بودن برجام بهتر از نبودن آن؛ آیا مذاکرات شکست می‌خورد؟

اقتصاد۲۴- توافق هسته‌ای بین المللی با ایران نقطه عطفی در تلاش برای دستیابی به خلع سلاح هسته‌ای تلقی شد. هدف برجام، جلوگیری از ساخت بمب هسته‌ای توسط ایران و تحت کنترل بین‌المللی قرار دادن برنامه هسته‌ای این کشور بود.
یک سال پس از خروج ایالات متحده امریکا از توافق هسته ای، ایران اعلام کرد که تنها بخشی از این توافق را اجرا خواهد کرد. از آن زمان، این کشور هم از محدودیت‌ها در موجودی اورانیوم غنی شده و هم از محدودیت‌های غنی سازی فراتر رفته است. در ژوئن گذشته، رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت که ایران می‌تواند ظرف چند هفته مواد خام کافی برای یک سلاح هسته‌ای را تولید کند. کورنلیوس ادبار، کارشناس مسائل ایران از شورای روابط خارجی آلمان می‌گوید، با وجود این، ایران در آستانه ساخت بمب هسته‌ای نیست.

پیشنهاد اتحادیه اروپا برای بازگشت به توافق از ابتدای ماه اوت آماده بوده و به گفته جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، تنها چیزی که نیازمند یک «آری» یا «نه» از سوی کشور‌های امضاکننده است و انتظار می‌رود در عرض چند هفته پاسخ داده شود. اخیراً، کشور‌های غربی امضاکننده نسبت به این توافق بدبینی بسیار بیشتری ابراز کردند. آلمان، فرانسه و بریتانیا روز شنبه ایران را به به‌خطر انداختن احیای توافقنامه متهم کردند.
ادبار در این باره می‌گوید: «با توجه به پیشرفت روزانه ایران برنامه هسته‌ای و تنش‌ها در خاورمیانه، فشار زمانی بالاست.»

برای اروپایی‌ها، در صورت به تعویق افتادن مکرر نتیجه‌گیری اعلام شده از مذاکرات، خطر از دست دادن اعتبار به عنوان مذاکره‌کننده نیز وجود دارد.
با این حال، نمی‌توان احتمال شکست این توافق را رد کرد. درخواست‌های مکرر و جدید ایران و همچنین اظهارات آمریکا مبنی بر رد مطالبات ایران اخیراً موجب عصبانیت تهران شده است.
اهمیت داخلی توافق هسته‌ای در آمریکا و ایران نیز نقش مهمی در این مناقشه دارد. این مذاکرات در پی جنگ اوکراین و بحران بین المللی با روسیه نیز دشوارتر شده است. دولت فدرال امریکا، توافق هسته‌ای با ایران را «ضامن امنیت و ثبات در خاورمیانه» می‌داند و به شدت برای حفظ این توافق تلاش می‌کند.

بیشتر بخوانید: بی‌اعتمادی به امریکا عامل تاخیر در توافق!

از سوی دیگر، اسرائیل و همچنین عربستان سعودی نگران هستند که بازگشت به برجام، جاه طلبی‌های ایران را تقویت کند.
عقب نشینی آمریکا در سال ۲۰۱۸ نشان داد که توافق هسته‌ای چقدر شکننده است. منتقدان تردید دارند که با توجه به پیشرفت قابل مشاهده در برنامه هسته‌ای ایران، هنوز بتوان به تمدید معتبر فرصت "بریک آوت" دست یافت. اما ادبار هنوز معتقد است که توافق هسته‌ای باید بازگردانده شود: «بدین ترتیب یک قانونمندی خاص بازگردانده شده و اعتماد به ساختار‌های چند جانبه برقرار می‌شود.»

برجام یک قطعه مهم در معماری امنیتی است که بر اساس معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای ساخته شده است. اما او نیز اثربخشی توافق را محدود می‌داند. محدودیت‌های برنامه هسته‌ای ایران که در توافق هسته‌ای پیش‌بینی شده بود، به تدریج در طول یک دهه منقضی می‌شود. قبل از خروج آمریکا، تمدید این محدودیت‌ها هنوز قابل تصور بود، اما اکنون این بسیار دشوار به نظر می‌رسد. ادبار می‌گوید در نهایت باید بررسی کرد که ضرر توافق هسته‌ای با ایران بیشتر است یا فواید آن. دیدگاه غالب همچنان این است که منافع آن بیشتر از ضررش است.

منبع: دی سایت / دیپلماسی ایرانی