ترکیه مایل به همکاری آبی با ایران نیست

اقتصاد۲۴- روز دوشنبه وزیرخارجه کشورمان در سفری به آنکارا با مقامات ترکیه دیدار و گفتگو کرد. این سفر در حالی صورت گرفت که روابط دو کشور به دلایل گوناگونی از جمله نزدیک شدن ترکیه به رژیم صهیونیستی و مسائل محیط زیستی، رو به سردی رفته است.

در حقیقت امیرعبداللهیان درست پنج روز بعد از سفر وزیرخارجه اسراییل، به آنکارا رسید و مواضع ایران را در مورد حضور مقامات رژیم صهیونیستی و برخی ادعاهای مطرح شده اخیر، با شخص اردوغان در میان گذاشت.ایران می‌گوید رژیم صهیونیستی با ایجاد عملیات روانی سعی در خراب کردن روابط دو کشور دارد.

آنطور که وزیر خارجه اعلام کرده در این دیدار در خصوص موضوع سوریه هم گفتگوهایی صورت گرفته. امیرعبداللهیان توضیح داده که به آقای اردوغان گفتم راه حل سیاسی را تنها راه حل برای کاهش نگرانی های امنیتی ترکیه می دانیم و با تکرار مجدد ضرورت اجتناب از هرگونه اقدام نظامی حاضریم برای تسهیل در زمینه ی گفتگوی منجر به نتیجه پیشقدم باشیم.در مورد این سفر با دو کارشناس مسائل ترکیه به گفتگو نشسته ایم:

هدف امیرعبداللهیان از سفر به ترکیه چه بود؟

رحمان قهرمانپور کارشناس مسائل ترکیه در مورد علت هایی که باعث شد وزیرخارجه کشورمان راهی آنکارا شود گفت: روابط ایران و ترکیه در شرایط خوبی نیست. آقای امیرعبداللهیان قبل از این قصد داشت به ترکیه سفر کند. اما به دلایلی که به طور رسمی اعلام نشد، این سفر اتفاق نیفتاد. علت اینکه وزیرخارجه کشورمان در این شرایط به ترکیه رفته می تواند چند مساله باشد.

اولین علت سفر امیرعبداللهیان به آنکارا می تواند تحرکات در روابط ترکیه با اسراییل باشد. این موضوع برای ایران بسیار مهم است. رژیم صهیونیستی یکی از مهم ترین مخالفان بهبود روابط ایران و ترکیه در سطح منطقه است و همواره تلاش کرده تا روابط دو طرف تضعیف شود. ما فراموش نکردیم زمانی که در دهه ۹۰ میلادی وقتی سکولارها در ترکیه تاثیر داشتند، روابط تهران و آنکارا هر از چند گاهی شاهد تنش و اختلاف بود.

مساله دوم تحرکاتی است که در سیاست خارجی ترکیه و در ارتباط با عربستان و امارات می بینیم. این اتفاقات هم برای تهران اهمیت دارند. ترکیه و قطر در سال های گذشته در محور اخوانی بودند و اختلافات جدی با عربستان و امارات داشتند. بهبود روابط آنکارا با ابوظبی و ریاض در حال حاضر می تواند تاثیراتی بر منطقه و روابط با ایران داشته باشد.

بیشتر بخوانید: ترکیه هم برای ایران دُم درآورد!

عامل سوم مساله سوریه است و تاثیری که جنگ اوکراین بر سوریه داشته و ترکیه را تحریک کرده که دست به اقدام نظامی در شمال سوریه بزند. بخشی از مناطقی که ترکیه می خواهد در آن دست به عملیات نظامی بزند، به ویژه در تل رفعت، مناطقی هستند که شیعیان در آن ساکن هستند و ایران در این مورد نگرانی دارد و می خواهد آن را به ترکیه منتقل کند.

او در مورد روابط اقتصادی دو کشور توضیح داد: میزان مبادلات تجاری و حجم تجارت دو کشور در سال های اخیر شاهد کاهش زیادی بوده و از ۱۰ میلیارد دلار به دو میلیارد دلار رسیده است. این برخلاف چشم اندازی است که دو کشور در مورد روابط تجاری خود ترسیم کرده بودند. این مساله هم دلایل متعددی دارد. مساله کرونا و اختلاف ایران و ترکیه در زمینه سوریه و تحریم ها علیه ایران، همگی مزید بر علت شده اند تا روابط تجاری دو کشور در سال های اخیر کم تر شود. این که امکان گسترش روابط اقتصادی وجود دارد، باید بگوییم که بله چنین امکانی هست. اما بستگی به این دارد که فضای کلی روابط مثبت باشد و دو طرف در مسیر بهبود روابط پیش بروند. تا شرکت های خصوصی و دولتی انگیزه لازم را برای روابط تجاری و اقتصادی با یکدیگر داشته باشند.

