمتر شناخته شده حرکت می‌کنند و در نتیجه از برخی بنادر منع می‌شوند.

دانیل می‌گوید: «در واقع، شما یک بازار دو لایه ایجاد می‌کنید: کسانی که با روسیه تجارت می‌کنند و شرکت‌هایی که با آن کشور تجارتی ندارند».

در حالی که حمل و نقل نفت روسیه در حال حاضر غیرقانونی نیست، اما این امر مانع از آماده شدن تجار برای یک تغییر نشده است. «میشل ویز بوکمان» تحلیلگر گروه اطلاعاتی دریایی «لویدز لیست» می‌گوید آغاز فعالیت ناوگان در سایه که امکان دارد منجر به انتقال نفت خام روسیه شود در حال آشکار شدن است. او تعداد زیادی از کشتی‌های با پرچم کامرون را شناسایی کرده است که پیش‌تر نفت خام ایران یا ونزوئلا را جابجا می‌کردند و اخیرا به سوی انجام عملیات در بنادر روسیه در دریای سیاه یا بالتیک تغییر مکان داده اند.

بیشتر بخوانید: نگرانی آژانس بین المللی انرژی اتمی از ضربه کشنده

این کشتی‌ها بخشی از یک ناوگان سیاه هستند که تحت پرچم کشور‌های دارای صلاحیت کشتیرانی مانند گابن یا بلیز نیز فعالیت می‌کنند که با جابجایی نفت تحریم شده به نمایندگی از کاراکاس، تهران و پیونگ‌یانگ حدود ۲ درصد از بازار دریایی جهانی را تامین می‌کنند. اطلاعات کمی در مورد نحوه بیمه شدن این کشتی‌ها وجود دارد و بیش‌تر آنان نمی‌توانند در بنادر عادی پهلوگیری کنند.

این یک مدل وسوسه‌انگیز برای روسیه است، زیرا تجارت نفت دریایی آن کشور برای وضعیت نابسامان آماده می‌شود. بوکمان می‌گوید: «الگویی برای استفاده روس‌ها وجود دارد که در پاسخ به تحریم‌های پیشین در صنعت کشتیرانی نفتی ایجاد شده است». با این وجود، این کار برای مسکو ساده نخواهد بود چرا که روسیه بسیار بزرگتر از ونزوئلا و ایران است. اگر روسیه بخواهد تولید خود را حفظ کند نیاز به ایجاد ناوگان تازه‌ای با بیش از ۷۰ کشتی دارد. پیدا کردن این کشتی‌ها و تنظیم بیمه برای آن در خارج از بازار‌های اتحادیه اروپا و بریتانیا می‌تواند تصمیمی بسیار چالش برانگیز باشد.

تا آن زمان، روسیه ممکن است گزینه اندکی جز محدود کردن تولید داشته باشد. با این وجود، این بدان معنا نیست که این ممنوعیت یک پیروزی محض برای بروکسل خواهد بود. مقررات برنامه ریزی شده در صورتی که شرکت‌های کشتیرانی را که به طور فزاینده‌ای در شبکه تحریم‌های بین المللی درگیر شده‌اند تحت تاثیر قرار دهند با خطر شکست مواجه می‌شوند. هم چنین، انشقاق پیامد‌های بالقوه بزرگی برای اقتصاد جهانی خواهد داشت.

تحلیلگران «مورگان استنلی» می‌گویند که حرکت اروپا برای کنار گذاشتن گازوئیل روسیه از این ظرفیت بالقوه برخوردار است که عرصه بازار‌های جهانی را «برای مدت طولانی تر» محدودتر سازد. بانک «وال استریت» اعلام کرده که جریان نفت خام از روسیه به شمال غرب اروپا در حال حاضر حدود یک میلیون بشکه در روز در مقایسه با سطح پیش از حمله آن کشور علیه اوکراین کاهش یافته است.

زمانی که قرارداد‌ها پایان یافت و تحریم سوخت روسیه توسط اتحادیه اروپا آغاز شد اروپا باید منابع جدیدی برای نفت پیدا کند که با توجه به فشار‌های سیاسی کار آسانی نخواهد بود. عربستان سعودی، ایالات متحده و برزیل همگی منابع محتمل هستند، اما بعید است که اروپا بتواند این کمبود را جبران کند. تیم «اسمیت» مدیر نفت و نفتکش در Maritime Strategies International می‌گوید: «هیچ منطقه‌ای نمی‌تواند وارد عمل شود و این کار را انجام دهد».

