زیباکلام: شرط نشدنی می‌گذارند تا توافق امضا نشود

اقتصاد۲۴- دور جدید گفت و گوهای برجامی هم به پایان رسید و پیش نویس توافق احیای برجام از سوی تیم های مذاکره طرفین ، نهایی و از طریق هماهنگ کننده اروپایی به پایتخت ها ارسال شد . آمریکا ، بلافاصله موافقت خود با این متن را اعلام کرد اما در تهران ، نشانه هایی از نارضایتی دیده می شود که براساس خبرهای غیررسمی ، اصلی ترین آن مربوط به حذف نشدن ضرورت پاسخگویی ایران به اتهامات آژانس بین المللی انرژی اتمی است .

در تازه ترین تحول ،«وال استریت ژورنال» از پیشنهاد دیپلمات‌های اروپایی برای شکستن این بن‌بست مذاکرات احیای برجام خبر داده که طبق آن ،«اتحادیه اروپا با آگاهی آمریکا، فرانسه، آلمان و بریتانیا موضوع سازش در مورد مسائل پادمانی را در پیشنهاد خود گنجانده است.»

به این ترتیب ، چشم انداز توافق نهایی ، روشن تر شده اما صادق زیباکلام استاد دانشگاه و تحلیل گر سیاسی ، هنوز هم چندان خوش بین نیست  تاکید دارد ، «تندروها» در نهادهای تصمیم ساز و تصمیم گیر ، نفوذ دارند و هدف گذاری آنها ، نه امضای توافق بلکه «خروج محترمانه و آبرومندانه» از برجام است . این گفت و گو را بخوانید :

برجام در کشور ما موافقان و مخالفانی دارد، استدلال های موافقان و مخالفان برجام چیست؟

من فکر می کنم مسئله برجام بر می گردد به نگاه ایدئولوژیکی که در نظام وجود دارد، نظام جمهوری اسلامی ایران یک نظام ایدئولوژیک است ونگاه، تفکر و رویکرد این نظام این است که غرب دشمن ایران اسلامی است و ما هم متقابلا دشمن غرب هستیم. بنیان های فکری جمهوری اسلامی در مرگ بر آمریکا و مرگ بر غرب خلاصه می شود، داشتن روابط بسیار سرد ومحدود با اروپا، ما انقلاب خودمان را به همه جهان صادر می کنیم، اسراییل باید نابود شود،

مبارزه با نظام سلطه، این ها حرف هایی است که ۴۳ سال است گفته می شود. در رابطه با برجام مشکل از آنجا آغاز می شود که اگر ایران برجام را بپذیرد، آنوقت چه بخواهیم چه نخواهیم پذیرش برجام مستلزم یک جور تنش زدایی با غرب خواهد شد. به عبارت دیگر ما نمی توانیم برجام را کاملا موفقیت آمیز به اجرا در بیاوریم اما همچنان شعار نابودی اسرائیل ،مرگ بر آمریکا و روابط خصمانه با غرب را هم ادامه دهیم. نمی شود، چرا که این دو با هم قابل فهم نیستند .

در دولت روحانی ، جو سنگین درون حاکمیتی و رسانه ای ضد برجامی وجود داشت اما دولت رئیسی چنین فضایی را تجربه نکرد . علت این تفاوت برای دو رئیس جمهور در یک موضوع چیست ؟

برجام ۱۳۹۴ بعد از ۲۲ ماه مذاکره و توافقی که حاصل شد عملا توسط تندروها برباد رفت. از همان روز اول که هنوز جوهر برجام خشک نشده بود تندروها در حقیقت هوابردن برجام را آغاز کردند، پالس های کلامی و عملی آنها به جامعه جهانی و افکارعمومی داخلی ، انتقال این پیام بود که هیچ کس این گمان باطل را نبرد که برجام به معنای تنش زدایی و فاصله گرفتن ایران از ایدوئولوژی غرب ستیزش است . در نهایت هم ترامپ به دلای مختلف و ازجمله با استناد به رفتار غرب ستیزی ایران در دوره پسابرجام ، تیر خلاص را بر شقیقه برجام شلیک کرد.درواقع ، قبل از اینکه ترامپ از برجام خارج شود، تندروهای خودمان عملا برجام را بی معنا کرده بودند.

