ایران و آمریکا از توافق دور و دورتر می‌شوند

اقتصاد۲۴- علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران و رییس هیات مذاکره‌کننده در مذاکرات احیای برجام پس از مدت‌ها سکوت درباره روند این مذاکرات روز پنجشنبه بخش‌هایی از سخنرانی خود در کنگره کانون دانشگاهیان ایران اسلامی در دانشگاه تهران را در قالب ۱۴ توییت به زبان فارسی و انگلیسی منتشر کرد. معاون سیاسی وزیر خارجه در یکی از این توییت‌ها نوشت: «ما هرگز از گنجینه سیاست خارجی برای موفقیت دیپلماسی هزینه نخواهیم کرد، بلکه خود را فدای تحقق اهداف سیاست خارجی می‌کنیم.»

درحالی که این جمله علی باقری با پرسش‌های بسیاری در فضای مجازی روبه‌رو شد، در متن خبری که خبرگزاری فارس از سخنرانی معاون سیاسی وزیر خارجه منتشر کرده در توضیح این جمله به نقل از باقری آمده است: «به عبارت دیگر برای اینکه خود را مردان موفق در میدان دیپلماسی نشان بدهیم، حاضر نیستیم تا در قبال اصول و مبانی سیاست خارجی و خطوط قرمز نظام تساهل و تسامح کنیم، بلکه هنر دیپلماسی آن است که مردان خود را فدا کند تا اهداف سیاست خارجی محقق شود.»

بسیاری از کاربران این بخش از سخنان علی باقری را طعنه به وزیر خارجه و هیات مذاکره‌کننده دولت دوازدهم و سیزدهم دانستند و برخی آن‌ها در بخش نظرات انتقاد‌های تند و تیزی ر ا نسبت به روش مذاکراتی هیات مذاکره‌کننده دولت سیزدهم در قریب به ۹ ماه گذشته وارد دانستند. در حالی که توییت‌های معاون سیاسی وزیر خارجه نه نشان از به‌ثمر رسیدن مذاکرات وین برای احیای برجام داشت و نه می‌توان آن را دال بر رسیدن قطار مذاکرات به خط پایانی و اعلام مرگ برجام دانست، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه صبح روز جمعه تلاش کرد با انتشار یک توییت هم فضای به وجود آمده در نتیجه توییت‌های منتشر شده از معاون خود را تلطیف کند و هم به تحریم‌های جدید وزارت خزانه‌داری ایالات متحده علیه ایران پاسخ بدهد. وزیر خارجه در یک توییت نوشت: «جمهوری اسلامی ایران از مسیر مذاکره منتج به نتیجه فاصله نمی‌گیرد. ما به قانون مجلس (قانون اقدام راهبردی برای رفع تحریم‌ها) پایبندیم؛ مذاکره را ادامه می‌دهیم، امریکا را به واقع‌بینی و فاصله گرفتن از جنون تحریم جدید و آژانس را به رفتار فنی و اجتناب از اقدام سیاسی فرامی‌خوانیم. تردیدی به خود راه نمی‌دهیم که تحریم‌ها را بی‌اثر کنیم.»

بیشتر بخوانید: مذاکرات با ایران به بن‌بست رسیده است

هرچند که معاون سیاسی وزیر خارجه چه در سخنرانی و چه در فضای توییتر از اشاره مستقیم به وضعیت مذاکرات وین سرباز زد، اما قرار گرفتن مذاکرات در بن‌بست در چهارماه اخیر به حدی افکار عمومی را نسبت به نتیجه فرجام برجام حساس کرده که بسیاری از کاربران از فرصت به وجود آمده برای انتقاد از عدم گزارش‌دهی رییس هیات مذاکره‌کننده به مردم درباره مهم‌ترین پرونده سیاست خارجی استفاده کردند و پرهیز او از این اقدام را به نبود اراده سیاسی در او برای به ثمر رساندن مذاکرات وین تعبیر کردند. این درحالی است که در آن سوی میدان، برخی با استناد به سخنان سال گذشته رهبری درباره رویکرد ایران در حوزه سیاست خارجی تاکید کردند که وزارت خارجه تنها مجری سیاست‌های نظام است و تصمیم نهایی درباره احیای برجام برعهده مراجع دیگری جز این وزارتخانه است.