در همین حال، مسکو باید خریداران جدیدی پیدا کند یا با فشار بیش‌تری برای کاهش ظرفیت مواجه شود. تخفیف قابل توجه روسیه برای فروش نفت مورد توجه سایر خریداران قرار گرفته است. هند با افزایش واردات به نزدیک به یک میلیون بشکه در روز در هفته‌های اخیر از قیمت‌های توافقی با روسیه بهره برده است.

این امر به جبران کاهش تقاضا از سوی اروپا کمک زیادی کرده است به این معنی که کل صادرات نفت روسیه نسبت به سطوح پیش از جنگ تقریبا بدون تغییر مانده است. با این وجود، ظرفیت پالایشگاه‌های هند در حال حاضر تکمیل است و قرارداد‌های بلند مدتی با تامین کنندگان دیگر از جمله سعودی ها، امارات و عراقی‌ها نیز منعقد کرده‌اند و احتمالا تمایلی به لغو آن قرارداد‌ها نخواهند داشت.

شرکت‌های چینی نیز در حال بررسی خرید نفت از روسیه بوده‌اند اگرچه وارد کنندگان نفت این کشور هنوز به طور مشهودی هزینه نکرده اند.

بریتانیا نیز اقدام مهمی را برای تشدید تحریم‌ها علیه روسیه انجام داده و متعهد شده که کشتی‌های وابسته به روسیه را از بازار بیمه «لویدز» لندن حذف می‌کند. حدود ۹۰ درصد از بیمه حمل و نقل جهانی توسط باشگاه‌های به اصطلاح بین المللی P&I (حفاظت و غرامت) ارائه می‌شود که بسیاری از آن‌ها در اروپا مستقر هستند.

هم چنین، یک بازار بیمه اتکایی پیچیده، اما حیاتی وجود دارد که حول محور «لویدز» متمرکز شده است. تحلیلگران در بخش تجارت و کشتیرانی می‌گویند که این ممنوعیت هزینه شرکت‌هایی را که نفت روسیه را جابجا می‌کنند افزایش می‌دهد شرکت‌هایی که بالاجبار به سوی بازیگران کوچک‌تر و کمتر شناخته شده حرکت می‌کنند و در نتیجه از برخی بنادر منع می‌شوند.

دانیل می‌گوید: «در واقع، شما یک بازار دو لایه ایجاد می‌کنید: کسانی که با روسیه تجارت می‌کنند و شرکت‌هایی که با آن کشور تجارتی ندارند».

در حالی که حمل و نقل نفت روسیه در حال حاضر غیرقانونی نیست، اما این امر مانع از آماده شدن تجار برای یک تغییر نشده است. «میشل ویز بوکمان» تحلیلگر گروه اطلاعاتی دریایی «لویدز لیست» می‌گوید آغاز فعالیت ناوگان در سایه که امکان دارد منجر به انتقال نفت خام روسیه شود در حال آشکار شدن است. او تعداد زیادی از کشتی‌های با پرچم کامرون را شناسایی کرده است که پیش‌تر نفت خام ایران یا ونزوئلا را جابجا می‌کردند و اخیرا به سوی انجام عملیات در بنادر روسیه در دریای سیاه یا بالتیک تغییر مکان داده اند.

این کشتی‌ها بخشی از یک ناوگان سیاه هستند که تحت پرچم کشور‌های دارای صلاحیت کشتیرانی مانند گابن یا بلیز نیز فعالیت می‌کنند که با جابجایی نفت تحریم شده به نمایندگی از کاراکاس، تهران و پیونگ‌یانگ حدود ۲ درصد از بازار دریایی جهانی را تامین می‌کنند. اطلاعات کمی در مورد نحوه بیمه شدن این کشتی‌ها وجود دارد و بیش‌تر آنان نمی‌توانند در بنادر عادی پهلوگیری کنند.