در مورد همکاری در بحث آب، به نظر می رسد که ترکیه تمایلی به ورود در این موضوع ندارد چون در بالادست دجله و فرات است و به درخواست های عراق و سوریه پاسخ نداده است. قبل از جنگ داخلی در سوریه، این کشور تنش های آبی جدی با ترکیه داشت و آنکارا در همان زمان هم در قبال دادن سهم آب رودخانه های سوریه مقاومت می کرد. بنابراین در شرایطی که همه پیشبینی ها حاکی از کاهش میزان ذخایر آب زیرزمینی در منطقه است، ترکیه انتظار دارد که از ابزار آب در مناسبات منطقه ای خود استفاده کند. همانطور که به دنبال این است که با کشف منابع گازی در دریای سیاه و دریای اژه قدرت خود را در بازار جهانی انرژی هم افزایش دهد.

من امیدوار نیستم که ترکیه به درخواست های محیط زیستی ایران جواب مثبت بدهد. اما اگر ایران، سوریه و عراق به همراه برخی از سازمان های بین المللی هماهنگ عمل کنند، ممکن است آنکارا حاضر شود مذاکره در این مورد را بپذیرد.

اهمیت مسائل زیست محیطی در گفتگو بین دو کشور

سیامک کاکایی در مورد سفر وزیرخارجه ایران به آنکارا می گوید: این سفر در چارچوب سفرهای سیاسی است که به طور معمول انجام می شود. این اولین سفر در دولت جدید به ترکیه است. از لحاظ پیشینه تاریخی ایران و ترکیه دو کشور مهم در منطقه هستند که نوغ تعاملشان با یکدیگر هم فرایند تحولات منطقه ای و هم مناسبات دو جانبه موثر است. به همین دلیل این رفت و امدها بیانگر اراده سیاسی است که دو طرف برای توسعه مناسبات و همکاری ها دارند. در ارتباط با روابط ترکیه جدای از پیشینه تاریخی و همجوار بودن، یک رشته مناسبات سیاسی هم تاثیر گذار است که مربوط به مسائل منطقه ای بوده . در سفر اخیر یک بخش از گفتگوها به مساله سوریه ارتباط داشته. اینکه چه نوع سیاست هایی و برنامه هایی در سوریه اعمال شود، مذاکراتی بین دو طرف وجود دارد. در این مذاکرات به نوع تعاملاتی که باید در زمین سوریه انجام بگیرد اشاره شده. کمک به تقویت روند سیاسی در سوریه، نگاهی است که ایران به موضوع دارد. ولی ظاهرا نگاه ترکیه کمی متفاوت تر است.

ترکیه در حال دنبال کردن سیاست خارجی جدیدی در منطقه خاورمیانه است. در این چارچوب عادی سازی روابط با عربستان و تلاش برای بهبود روابط با مصر قرار دارد. ایران به نزدیکی روابط ترکیه و اسراییل که در ماه های گذشته شدت گرفته، انتقاد دارد.

در دو دهه گذشته ما شاهد گسترش روابط تهران و آنکارا بودیم. به هر حال یک سری ملاحظات منطقه ای و یک سری علاقه مندی های مشترک در قالب منافع وجود داشته. در عین حال دو کشور رقابت هایی هم دارند.

یک موضوع جدیدی وارد گفتگوهای ایران و ترکیه از این پس خواهد شد و آن مسائل زیست محیطی و مرتبط با مساله آب در خاورمیانه است. دلیلی این امر انتقاداتی است که از سیاست های زیست محیطی ترکیه و اثر آن بر عراق و سوریه شده است. در مورد این مساله در رسانه ها بسیار گفته شده است . اما بخش دیگر که دامنه آن تا ایران کشیده شده مرتبط با ریزگردهاست. بخش عمده ای از این بحران به سیاستهای آبی در زمینه دجله و فرات است. این دو رودخانه مربوط به چند کشور است. سرچشمه آن البته در ترکیه است ولی با کشورهای پایین دست توافقاتی در گذشته وجود داشته که در حال حاضر از سوی ترکیه رعایت نمی شود و کمبود به آب منجر به بحران های زیست محیطی می شود. در ماه های گذشته بحث های زیادی در سطح منطقه ها مطرح شد و به هیات های سیاسی کشیده شده. این مساله باید در بررسی های طرفین مورد توجه قرار گیرد تا بحران کم آبی که در منطقه شدت گرفته به نحوی کنترل شود. بحران خشکسالی که سی سال است در مورد آن هشدار داده شده، حالا شدت پیدا کرده.

آخرین کاری که ترکیه در این زمینه انجام داده مربوط به سد ایلسو است. اخیرا هم بحث در مورد برنامه هایی بر روی سرچشمه های ارس وجود دارد که جای نگرانی دارد که می تواند در گفتگوهای مقامات دو کشور مورد توجه قرار بگیرد. در حقیقت همه کشورهای منطقه باید در مسیری حرکت کنند که بتوانند جلوی بدتر شدن این بحران را بگیرند.