سخنان کلی علی باقری درباره دیپلماسی و توییت مشخص وزیر خارجه درباره مذاکرات وین با مجموعه‌ای از تحولات و اظهارنظر‌ها درباره برجام همراه بود. از یک‌سو وزارت خزانه‌داری ایالات متحده اسامی ۲ فرد و ۹ شرکت را که ادعا می‌کند بخشی از شبکه دور زدن تحریم‌ها علیه ایران هستند را در فهرست تحریم‌ها قرار داده و از سوی دیگر «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سخنرانی خود در شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کرد که زمان تصمیم‌گیری درباره احیا و اجرای برجام اکنون است. همزمان یک دیپلمات اروپایی در گفتگو با شبکه العربیه با ابراز نگرانی از روند مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین، درخصوص شکست مذاکرات هشدار داده و گفت که شکست مذاکرات هسته‌ای با ایران موجب بروز «چالش‌های خطرناکی» می‌شود و همزمان تاثیر منفی بر روابط اروپا بر ایران می‌گذارد.

خزانه‌داری ایالات متحده: شرکت‌های صوری ایران را تحریم کردیم
معاون اقتصادی وزیر خارجه ایران: شرکت‌های جدید قابل راه‌اندازی است

مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده ادامه دارد، ایالات متحده همگام با تروییکای اروپایی حاضر در برجام (بریتانیا، فرانسه و آلمان) قطعنامه‌ای را علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تصویب رسانده است، تهران در پاسخ به این قطعنامه، اتصال ۲۷ دوربین فراپادمانی را در تاسیسات هسته‌ای قطع کرده است، وزارت خزانه‌داری امریکا تحریم‌های جدیدی را بر فروش محصولات پتروشیمی ایران وضع کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا اعلام کرد که امکان بازگشت دوجانبه به توافق هسته‌ای با ایران وجود دارد.
مجموعه این تحولات نشان می‌دهد که ایران و ایالات متحده به عنوان دو طرف اصلی این مذاکرات تصمیم گرفته‌اند با بی‌پاسخ نگذاشتن هیچ کدام از اقدام‌های یکدیگر، سطح تنش را افزایش بدهند تا شاید نتیجه اصطکاک بیشتر، کوتاه آمدن دیگری و حصول توافق باشد. روشی پرریسک که هیچ ضمانتی هم برای موفقیت آن وجود ندارد، اما برخی معتقدند طولانی شدن سکون مذاکراتی در چهارماه اخیر، رسیدن به چنین وضعیتی را اجتناب ناپذیر کرده بود.

تحریم جدید ایالات متحده که مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر خارجه می‌گوید جدید نیست، چه حوزه‌هایی را شامل می‌شود؟ روز پنجشنبه، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری امریکا اعلام کرد شبکه‌ای را که به ایران برای دور زدن تحریم‌ها و فروش محصولات پتروشیمی این کشور کمک می‌کنند را در فهرست تحریم‌ها قرار داده است. براساس ترجمه خبرگزاری فارس، در بیانیه وزارت خزانه‌داری آمده است: «امروز دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری امریکا شبکه‌ای از تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی ایران و همچنین شرکت‌های صوری مستقر در جمهوری خلق چین و امارات عربی متحده که حامی شرکت پتروشیمی تریلیانس و شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران هستند را در فهرست تحریم قرار داد. این دو شرکت در فروش محصولات پتروشیمی ایران در خارج از این کشور نقش اساسی دارند. این شبکه با حمایت از فروش محصولات پتروشیمی ایران به مشتری‌هایی در جمهوری خلق چین و سایر نقاط آسیای شرقی به انجام تراکنش‌های بین‌المللی و دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کند.»

