جهان در سناریوی آخر؛ انقراض دسته‌جمعی

اقتصاد۲۴- خطر فروپاشی جامعه جهانی یا انقراض انسان مغفول مانده است؛ دانشمندان اقلیمی در تحلیلی تازه، اینطور هشدار داده و گفته‌اند که دانشمندان به اندازه کافی به انقراض احتمالی انسان بر اثر بحران اقلیمی را جدی نگرفته‌اند. آن‌ها برای این فاجعه یک نام هم انتخاب کرده‌اند: «پایان کار اقلیمی». با گرم شدن کره زمین و ادامه افزایش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، تیمی از محققان بین‌المللی از دولت‌ها خواسته‌اند که توجه خود را به نتایج «بدترین سناریو» جلب کنند. به گفته آن‌ها اگرچه احتمال وقوع چنین فاجعه‌ای اندک است، نبود قطعیت درباره آینده گاز‌های گلخانه‌ای و سیستم آب و هوا، سناریو‌های فاجعه‌آمیز را ممکن می‌کند.

هشدار جدید دانشمندان اقلیمی درباره فروپاشی جوامع انسانی بر اثر بحران اقلیمی یکی از پرسروصداترین هشدارهاست. Fortune در همین ارتباط نوشته است: میان نحوه مفهوم‌سازی جامعه علمی و عموم مردم درباره پیامد‌های تغییر اقلیمِ ناشی از فعالیت‌های انسانی، شکاف مهمی وجود دارد، چرا که تحقیقات جدید نشان می‌دهد که ما واقعاً بدترین و فاجعه‌بارترین خطرات را نادیده می‌گیریم. پیامد‌های بحران اقلیمی در خط مقدم توجه مردم قرار گرفته‌اند؛ از موج‌های گرمای بی‌سابقه در اروپا تا آتش‌سوزی‌های ویرانگر در ایالات متحده که همچنان شعله‌ور است. اما با اینکه وضع فعلی هم خوب نیست، بعضی دانشمندان هشدار می‌دهند که اگر جهان برای مهار انتشار گاز‌های گلخانه‌ای ناشی از گرم شدن سیاره به‌دست انسان اقدامات لازم را انجام ندهد، ممکن است خطر بزرگتری را نادیده بگیریم یعنی تهدید هستی بشر را.
در این مقاله جدید، محققان دانشگاه کمبریج و همینطور دانشگاه نانجینگ چین استدلال می‌کنند که بدترین سناریو‌های تغییر آب و هوا از سوی جامعه علمی مورد بررسی قرار نگرفته است. به گفته نویسندگان، امکان «فروپاشی جوامع انسانی در سراسر جهان یا حتی انقراض نهایی انسان» کاملاً دور از ذهن نیست، چرا که ممکن است دمای زمین از آستانه‌ای که در گذشته باعث انقراض‌های جمعی قبلی شده بود، باز هم فراتر رود.

محققان در مجله Proceedings of the National Academy of Sciences می‌نویسند که این «پایان کار اقلیمی» لزوماً قرار نیست اتفاق بیفتد، اما کمبود تحقیق در مورد فاجعه احتمالی، جمعیت‌ها را به شدت آسیب‌پذیر می‌کند.
آی. پی. سی. سی توجه کند
طبق گفته هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم (IPCC) با گرمایش جهانی ناشی از فعالیت‌های انسانی، از زمان انقلاب صنعتی، دما در حال حاضر ۱.۱ درجه سانتیگراد بالاتر از دمای پایان قرن نوزدهم است و با ادامه این روند، تا دهه آینده می‌تواند ۱.۵ تا ۲ درجه از متوسط دمای سال ۱۸۵۰ (پیش از شروع انقلاب صنعتی) بیشتر شود. دانشمندان عواقب رسیدن به این نقطه دمایی را بررسی کرده و بار‌ها گفته‌اند که ادامه این روند اثراتی، چون افزایش سطح دریا، فرسایش سواحل، وقوع امواج گرما و خطراتی برای سلامت و معیشت انسان را در پیش خواهد داشت. آثار بحران اقلیمی ناشی از این افزایش دما از سوی آی. پی. سی. سی که بالاترین مقام بین‌المللی ارزیابی تغییر اقلیم است، مستند شده و آن‌ها با جمع‌آوری و بررسی آخرین اطلاعات، ارزیابی‌های منظمی درباره وضعیت جهان انجام داده‌اند، اما جدا از این ارزیابی‌ها، درباره پیامد‌های تغییر اقلیم برای بشریت، ناآگاهی حکم‌فرماست و چشم‌اندازی نیست؛ این هشدار نویسندگان مقاله جدید است.

بیشتر بخوانید: همسایه‌ها در فکر صادرات میلیاردی و دولت ما درگیر کوپن و تبدیل فرش به زیلو!

آن‌ها می‌گویند گزارش‌های این نهاد تاکنون فقط باعث ایجاد نگرانی عمومی شده است و عنوان می‌کنند: تحلیل‌ها و تخمین‌های نسبتا کمی از هیات بین‌دولتی تغییر اقلیم در مورد تأثیرات بالقوه تغییر اقلیم در صورت افزایشِ بیشتر از ۳ درجه‌ای دما وجود دارد، این در حالی است که در سال‌های اخیر بر پیامد‌های افزایش دما حول دو درجه سانتی‌گراد متمرکز بوده‌اند. این رویکرد، نادیده گرفتن این واقعیت است که «افزایش بیشتر دما همچنان بسیار محتمل است»، و این در واقع همان مسیری است که سیاره زمین در آن قرار دارد.