بیشتر بخوانید: امیرعبداللهیان: آمریکا پکیج سیاسی جدید ایران را پذیرفت

این یک مدل وسوسه‌انگیز برای روسیه است، زیرا تجارت نفت دریایی آن کشور برای وضعیت نابسامان آماده می‌شود. بوکمان می‌گوید: «الگویی برای استفاده روس‌ها وجود دارد که در پاسخ به تحریم‌های پیشین در صنعت کشتیرانی نفتی ایجاد شده است». با این وجود، این کار برای مسکو ساده نخواهد بود چرا که روسیه بسیار بزرگتر از ونزوئلا و ایران است. اگر روسیه بخواهد تولید خود را حفظ کند نیاز به ایجاد ناوگان تازه‌ای با بیش از ۷۰ کشتی دارد. پیدا کردن این کشتی‌ها و تنظیم بیمه برای آن در خارج از بازار‌های اتحادیه اروپا و بریتانیا می‌تواند تصمیمی بسیار چالش برانگیز باشد.

تا آن زمان، روسیه ممکن است گزینه اندکی جز محدود کردن تولید داشته باشد. با این وجود، این بدان معنا نیست که این ممنوعیت یک پیروزی محض برای بروکسل خواهد بود. مقررات برنامه ریزی شده در صورتی که شرکت‌های کشتیرانی را که به طور فزاینده‌ای در شبکه تحریم‌های بین المللی درگیر شده‌اند تحت تاثیر قرار دهند با خطر شکست مواجه می‌شوند. هم چنین، انشقاق پیامد‌های بالقوه بزرگی برای اقتصاد جهانی خواهد داشت.

تحلیلگران «مورگان استنلی» می‌گویند که حرکت اروپا برای کنار گذاشتن گازوئیل روسیه از این ظرفیت بالقوه برخوردار است که عرصه بازار‌های جهانی را «برای مدت طولانی تر» محدودتر سازد. بانک «وال استریت» اعلام کرده که جریان نفت خام از روسیه به شمال غرب اروپا در حال حاضر حدود یک میلیون بشکه در روز در مقایسه با سطح پیش از حمله آن کشور علیه اوکراین کاهش یافته است.

زمانی که قرارداد‌ها پایان یافت و تحریم سوخت روسیه توسط اتحادیه اروپا آغاز شد اروپا باید منابع جدیدی برای نفت پیدا کند که با توجه به فشار‌های سیاسی کار آسانی نخواهد بود. عربستان سعودی، ایالات متحده و برزیل همگی منابع محتمل هستند، اما بعید است که اروپا بتواند این کمبود را جبران کند. تیم «اسمیت» مدیر نفت و نفتکش در Maritime Strategies International می‌گوید: «هیچ منطقه‌ای نمی‌تواند وارد عمل شود و این کار را انجام دهد».

در همین حال، مسکو باید خریداران جدیدی پیدا کند یا با فشار بیش‌تری برای کاهش ظرفیت مواجه شود. تخفیف قابل توجه روسیه برای فروش نفت مورد توجه سایر خریداران قرار گرفته است. هند با افزایش واردات به نزدیک به یک میلیون بشکه در روز در هفته‌های اخیر از قیمت‌های توافقی با روسیه بهره برده است.

این امر به جبران کاهش تقاضا از سوی اروپا کمک زیادی کرده است به این معنی که کل صادرات نفت روسیه نسبت به سطوح پیش از جنگ تقریبا بدون تغییر مانده است. با این وجود، ظرفیت پالایشگاه‌های هند در حال حاضر تکمیل است و قرارداد‌های بلند مدتی با تامین کنندگان دیگر از جمله سعودی ها، امارات و عراقی‌ها نیز منعقد کرده‌اند و احتمالا تمایلی به لغو آن قرارداد‌ها نخواهند داشت.
شرکت‌های چینی نیز در حال بررسی خرید نفت از روسیه بوده‌اند اگرچه وارد کنندگان نفت این کشور هنوز به طور مشهودی هزینه نکرده‌اند.
«وارن پترسون» رئیس استراتژی کالا در گروه خدمات مالی ING می‌گوید که ممکن است با خروج چین از قرنطینه وضعیت تغییر کند. فراتر از این موارد، گزینه‌های روسیه ممکن است محدودتر باشد، اما جهان به اندازه‌ای به نفت مسکو متکی است که نمی‌تواند به طور کامل از انرژی آن کشور چشم پوشی کند و تا زمانی که صرفه جویی وجود داشته باشد پوتین مجبور است خریدارانی پیدا کند. «شلیدروپ» می‌گوید: «اگر جهان مصرف نفت روسیه را متوقف کند این به مثابه یک انفجار خواهد بود. همگان این موضوع را به خوبی می‌دانند».

منبع: فرارو