توافق وین، در دسترس‌تر از هر زمان دیگر!

اقتصاد۲۴- ایران و امریکا به سوی احیای توافق هسته‌ای گام برمی دارند. از روز ۳ ماه اوت، در پایتخت اتریش، مذاکرات هسته‌ای ادامه دارد. جان کربی اعلام کرده که این روند، تکمیل شده است. به گفته او، سند سازش آماده شده و فقط امضای آن باقی مانده است. اما، تهران در این مورد، تعجیلی نشان نمی‌دهد و شرایط خود را مطرح می‌کند.

میخائیل اولیانوف معتقد است که به رغم اختلاف نظرات، مذاکره کنندگان تمامی شانس‌ها برای انجام موفقیت آمیز وظایف خود را به کار برده اند. برای ایران مهم است که تضمین‌هایی برای لغو تمامی تحریم‌ها دریافت کند و پس از انتخابات میان دوره‌ای کنگره امریکا، جمهوری خواهان در صورت پیروزی، توافق‌های تیم جو بایدن را باطل نکنند.

مذاکرات هسته‌ای در وین تقریبا پس از شش ماه وقفه از سر گرفته شده است. دور کنونی مذاکرات در وین عمدتا، به بحث در مورد یک پشنهاد مصالحه از قبل آماده شده اختصاص دارد. در ماه ژوئیه، جوزپ بورل گزینه خود برای حل و فصل این مساله و گریز از بحران هسته‌ای خطرناک را مطرح کرد و از ایران و امریکا خواست تا آن را بپذیرند. اما، تهران از طرح بورل ناراضی است و مطالبات خود را مطرح کرده است.

دست کم، دو مانع وجود دارد، ایران خواهان حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی امریکاست. افزون بر آن، ایران می‌خواهد تا از آژانس بین المللی انرژی اتمی ضمانت‌هایی در مورد توافق هسته‌ای دریافت کند.

در مورد اول، تهران و واشنگتن توانسته اند، به نوعی سازش دست یابند. یک منبع ایرانی تصریح کرده که تحریم‌های اعمالی علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به تدریج لغو خواهند شد. این موضوع خبر‌های ماه ژوئیه را تائید می‌کند؛ پیشتر، خبر رسیده بود که ابتدا، ایران و امریکا توافق کرده اند تا به توافق هسته‌ای باز گردند و سپس، حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از فهرست سیاه بحث و بررسی کنند.

به رغم حاصل شدن موفقیت در خصوص مساله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در دیگر رویکردها، طرفین همچنان به یکدیگر اولتیماتوم می‌دهند. حسین امیرعبدالهیان، وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده که امریکا باید پاسخ واقع بینانه‌ای به پیشنهاد‌های ایران بدهد. در این میان، شرکت کنندگان اروپایی از تهران خواسته اند که مطالبات غیر واقعی و خارج از چارچوب برجام و از جمله در خصوص ارائه ضمانت‌ها از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی را مطرح نکند.

بیشتر بخوانید: امتیاز «چشم‌گیر» اروپا به ایران برای احیای برجام

بریتانیا، آلمان و فرانسه در بیانیه مشترک خود با جدیت اعلام کرده اند که متن روی میز است. از این پس، ازسرگیری مجدد مذاکرات غیر ممکن است. در حال حاضر، ایران باید در خصوص عقد توافق تصمیم گیری کند.

جان کربی اعلام کرده که مذاکرات در این مرحله عملا کامل شده است. میخائیل اولیانوف نیز در کانال تلگرام خود نوشت که عملا، دور نهم مذاکرات در وین ادامه دارد. اما، در دستور کار، دقیقا هیچ موضوع حل نشده‌ای وجود ندارد. این دیپلمات تصریح کرد که به رغم برخی اختلاف نظرات، مذاکره کنندگان از تمامی شانس‌های خود استفاده کرده اند.