در این مقاله، نویسندگان از IPCC خواستند تا گزارش ویژه‌ای را در مورد احتمال وقوع فاجعه اقلیمی در اولویت قرار دهد- مشابه آنچه که برای ترسیم خطرات مربوط به افزایش ۱.۵ درجه‌ای دما تهیه کرده بودند – و چارچوبی روشن در مورد تبعات «فاجعه‌بارتر» تغییر اقلیم ارائه شود. این امر عملکرد مدل‌های اقلیمی فعلی را بهبود می‌بخشد و دانشمندان را در مورد فناوری‌ها و اقدامات جدید مورد نیاز آگاه می‌کند. نویسندگان این پژوهش از سوی دیگر ابراز تاسف کرده‌اند که جامعه علمی تاکنون از تمرکز بر اثرات «فاجعه‌بار» تغییر اقلیم اجتناب کرده است و در سال‌های اخیر فقط منابع علمی رایج توانسته‌اند این پیام را دریافت کنند.
مواجهه با فاجعه
نویسندگان این تحقیق با استفاده از سناریویی با احتمال متوسط رو به بالای ادامه انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و رشد جمعیت در چند دهه آینده به این نتیجه رسیدند که حدود ۲ میلیارد نفر می‌توانند در بخش‌هایی از جهان زندگی کنند و بر این اساس دما رفته‌رفته از ۲۹ درجه سانتی‌گراد فراتر می‌رود. در واقع در این سناریو، تا سال ۲۰۷۰ دو میلیارد نفر در بعضی از شکننده‌ترین نقاط جهان از نظر سیاسی میانگین دمای سالانه ۲۹ درجه را تجربه خواهند کرد.

نویسندگان این مقاله، با استفاده از مدل‌های جدید اقلیمی در تحقیقات خود می‌گویند دما می‌تواند قبل از پایان قرن تا ۳.۹ درجه سانتی‌گراد افزایش یابد، که تغییراتی «فاجعه‌بار» در اقلیم جهان و پیامد‌هایی برای وجود بشریت در پی خواهد داشت.

بیشتر کشور‌هایی که تحت تأثیر افزایش دما قرار می‌گیرند، نواحی نسبتاً «شکننده»، با نرخ‌های بالاتر فقر و آسیب‌پذیرتر در برابر دمای بالاتر خواهند بود، که می‌تواند به سرعت منجر به ایجاد «بی‌ثباتی» و حتی «گسترش جوامع در سراسر جهان» شود. پژوهشگران می‌گویند که افزایش سریع دما می‌تواند تقویت‌کننده چندین بحران دیگر از جمله درگیری بین‌المللی، قحطی و شیوع بیماری‌های عفونی باشد.

نویسندگان چنین استدلال می‌کنند که در گفتگو‌های اقلیمی شکافی دائمی وجود دارد و آن این است که برچسب‌هایی مانند «فاجعه اقلیمی» یا «تهدید بشریت» – که البته چندین بار توسط آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد استفاده شده- به اندازه کافی تعریف نشده است.
از نگاه نویسندگان این تحقیق، بی‌توجهی به این سناریو‌های بد از سوی تصمیم‌گیرندگان در حالی است که نزدیکترین تلاش برای درک فاجعه بزرگ در زمین به کتاب‌هایی مثل «زمین غیرقابل سکونت» نوشته والاس ولز، ستون‌نویس نیویورک‌تایمز محدود می‌شود. این کتاب با گفتن از بدترین سناریوی اثرات تغییر اقلیم، تصویری از زمینی ویران‌شده را ترسیم کرده است. در همین حال کتاب «۶ درجه» نوشته مارک لیناس، روزنامه‌نگار انگلیسی هم اثرات بالقوه شناخته شده افزایش دما از یک تا ۶ درجه سانتی‌گراد را ترسیم کرده است. این کتاب‌ها، اما محصول تحقیقات علمی نیست.

آیا جهان به سمت فاجعه اقلیمی پیش می‌رود؟

با افزایش ۱.۵ درجه‌ای دما، حدود ۱۴ درصد از جمعیت زمین حداقل هر پنج سال یک بار در معرض امواج گرمای شدید قرار خواهند گرفت. دکتر لوک کمپ نویسنده اصلی این گزارش از دانشگاه کمبریج می‌گوید: «دلایل زیادی برای این باور وجود دارد که تغییر اقلیم می‌تواند فاجعه بیافریند. تغییر اقلیم در هر رویداد انقراض جمعی نقش داشته، امپراتوری‌ها را به سقوط کشانده و تاریخ را شکل داده است.» به گفته او مسیر‌های رسیدن به فاجعه فقط محدود به تاثیرات مستقیم افزایش دما، مانند رویداد‌های شدید آب و هوایی نیست. اثرات ضربه‌ای مانند بحران‌های مالی، جنگ و درگیری و شیوع بیماری‌های جدید می‌تواند فاجعه‌های دیگری را ایجاد کند.

گاردین هم در گزارشی درباره این هشدار نوشته است: این تجزیه و تحلیل توسط ده‌ها دانشمند بررسی شده و استدلال می‌کند که پیامد‌های گرمایش جهانی بیش از ۳ درجه سانتیگراد کمتر مورد بررسی قرار گرفته است و برآورد‌های اثرات اقلیمی هم کلی بوده است. کمپ می‌گوید: «ما درباره سناریو‌هایی که بیشترین اهمیت را دارند، کمترین اطلاعات را داریم.» این تحلیل همچنین نشان می‌دهد که ابرقدرت‌ها ممکن است روزی بر سر طرح‌های مهندسی زمین برای انعکاس نور خورشید یا حق انتشار کربن مبارزه کنند. حرف آخر نویسندگان این تحقیق این است که انجام مطالعاتی جدی درباره پیامد‌های بروز بدترین سناریو‌ها ضروری است، حتی اگر این سناریو‌ها مردم را به وحشت بیندازد.

منبع: پیام ما