در حال مصرف ذخایر استراتژیک آب تهران هستیم

اقتصاد۲۴ - پاییز کم بارش امسال پس از گذراندن سه فصل (زمستان بی یا کم برف، بهار کم باران و تابستان خشک) بحران آب را نه تنها در تهران بلکه در بسیاری از شهر‌ها رقم زده است.
به گزارش «پیام ما» علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو در آخرین اظهار‌نظر‌های خود عنوان کرد در شهر‌هایی مانند تهران، مشهد، اصفهان و در بسیاری از شهر‌های بزرگ با مشکل تامین آب روبه‌رو هستیم. همین موضوع باعث شد در روز‌های اخیر شایعاتی درباره آلوده بودن آب تهران مطرح شود. گرچه این شایعه چندان دامنگیر نشد،، اما جای یک پرسش همچنان باقی است؛ در شرایطی که مسئولان درباره بحرانی بودن آب در پاییز امسال در پایتخت صحبت کرده و نسبت به قطعی آب در تهران هشدار داده بودند، چرا آب در پایتخت جیره‌بندی نشده است؟

وضعیت ذخیره آب سد‌های کشور بسیار وخیم است. آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور نشان می‌دهد، با سپری شدن ۳۰ روز از سال آبی (۱۴۰۲-۱۴۰۱) میزان حجم آب در مخازن سد‌های کشور حدود ۱۸.۱۲ میلیارد مترمکعب بوده و شاهد کاهش ۱۴ درصدی ورودی به مخازن نسبت به سال گذشته هستیم. طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی بارندگی‌های امسال نسبت به شرایط نرمال ۷۰ درصد کاهش داشته و میزان بارش‌های پاییز ۵۰ درصد کمتر از شرایط نرمال خواهد بود؛ وضعیت بارندگی مهرماه نشان می‌دهد که پیش‌بینی‌ها تقریبا درست بوده است.
به گزارش ایسنا، از ابتدای سال آبی جدید تا ۲۴ مهرماه میزان بارندگی در کشور ایران به طور میانگین در حدود ۰.۸ میلیمتر بوده، این در حالی است که میزان بارندگی بلندمدت در همین تاریخ در حدود ۴.۸ میلیمتر بوده است.
بررسی وضعیت ورودی سد‌های کشور نشان می‌دهد ورودی به مخازن در سال آبی جاری به ۸۳۰ میلیون مترمکعب رسیده که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۱۴ درصد کاهش دارد. همچنین میزان پرشدگی سد زاینده رود در استان اصفهان، سد‌های استان تهران، سد‌های استان خوزستان و سد‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه در شرایط فعلی به ترتیب حدود ۱۱ درصد، ۱۹ درصد، ۴۳ درصد و ۲۹ درصد است.

ذخایر مخازن سد‌های تهران نیز در حدود ۳۶۱ میلیون مترمکعب است درحالی که در سال گذشته در همین تاریخ حجم ذخایر سد‌های تهران در حدود ۴۴۱ میلیون مترمکعب بوده که نشان‌دهنده کاهش حدود ۱۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است.
اما در همین حال به گفته مسئولان مصرف آب در پاییز امسال نسبت به تابستان نه تنها با کاهش مواجه نبوده بلکه افزایش هم داشته است، اگر سد‌ها آب ندارند، تامین آب چطور انجام می‌شود؟
رضا حاجی‌کریم عضو هیئت مدیره فدراسیون صنعت آب در پاسخ به این پرسش که چه راهکار‌های موقتی برای حل چالش آب در پاییز امسال داریم؟ به «پیام ما» می‌گوید: کسری بودجه، توقف پروژه و… امکان کار‌های توسعه‌ای را به حداقل رسانده است. در عین حال نکته تلخ ماجرا این است که ما در تهران بدون نگاه کردن به اسناد آمایشی و در نظر گرفتن محدودیت‌های شدید که بر سر راه برای تامین آب داریم شهر را توسعه و بافت‌های مسکونی را افزایش داده‌ایم.
او می‌افزاید: مناطق جمعیتی متراکمی را مثل منطقه ۲۲ تهران احداث کردیم علی‌رغم اینکه در مطالعات اولیه، الگوی سکونت جمعیت در این مناطق به شکل دیگری تعریف شده بود. در نظر گرفتن همین مطالعات باعث شده ما با این وضعیت بغرنج مواجه شویم.

بیشتر بخوانید: تهران فقط برای ۱۰۰ روز آب دارد

اگر سد‌هایی که کار آبرسانی به تهران را انجام می‌دادند، ذخایرشان ته کشیده است، پس چرا خبری از جیره‌بندی آب در تهران نیست؟ حاجی‌کریم در این باره می‌گوید: به خاطر وضعیت وخیم آب تهران، کار به جایی رسیده که شبکه‌های آبیاری پایین‌دست سد طالقان را که سال‌های گذشته احداث شده، به تهران برده‌ایم. به این ترتیب حقابه دشت قزوین و دشت‌های دیگر مانند ساوجبلاغ و شهریار صرف تامین آب شرب تهران شده‌اند. البته این موضوع تنها به غرب پایتخت خلاصه نمی‌شود. در شرق تهران هم در حال استفاده از همه ظرفیت‌های آبی نظیر سد لار، لتیان و نمرود و… هستیم. در کنار این‌ها از ذخایر استراتژیک آب تهران را هم مصرف می‌کنیم. چاه‌های عمیقی که در شهر تهران داریم با روند و شیب تندی وارد بهره‌برداری شده‌اند تا بتوانیم در تهران آب شرب مردم را تامین کنیم.