بیشتر بخوانید: سخنان مبهم تهران- واشنگتن درباره ابتکار‌های مطرح برای احیای برجام

یک مقام وزارت خزانه‌داری امریکا، به‌رغم اعمال این تحریم مدعی شده که واشنگتن دنبال بازگشت به برجام است. برایان نلسون، دستیار وزیر خزانه‌داری امریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی گفت: «ایالات متحده امریکا، مسیر دیپلماسی معنادار برای بازگشت دوجانبه به پایبندی به برنامه جامع اقدام مشترک را دنبال می‌کند. بدون توافق، ما به استفاده از اختیارات تحریمی خود برای محدود کردن صادرات نفت، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی از ایران ادامه خواهیم داد.»

مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه شامگاه پنجشنبه در پی تحریم شبکه فروش پتروشیمی ایران توسط وزارت خزانه‌داری امریکا در گفت‌وگویی تلویزیونی گفت: فرآورده‌ها و پتروشیمی ما تحریم بوده ولی ما به صورت نرمال از مسیر‌های مختلف کار فروش‌مان ادامه داشته و ادامه خواهد یافت و مشکلی در روند کار ما ایجاد نخواهد کرد. البته امریکایی‌ها هر روز به بهانه‌های مختلف افرادی را جزو لیست تحریم خود قرار می‌دهند. اما در روند فروش فرآورده‌ها و محصولات پتروشیمی مشکلی ایجاد نخواهد شد و این روند به صورت نرمال ادامه خواهد یافت. امریکایی‌ها می‌خواهند بگویند که ما نظارت و کنترل می‌کنیم. جمهوری اسلامی ایران
۴۰ سال تحت تحریم است و راه‌های خاص خودش را در جهت خودکفایی، صادرات، فروش و واردات دارد و این مسائلی است که همیشه روشن بوده و همچون روال قبل ادامه خواهد یافت. لیست تحریم‌های شرکت‌ها لیست بلندبالایی است و هر روز شرکت‌های مختلفی می‌تواند ایجاد شود و کار خودش را ادامه دهد.»

یک دیپلمات سابق ایرانی درباره تحریم جدید امریکا علیه ایران و واکنش مهدی صفری به «اعتماد» می‌گوید: «زمانی که معاون دیپلماسی وزارت خارجه در بخش‌هایی از واکنش به تحریم جدید به امکان راه‌اندازی شرکت‌های جدید اشاره می‌کند منظور او ایجاد شبکه جدیدی برای دور زدن تحریم‌های امریکا است. شبکه‌ای که با هزینه بیشتر و ریسک بالاتر به فروش محصولات ایران ادامه بدهد. در چنین شرایطی درآمد ناشی از فروش محصولات پتروشیمی کم و کمتر خواهد شد، چراکه بخش قابل‌توجهی از این درآمد باید برای دور زدن تحریم هزینه شود. این وضعیت به معنای فشار بیشتر بر بودجه دولت و سخت‌تر شدن اوضاع اقتصادی خواهد بود. همزمان زمانی که شبکه فعلی و در حال کار تحریم می‌شود، پول‌هایی که در این شبکه‌ها رسوب داشته توسط افرادی که این شرکت‌ها را راه‌اندازی و مدیریت می‌کردند، برداشته می‌شود. همواره در جابه‌جایی شبکه‌ها، بخشی از پول‌هایی که در آن‌ها بوده هم به چرخه مالی دراختیار دولت ایران اضافه نمی‌شود.»

