بیم و امید‌های رسیدن به توافق هسته‌ای

اقتصاد۲۴- گفتگو‌های هسته ای، وقفه‌های زیادی را به خود دیده و بار‌ها با تهدید قطع مذاکره روبه رو شده و اکنون نیز چندان اطمینانی نیست که تازه‌ترین پیشنهاد، همان فصل پایانی این فرایند باشد، اما مقام‌های آمریکایی و اروپایی می‌گویند که با گسترش مستمر برنامه هسته‌ای ایران، رشته صبرشان بسیار باریک شده است.

مقام‌های آمریکایی خوشبین نیستند که ایران آمادگی به عقب راندن برنامه هسته‌ای در برابر رهایی از تحریم‌هایی را داشته باشد که اقتصادش را تضعیف کرده، اما برخی تحلیلگران می‌گویند که (دیدگاه های) دو طرف بیش از آنی که انتظار می‌رفت، به هم نزدیکتر شده است.

در یک چرخش قابل توجه، ایران از دو درخواست کلیدی خود چشم پوشید. یکی پافشاری بر حذف نام سپاه از فهرست تروریستی بود و دیگری پافشاری بر ارائه تضمین توسط دولت بایدن در این باره که رئیس جمهوری بعدی آمریکا، حتی به رغم پایبندی ایران به توافق، از آن خارج نخواهد شد، کاری که دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ انجام داد. دو منبع ایرانی به نیویورک تایمز گفتند که ایرانی‌ها پذیرفتند که امکان ارائه چنین تضمین‌هایی وجود ندارد.

جوزف سیرینسیونه (Joseph Cirincione) یک کارشناس سیاست هسته‌ای که مشاور نزدیک دولت باراک اوباما در جریان گفتگو‌های هسته‌ای بود، می‌گوید: "ما از وضعیتی که از ماه مه یعنی زمان تعلیق گفتگو‌ها داشتیم، به هم نزدیکتر شده ایم. جان کلام اینکه: این توافق می‌تواند انجام شود. "

به رغم تهدید‌ها و واژه‌های خشن، به نظر می‌رسد که آمریکا و ایران در آستانه احیای توافق ۲۰۱۵ هستند هرچند برخی نقاط مهم اختلافی باقی مانده است. سیرینسیونه می‌گوید: "این سبکِ رفتاری آنهاست: گامی به سمت توافق بر می‌دارند، اما در لحظه توافق می‌گویند "یک نکته دیگر هم هست. "

بیشتر بخوانید: تهران و تغییر متن توافق اروپایی‌ها

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین المللی بحران، می‌گوید که "اشتباه ایران این است که نمی‌تواند بازرسان را از انجام کارشان دور کند. کاری که ایران باید بکند این است که یک بار برای همیشه، تکلیف پرونده‌های گذشته را روشن کند. طرف‌های گفتگو، توانستند چندین مشکل را حل و فصل کنند که یک تحول مثبت است، اما این واقعیت که تنها یک مورد اختلافی باقی مانده، نمی‌تواند تضمینی برای موفقیت باشد. "

در ایران، بسیاری از تحلیلگران تردید دارند که یک توافق در دسترس باشد. دولت محافظه کار ایران، با شکاف‌های درونی روبه روست و جناح‌های تندروی آن به غرب اعتمادی ندارند. واگذاری امتیازات کلیدی هم با احتمالِ پاتَش (Backfire) سیاسی روبه روست. برخی نمایندگان محافظه کار مجلس هم گفته اند که باقی ماندن سپاه در فهرست تروریستی، قابل پذیرش نیست.

تحلیلگران می‌گویند، اما اگر رهبر معظم انقلاب ایران، آیت الله علی خامنه ای، پیشنهاد کنونی غرب را رد کند، ایران احتمالا گفتگو‌ها را ترک نمی‌کند. برداشت ایران این است که اهرمی را علیه غرب که مایل به یک توافق است، دارد. این توافق می‌تواند نفت بیشتری را از ایران وارد چرخه اقتصاد جهانی کند که زیر فشار بهای بالای انرژی است. البته رهبر ایران هم خواهان برداشته شدن تحریم‌های خفه کننده است.

علی واعظ می‌گوید: اگر این تلاش برای رسیدن به توافق نهایی، شکست بخورد، غرب ناچار است به جایگزین‌های محدودتر رو آورد. "در آن صورت آن‌ها احتمالا در جستجوی گزینه‌های جایگزینی همچون یک توافق میانی بر می‌آیند که در پس زمینه "سیر تشدید تحریم‌ها در برابر سانتریفیوژها" انجام می‌شود. "

منبع: نیویورک تایمز / دیپلماسی ایرانی