پس از امضاء برجام در تابستان ۹۴هیات های تجاری کشورهای صنعتی به ایران آمدند وگفت و گوهایی انجام دادند، گفت و گوهایی که نوید یک فضای جدید در عرصه اقتصادی و سیاسی را می داد.آیا در صورت احیای برجام مجددا چنین اتفاقی در این دولت خواهد افتاد؟

بله، به یاد دارم تعداد زیادی از شرکت های بزرگ بین المللی فرانسوی،آلمانی،انگلیسی و ژاپنی بعد از برجام به ایران آمدند و واقعا نوید یک دور و فضای جدید برای ایران اسلامی بعد از انقلاب را می داد و تندرو ها همه تلاش شان این بود که به دنیا و جهانیان نشان دهند که برجام و توافق هسته ای هیچ چیز را عوض نکرده و ایران همچنان به دنبال مسلح شدن بیشتر و تهدید همسایگان خود و نابودی اسرائیل خواهد رفت . تنروها ، الان هم همین پیام ها را به بازیگران سیاست بین الملل ارسال می کنند و تا وقتی آنها مجاز به ارسال چنین پیام های منفی و تهدیدآمیز به جامعه جهانی باشند ، مناسبات افتصادی و تجاری مناسبی با دنیا نخواهیم داشت زیرا کمتر کشور و شرکتی جاضر است منافع خود را به همکاری با کشور غیرقابل پیش بینی و تندرویی گره بزند.

الان هم تندروها دست بالا را پیدا کرده اند و علی رغم این که بسیاری درون نظام معتقدند که باید کمکی به اقتصاد ایران شود و اگر توافق هسته ای صورت نگیرد وضعیت اقتصادی ایران از این هم که هست خراب تر می شود اما تند رو ها همان شعارهای همیشگی را دارند می دهند که نه،فقط به منابع داخلی تکیه می کنیم، بلکه با هم پیمانی با روسیه و چین ، تحریم ها را دور می زنیم و موفق می شویم. متاسفانه آن ها توانستند حرف خودشان را به کرسی بنشانند .

این جمله ای که تندروها در پایان مذاکرات وین گفتند واقعا خیلی مهم است. در حالی که سر موضوعات اصلی یک سال و نیم مذاکره شده و توافق صورت گرفته بود اما در پایاین زمانی که تهران باید برجام را می پذیرفت ما گفتیم که غربی ها باید پیشرفت های اقتصادی ما را تضمین کنند. یعنی واقعا یک موضوع کلی و بی ربط و بی معنا. مثل این بود که غربی ها می گفتند که جمهوری اسلامی باید امنیت غرب وامنیت همسایگانش را در منطقه تضمین کند .

خُب این یعنی چی؟ ما سر موضوعات مشخصی نشستیم و ۱۸ ماه مذاکره کرده ایم، ما چه باید بکنیم مشخص است و اینکه غربی عا چه باید بکنند هم مشخص است .گفتن اینکه آنها باید پیشرفت های اقتصادی ما را تضمبن کنند و یا متعهد شوند همان قدر بی معناست که غربی ها می گفتند جمهوری اسلامی باید امنیت غرب را تضمین کند. متاسفانه باید گفت وضع نابسامانی اقتصادی اگر بدتر نشود به همین وضعیت ادامه پیدا خواهد کرد و واقعا نوری در انتهای تونل وجود ندارد.

یعنی این پیش بینی شما از آینده برجام است؟

بله

توافق فعلی با توافق آماده امضا در دوره روحانی ، چه تفاوتی دارد ؟

بر خلاف ایران که هیچ چیز را نمی گویند و همه چیز را پنهان می کنند غربی ها یعنی اروپایی ها و آمریکایی ها موضوعات مذاکره را اعلام کرده اند. بنابراین هیچ تفاوت بنیادی بین این توافق و توافقی که آقای عراقچی در سال ۹۹ انجام داده بود وجود ندارد.

تا آنجایی که من می دانم و مقامات و ناظرین غربی گفته اند فرق چندانی میان آنچه که آقای عباس عراقچی در ماه های آخر با غربی ها به توافق رسیده بود با آنچه که آقای دکتر باقری کنی با غربی ها به توافق رسیده اند وجود ندارد، جز اینکه آقای باقری و تیم ایشان توانسته اند به غربی ها بقبولانند که بخش هایی از سپاه که فعالیت های اقتصادی دارند به شکلی بتوانند فعالت های اقتصادی شان را ادامه دهند، وگرنه، هیچ فرق دیگری با توافق قبلی ندارد.

یادتان هست که آقای روحانی در آخرین روزها گفتند که همین امروز می توانیم توافق را امضا کنیم و الان هم دقیقا همانطور است، الان هم آقای بافری کنی و تیم مذاکره کننده توافق را به ایران آورده اند و آماده امضای مسئولان جمهوری اسلامی ایران است . ولی خُب تندروها ، سنگ بزرگی را وسط راه امضای توافق انداخته اند .شرط بی معنی و نشدنی می گذارند تا توافق به مرحله امضا نرسد . آنها تاکید دارند ، غربی ها باید منافع اقتصادی ایران را تامین و تضمین کنند. این مطالبه یعنی امضا باید منتفی و ایران ، محترمانه و آبرومندانه از برجام خارج شود ، بدون اینکه تقصیر زدن زیر میز توافق ، گردن ایران نیفتد .