این عضو هیئت مدیره فدراسیون صنعت آب در این باره که برای بهبود و تغییر این شرایط بغرنج چه باید کرد؟ می‌گوید: بخشی از راهکار این معضل به کار‌های آموزشی و ترویجی بازمی‌گردد که روش‌های کاهش مصرف را فراگیریم. علاوه بر آن استفاده از شیرآلات کاهنده مصرف آب می‌تواند موثر باشد. البته بخشی از این کار‌ها در سال‌های گذشته انجام شده است.
او اضافه می‌کند: بخشی دیگری هم به این موضوع مربوط می‌شود که در شهر تهران چه استفاده‌هایی از منابع جایگزین از جمله پساب می‌توانیم داشته باشیم. بخشی از آبیاری فضای سبز شهر تهران در شش ماهه اول سال همین الان که صحبت می‌کنیم با آب شرب انجام می‌شود. یا برای تاسیسات و سیستم‌های بزرگ سرمایشی مجتمع‌های تجاری و بیمارستانی بزرگ از سیستم خنک کننده هوا استفاده می‌کنند که مصرف برق آن‌ها بالاست. در نظر داشته باشیم محدودیت آب تنها منحصر به تهران نیست. در این شهر و سایر شهر‌های کشور با محدودیت آب و وضعیت بسیار شکننده برق مواجهیم. در چنین شرایطی طبیعتا تصفیه فاضلاب در مبدا و بازچرخانی پساب برای به شکل چشمگیری می‌تواند مصرف آب را کاهش دهد.

حاجی‌کریم گسترش تصفیه فاضلاب و بازچرخانی پساب را نیازمند تسهیلاتی می‌داند که دولت باید برای دست‌اندارکاران این بخش در نظر بگیرد و اضافه می‌کند. دولت باید در این زمینه تسهیلاتی را قائل شود و در کنار آن سخت‌گیری‌هایی را هم برای کسانی که تخلف می‌کنند در نظر بگیرد. به این ترتیب به کسی که فاضلاب را تصفیه و پساب را بازچرخانی کند تسهیلات ارائه دهد و هم مقررات قانونی در نظر بگیرد تا کسی از آب شرب برای موردی غیر از آن استفاده نکند.

دی‌ماه ۱۳۹۲ رحمت‌الله حافظی رئیس کمیسیون سلامت وقت شورای شهر تهران اعلام کرد: «بالا بودن میزان نیترات در آب تهران و رسیدن به ۵۰ و بالای آن سرطان‌زاست و زمینه کم‌خونی و ناراحتی‌های تنفسی را فراهم می‌کند.» به گفته او «میزان نیترات در آب تهران بر حسب شرایط منطقه و قرار گرفتن لوله‌های آب و فاضلاب متغیر است. استاندارد میزان نیترات در آب ۲۰ میلی‌گرم در لیتر و میزان مطلوب آن ۱۰ میلی‌گرم در لیتر است. این میزان در کشور‌های در حال توسعه و فقیر ۴۵ میلی‌گرم در لیتر تعیین شده، اما از سال ۸۲ تاکنون میزان نیترات در آب تهران به ۵۰ و بالای ۵۰ رسیده است که این میزان نیترات در آب سرطان‌زاست و زمینه کم‌خونی و ناراحتی‌های تنفسی را فراهم می‌کند. وجود نیترات در آب تهران به دلیل وارد شدن فاضلاب به آب است. لوله‌های آب سطح شهر تهران معمولا در کنار لوله‌های فاضلاب قرار دارند و شکستگی‌های لوله‌های آب یا فاضلاب باعث می‌شود محتویات هر یک از این لوله‌ها، به لوله‌های کناری خود بریزند.»

آیا این روز‌ها هم کیفیت آب تهران کاهش پیدا کرده است؟ این عضو هیئت مدیره فدراسیون صنعت آب می‌گوید: کیفیت آب نسبت به حالت مطلوب سال‌های قبل کاهش پیدا کرده، ولی هنوز در محدوده استاندارد هستیم و فکر نمی‌کنم مسئله خاصی از باب اینکه مشکل‌ساز شود داشته باشیم. در کلانشهر تهران از آنجا که شبکه فاضلاب ما تکمیل نشده در قسمت‌هایی که آب از چاه تامین می‌شود ممکن است آلودگی وجود داشته باشد کما اینکه در سال‌های گذشته هم شاهد بوده‌ایم.

او می‌افزاید: در سا‌ل‌های گذشته افزایش نیترات در شهر تهران را داشتیم که وزارت نیرو به شکل مقطعی آن را به سامان رساند و پروژه‌هایی که تعریف کردند باعث شد شرایط بهتر شود. این روز‌ها همچنان در وضعیت استاندارد هستیم و نگرانی از بابت آب تهران به شکل کلی وجود ندارد.