همزمان با اعلام لیست تحریمی جدید علیه ایران، «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در نشستی در یک اندیشکده مدعی شد که امریکا با تحریم به اقدامات جدید هسته‌ای ایران پاسخ خواهد داد. سالیوان گفت: «گام‌هایی که ایرانی‌ها درباره غنی‌سازی و مکانیسم‌های راستی‌آزمایی برداشته‌اند مفید نیستند و ما با افزایش فشار اقتصادی به آن‌ها پاسخ داده‌ایم. تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرده‌ایم، تحریم‌های بیشتری در راه است. توپ در زمین ایران است.»

به گزارش «اعتماد» به نظر می‌رسد که دولت جو بایدن که از سوی برخی جمهوری‌خواهان در کنگره در یک سال اخیر مورد انتقاد شدید قرار داشته در حال سختگیری بیشتر بر روند اجرای تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران است. مخالفان احیای برجام در کنگره ایالات متحده در یک سال گذشته جو بایدن را متهم کرده‌اند که به منظور فضا دادن به دیپلماسی و بالابردن شانس احیای توافق هسته‌ای با ایران، چشمان خود را بر دور زدن تحریم‌های ایران در تجارت با کشور‌هایی مثل چین بسته است. در چند ماه اخیر گزارش‌هایی درباره رشد صادرات غیرنفتی و همچنین افزایش فروش نفت ایران منتشر شده بود که تهران آن را نشانه موفقیت دولت سیزدهم در پیشبرد دیپلماسی اقتصادی و دور زدن تحریم‌ها می‌داند، اما واشنگتن‌نشین‌ها با توجه به میزان اشراف نهاد‌های متفاوت اطلاعاتی و امنیتی امریکا بر خرید و فروش‌های ایران در سطح بین‌المللی آن را نتیجه سهل‌انگاری دولت بایدن در اجرای کامل سیاست فشار حداکثری علیه تهران می‌دانند. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که کاخ سفید همزمان با نزدیک شدن به انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره با وضع تحریم‌های جدید علیه ایران هم تلاش کرده به انتقاد حزب رقیب درباره سهل‌انگاری در اجرای تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران پاسخ بدهد و هم به تهران این پیام را برساند که در صورت عدم احیای برجام، راه‌های دور زدن تحریم را خواهد بست.

در همین راستا، خبرنگار روزنامه وال‌استریت‌ژورنال روز پنجشنبه به نقل از منابعی مدعی شده دولت «جو بایدن»، تحریم‌های اعمال شده در روز پنجشنبه علیه ایران را با احیای برجام مغایر می‌داند. لاورنس نورمن در توییتر نوشت: «از برخی منابع متوجه شدم که دولت بایدن معتقد است تحریم‌هایی که روز پنجشنبه اعمال شده‌اند با برجام احیا شده مغایر هستند و در صورت حصول توافق، رفع خواهند شد. علاوه بر این متوجه شده‌ام که از اروپایی‌ها خواسته شده این پیام را به ایرانی‌ها انتقال بدهند. این درحالی است که حدود ۱۵۰ مورد تحریم قبلی که از سوی دولت بایدن اعمال شد همگی با توافق سازگار دانسته می‌شدند و گفته شد که در صورت احیای برجام آن‌ها برداشته نخواهند شد.»

هنری روم، کارشناس سیاست خارجی در گفتگو با الجزیره تاکید می‌کند که ایالات متحده قصد دارد هزینه‌های عدم توافق را برای ایران افزایش بدهد، اما بعید است که حرکت‌هایی از این جنس به تغییر استراتژی در ایران یا تغییر رفتار چین منتهی شود مگر آنکه کاخ سفید این رفتار‌ها را در قالب یک استراتژی بزرگ‌تر قرار بدهد. به نظر می‌رسد که در تهران این نگاه جا افتاده که با توجه به بازار جهانی نفت و افزایش تورم در سطح جهانی، کمپین ایالات متحده برای به صفر رساندن فروش نفت تهران مانند دوره دونالد ترامپ دیگر ممکن نباشد.

منبع: اعتماد