ارتباط ناگزیر مذاکرات ایران و عربستان با گفتگو‌های هسته‌ای

اقتصاد۲۴-بازگشت سفیر امارات به تهران، ریاض را به تسریع عادی سازی روابط با تهران سوق می‌دهد.
در اوایل سال ۲۰۱۶ گروه خشمگین ایرانی در اعتراض به مرگ روحانی شیعه، نمر باقر النمر، که به همراه ۴۶ نفر دیگر توسط مقامات سعودی اعدام شد، به سفارت عربستان سعودی در تهران یورش بردند و آن را به آتش کشیدند و رویدادی شبیه به بحران گروگانگیری سال ۱۹۷۹ را به وجود آورند. ریاض پس از این اتفاق روابط دوجانبه با تهران را به طور کامل قطع کرد.

رقابت شدید در خاورمیانه بین دو طرف که از زمان روی کار آمدن جمهوری اسلامی در ایران نهفته بود، سه دهه بعد با بهار عربی که جبهه جنگ در یمن را گشود، برجسته شد.
اما اوج بحران منطقه‌ای سه سال بعد در سال ۲۰۱۹ بود که شورشیان حوثی مسئولیت حمله پهپادی به تاسیسات نفتی آرامکو سعودی را که نیمی از تولید نفت خام پادشاهی را کاهش داد، بر عهده گرفتند. سرویس‌های اطلاعاتی غربی، ایران را مسئول اصلی این اقدام معرفی کردند.

خروج تدریجی امریکا از خاورمیانه، واشنگتن را از روی نقشه منطقه محو و ناتوانی آن را برای دفاع از شرکای منطقه‌ای خود آشکار کرد. بدون خطوط ارتباطی باز با ایران پس از خروج یکجانبه از توافق هسته‌ای و اعمال موضع سخت و تحریم‌های جدید علیه اقتصاد ایران، کاخ سفید نتوانست تهران را وادار کند تا تنش‌ها را کاهش دهد و در نتیجه واکنش پادشاهی‌های خلیج را برانگیخت.

ابتدا امارات راهبرد خود را تغییر داد. در سال ۲۰۱۹ ابوظبی مرحله جدیدی از نزدیکی روابط را آغاز کرد که روز دوشنبه با اعلام بازگشت سفیر این کشور به ایران محقق شد. به گزارش رویترز، امارات متحده عربی با حجم تجارت ۲۱.۴ میلیارد دلاری در سه ماهه اول سال جاری به بزرگترین صادرکننده به ایران تبدیل شده که سه برابر ارقام ثبت شده در سه سال قبل است.

بیشتر بخوانید: احیای برجام موکول شده به شاید وقتی دیگر!

با اقدامات امارات متحده عربی و قبل از آن کویت، نخستین پادشاهی خلیج فارس روابط خود را با ایران از سر گرفت. از آوریل ۲۰۲۱ پادشاهی وهابی عربستان به درخواست عراق با جمهوری اسلامی مذاکره کرده است.
مصطفی الکاظمی خود را به عنوان داور گفت وگوی پرمخاطره‌ای معرفی کرده که تاکنون پنج بار برگزار شده، اما هنوز هیچ پیشرفت مشخصی حاصل نشده است، اگرچه انتظار می‌رود جلسات بیشتری در بغداد برای بهبود وضعیت امنیتی در منطقه برگزار شود.

اختلاف بین این دو رژیم قابل توجه است. در درجه اول آن‌ها با یک مساله مذهبی جدا می‌شوند. عربستان سعودی با داشتن شهر‌های مقدس مکه و مدینه دست برتر را دارد، اما به رسمیت شناختن اسرائیل تهدیدی علیه آن است. علاوه بر این، ریاض سنگر سنی گرایی است، در حالی که تهران سنگر تشیع، مخالف شاخه‌های همان مذهب است. رویکرد‌های متفاوت در مورد سوریه و یمن به هیچ وجه کمکی نمی‌کند.
با تمدید آتش‌بس در یمن و توافق هسته‌ای، زمینه می‌تواند از هر زمان دیگری، مساعد باشد. طرف‌ها می‌توانند بدون هیچ مانعی از تهدید‌های امنیتی زیادی دور میز بنشینند. اما کشور‌های حاشیه خلیج فارس از این بیم دارند که احیای توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها موجب تقویت نظام جمهوری اسلامی ایران شود؛ و در صورت شکست مذاکرات، تحلیلگران انتظار دارند تنش‌ها تشدید شود.

تهران می‌گوید که عادی سازی روابط با عربستان یک مورد جدا از مذاکرات توافق هسته‌ای است، اما این دو موضوع آشکارا به هم مرتبط هستند. همانطور که بنفشه کینوش، تحلیلگر، یادآوری می‌کند، مذاکرات ایران و عربستان سعودی پس از تلاش‌های دولت بایدن برای بازگشت به توافق هسته‌ای آغاز شد. در واقع زمانی که مذاکرات در وین در اواخر سال ۲۰۲۱، پس از ماه‌ها مذاکره بین شرکت کنندگان شکست خورد، گفت وگوی عربستان و ایران در بغداد نیز آسیب دید.

منبع: آتالایار / دیپلماسی ایرانی