عدلان مارگویف، کارمند علمی مرکز مطالعات خاورمیانه در انستیتوی مطالعات بین الملل، معتقد است که بازگشت به روند مذاکرات در فضای وین و رایزنی‌های فعال دیپلمات‌ها این امید را ایجاد می‌کند که ایران و امریکا موفق شوند در مورد چند نکته باقی مانده به توافق برسند. این کارشناس می‌گوید: «از اظهارات نمایندگان روسی و ایرانی کاملا مشخص است که ایران با حمایت روسیه بر موضع خود پافشاری نشان می‌دهد و از امریکا برداشتن گام‌های متقابل را انتظار دارد. اگر در تهران، شاهد تمایل واشنگتن برای سازش نباشند، احیای توافق هسته‌ای غیر ممکن خواهد بود.»

رجب صفراف، مدیر مرکز مطالعات ایران، خاطر نشان کرده که کشور‌های غربی به حاصل شدن سازش و حل و فصل این موضوع تمایل دارند. او می‌گوید: «از یک سو، امریکا تمایل زیادی برای دستیابی به توافق دارد، اما می‌خواهد بدون در نظر گرفتن عقیده و منافع ایران در روند مذاکرات گام بردارد.»

به گفته ولادیمیر ساژین، کارمند علمی ارشد انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم روسیه، در حقیقت، تصمیم گیری فقط به امریکا و یا ایران منوط نیست، توپ در دست دو طرف است. ایران مطالباتی را مطرح می‌کند و امریکا نیز مطالبات خود را دارد. نمی‌توان گفت که این دور از مذاکرات چگونه پیش خواهد رفت. دولت بایدن به حصول این توافق علاقه‌مند است، زیرا انتخابات میان دوره‌ای کنگره در راه است و جمهوری خواهان با این توافق مخالف هستند.

این احتمال وجود دارد که جمهوری خواهان در کنگره پیروز شوند. از این رو، بایدن که حتی در اظهارات خود قبل از انتخابات گفته بود که این توافق باید احیا شود، اکنون در موقعیت دشواری قرار دارد. تهران می‌خواهد امریکا نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از فهرست سازمان‌های تروریستی حذف کند، اما این فقط بهانه‌ای است برای طولانی کردن روند مذاکرات.

از آنجایی که حتی حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عملا چیزی را تغییر نمی‌دهد، همه تحریم‌ها علیه سران سپاه و شرکت‌های مرتبط با سپاه همچنان باقی خواهد ماند. ایرانی‌ها زمان را تلف می‌کنند تا از مزایای بیشتری برخودار شوند. بسیاری از مقامات ایرانی می‌گویند که تهران توانایی ساخت سلاح هسته‌ای را دارد. توافق با ایران مشکلات بسیار زیادی را دارد، از این رو بعید است که در روز‌های آینده، توافقی منعقد شود.

اتحادیه اروپا احیای توافق هسته‌ای را خواهان است، اروپایی‌ها امیدوارند که لغو تحریم‌ها علیه ایران، به آن‌ها این اجازه را بدهد تا کمبود مواد هیدرو کربنی و در وهله نخست، نفت را جبران کنند. در این زمینه، لغو تحریم‌ها علیه ایران، برای روسیه به عنوان بزرگترین صادر کننده مواد هیدرو کربنی به اتحادیه اروپا سودمند نخواهد بود.

اما، عدلان مارگویف معتقد است که احیای برجام فقط به مشی مثبت در روابط روسیه و ایران تحکیم خواهد بخشید، زیرا حمایت دیپلماتیک مسکو با هدف لغو تحریم‌های ضد ایرانی برای تهران و توانایی‌های آن برای غلبه بر مشکلات اقتصادی بسیار مهم است.

منافع روسیه گسترده‌تر از رقابت تجاری در بازار انرژی است: حل و فصل صلح آمیز مشکلات پیرامون برنامه هسته‌ای ایران، منطقه را برای روسیه امنتر خواهد کرد و تجربه ایران در خصوص توسعه فناوری خودکفا در برخی از عرصه‌های اقتصادی و پروژه‌های در حال ظهور باعث می‌شود تا در شرایط فعلی، روسیه به همکاری‌های دو جانبه تمایل بسیاری نشان دهد. در این میان، مذاکرات در وین ادامه دارد و مهلت رسمی برای بازگشت به توافق اعلام نشده است.

منبع: ایزوستیا (روسیه) / دیپلماسی ایرانی