«انرژی» برگ برنده ایران در مذاکرات برجام است؟/ زیان ۷ میلیارد دلاری صنایع ایران در نبود انرژی!

اقتصاد۲۴- آمار انجمن کارفرمایی پتروشیمی و اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد صنایع پتروشیمی ایران سال گذشته به دلیل قطعی و بحران گاز حدود ۶۸۲ میلیون دلار و به ارز نیمایی معادل تقریبی ۱۷ هزار میلیارد تومان ضرر کرده‌اند. مجموع کارخانه‌های ایران نیز به دلیل قطع برق سال گذشته هفت میلیارد دلار متحمل خسارت شده‌اند.

جواد اوجی، وزیر نفت، نیز طی روز‌های گذشته نسبت به کمبود گاز در کشور هشدار داد. او پر کردن خلأ موجود را وابسته به سرمایه‌گذاری سنگین دانست که در حال حاضر زیرساخت‌های آن فراهم نیست.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد ایران در سال ۲۰۲۱، ۲۵۶٫۷ میلیارد مترمکعب گاز تولید کرد. از این میزان ۲۴۱٫۱ میلیارد مترمکعب آن در داخل مصرف شد. یعنی فقط ۱۵٫۶ میلیارد مکعب از مقدار تولید مازاد بود.

علاوه بر این، در سال ۲۰۲۰ معادل ۲۵۰ میلیارد مترمکعب گاز تولید و ۲۳۳ میلیارد مترمکعب در داخل مصرف شد. با مقایسه آمار تولید و مصرف این انرژی در ایران طی دو سال مشاهده می‌کنیم که رشد تولید از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ معادل ۲٫۶۸ درصد افزایش یافت. اما رشد مصرف در همین بازه زمانی به ۳٫۴۷ درصد رسید؛ بنابراین شاهد ناترازی در میزان مصرف و تولید در کشور هستیم.

با این اوصاف همچنان ایران انرژی را برگ برنده خود در مذاکرات برجام می‌داند. اما آیا اروپا به گاز ایران نیاز دارد؟ در صورت چنین نیازی ایران می‌تواند گاز اروپا را تأمین کند؟ 

بحران کمبود گاز در کمین ایران 

حمیدرضا عراقی، مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران، در گفتگو با تجارت‌نیوز گفت: سرمایه‌گذاری در این بخش از انرژی وجود ندارد؛ بنابراین مواجه با کمبود گاز مساله دور از انتظاری نیست. این در حالی است که ایران مخازن فراوانی در این زمینه دارد، اما به تبع با مشکلات متعددی برای تامین مواجه است.

او مشکل اصلی صنعت گاز را سرمایه‌گذاری خواند و اعلام کرد: مبلغی حدود ۳۰ میلیارد تا ۴۰ میلیارد دلار برای هزینه در این بخش لازم است تا ایران را از شرایط بحران خارج کند. در صورت ادامه‌دار بودن این روند تشدید افت فشار هر سال با مشکل کمبود گاز مواجه خواهیم شد. در نهایت نیز بحرانی در این زمینه کشور را فرا می‌گیرد که به‌مراتب از بحران آب خطرناک‌تر است.

وی ادامه داد: مخازن مشترک ایران در حال افت است. پالایشگاه‌ها نیز در نقاط مختلفی مانند خانزیران، کنگان و ایلام مخازن مشترکی دارند که همه در حال خالی شدن هستند. برای جلوگیری از بروز فاجعه رعایت نکاتی ضروری است. اولاً اینکه بازیافت در این مخازن بالا رود و ثانیاً بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنایع ایجاد شود.

عامل وجود بحران در حوزه گازی چیست؟

عراقی ریشه مشکلات را در چند مؤلفه دانست. یکی اینکه قوانین بسیاری در رابطه با بهینه‌سازی مصرف سوخت وجود دارد که همگی در عمل مغفول مانده‌اند. به‌عنوان مثال قانونی وجود دارد که نرخ گاز برای صنایع و نیروگاه‌ها باید به ۹۵ درصد فوب خلیج فارس برسد که تا امروز اجرا نشده است. همچنین قوانین دیگری از سوی متولیان برای بهینه‌سازی مصرف سوخت در سال ۱۴۰۰ تنطیم شده که باز هم به مرحله اجرا نرسید.

او اضافه کرد: غفلت از به‌کارگیری تکنولوژی نیز بحران‌زاست. به این معناکه ایران برای بازیافت بیشتر گاز به تکنولوژی احتیاج دارد و تکنولوژی داخلی پاسخگوی این نیاز نیست؛ بنابراین نیاز به خارج در این زمینه احساس می‌شود که با وجود تحریم‌ها این موضوع نیز فراموش شد.

بیشتر بخوانید:برنامه تازه ایران برای تسلط بر بازار گاز جهان

گاز گران می‌شود

عراقی درباره قیمت گاز نیز پیش‌بینی کرد: دولت‌ها سجاعت مطرح کردن قیمت واقعی را ندارند. معیار تعیین قیمت برای این محصول فوب جهانی خلیج فارس است. در حالی که در ایران این قیمت کمتر از نرخ تعیین‌شده اعلام می‌کند. یکی از دلایل کنترل قیمت گاز ممانعت از نزاع و اعتراض میان صنایع است.

او همچنین گفت: در حال حاضر نیروگاه‌ها از گاز رایگان استفاده می‌کنند. چراکه در صورت پرداخت هزینه قیمت برق نیز بالا می‌رود و دولت مانع این تصمیم می‌شود. مجموعه این عوامل کشور را در مخمصه‌ای قرار می‌دهد که نتیجه‌اش بحران است. نباید اجازه دهیم به بحران برسیم. چراکه رخداد این ماجرا جبران‌ناپدیر است و تامین سرمایه‌گذاری و تولید زمان زیادی را می‌طلبد.
وی ضرر‌های سنگین‌تری را با این شرایط برای صنایع پتروشیمی پیش‌بینی کرد.

ادعای ایران برای تامین انرژی اروپا

عراقی درباره ادعای ایران برای تامین گاز اروپا نوضیح داد: با چنین شرایط بحرانی که برای تامین گاز در داخل وجود دارد چطور قرار است خلأ انرزی اروپا را تامین کنیم. تامین نیاز در گرو کشف منابع جدید و ایجاد خط انتقال است. این فرایند به خودی خود زمان زیادی می‌برد و در این بازه زمانی کوتاه پاسخگو نیست.

او ادامه داد: تنها منبعی که احتمال می‌رود بتواند اهرم فشار ایران برای رسیدن به توافق باشد، بازار ال. ان. جی است. در این زمینه فاز ۱۱ پالایشگاه پارس جنوبی واقع در عسلویه منبع تامین این انرژی است. این پالایشگاه هم در حال حاضر غیرفعال است؛ چراکه نیازمند سرمایه کشور‌هایی است که ایران را تحریم کردند.

عراقی در پایان اساسی‌ترین مشکل را در ساختار شرکت ملی گاز دانست و بیان کرد: معلوم نیست تصمیم‌گیری‌ها با چه کسی است.