جنگ ایران و عربستان چگونه خواهد بود؟

اقتصاد۲۴- نشریه آمریکایی وال‌استریت ژورنال این هفته یادداشتی منتشر کرده و به نقل از منابع عربستانی مدعی شده تهران برای انحراف تمرکز از اعتراضات داخلی قصد یک حمله قریب‌الوقوع به عربستان را دارد و به همین دلیل شورای امنیت ملی آمریکا اعلام کرده که این کشور آماده پاسخ به چنین حمله‌ای است.

بر اساس گزارش وال استریت ژورنال مقامات سعودی و آمریکایی گفته‌اند که عربستان سعودی اطلاعاتی را در مورد هشدار حمله قریب‌الوقوع ایران به اهدافی در این کشور در اختیار آمریکا قرار داده است. به گفته این مقامات، در پاسخ به این هشدار، عربستان سعودی، آمریکا و چندین کشور همسایه دیگر سطح آماده‌باش را برای نیرو‌های نظامی خود افزایش داده‌اند.

این رسانه به نقل از مقامات سعودی گفته که ایران آماده انجام حملاتی به «عربستان» و «اربیل عراق» است تا توجه‌ها را از اعتراضات داخلی که از ماه سپتامبر در این کشور آغاز شده، منحرف کند. شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز اعلام کرده که نسبت به هشدار‌ها نگران است و در صورت انجام حمله توسط ایران آماده پاسخگویی است.

سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا گفته «ما نگران این تهدید هستیم و از طریق کانال‌های نظامی و اطلاعاتی خود با سعودی‌ها در تماس دائمی هستیم و برای دفاع از منافع و شرکای خود در منطقه تردید نخواهیم کرد.»

ایران البته در واکنش به اخبار احتمال حمله ایران به عربستان برای انحراف توجهات گفته این خبرسازی‌ها مغرضانه است. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اعلام کرده «اینگونه خبرسازی‌های مغرضانه از سوی برخی محافل غربی و صهیونیستی با هدف ایجاد فضای منفی علیه جمهوری اسلامی ایران و تخریب روندهای مثبت جاری با کشورهای منطقه صورت می‌گیرد.»

ایران از اواخر سپتامبر تاکنون با ده‌ها موشک بالستیک و پهپاد مسلح به شمال عراق حمله کرده است که یکی از این پهپاد‌ها در حالی که به سمت شهر اربیل، در نزدیکی محل استقرار آمریکایی‌ها بود، توسط یک هواپیمای جنگی آمریکایی سرنگون شد. تهران گروه‌های جدایی‌طلب کرد ایرانی مستقر در این محل را در دلیل دامن زدن به ناآرامی‌های داخلی مقصر می‌داند.

بیشتر بخوانید: چه کسانی از مذاکرات ایران و عربستان ناراحتند؟

هشدار ایران به عربستان در جریان اعتراضات سراسری

مقامات ایرانی همچنین عربستان سعودی را به همراه آمریکا و اسرائیل به تحریک معترضان متهم کرده است. ماه گذشته، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران علناً به عربستان سعودی هشدار داد که پوشش خبری تظاهرات در ایران را در شبکه‌های خبری ماهواره‌ای فارسی‌زبان از جمله ایران اینترنشنال که یک شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای تحت حمایت عربستان سعودی مستقر در لندن است، متوقف کنند.

سرلشکر حسین سلامی در سخنانی در جریان یک رزمایش نظامی در استان آذربایجان شرقی ایران، گفت: «این آخرین هشدار ماست، زیرا شما از طریق این رسانه‌ها در امور داخلی ما دخالت می‌کنید. شما درگیر این موضوع شده‌اید و می‌دانید که آسیب‌ذیر هستید.»

برخی تحلیلگران بر این باورند که خبر وال‌استریت ژورنال، ساختگی و برای نزدیک کردن مواضع آمریکا و عربستان در شرایط اجتناب ریاض برای کاهش قیمت نفت است. با این حال گزینه درگیری نظامی تهران-ریاض دور از ذهن نیست. اوپک پلاس به رهبری عربستان سعودی ماه گذشته تصمیم گرفت تولید نفت خود را کاهش داده و قیمت نفت خام را بالا ببرد. این در حالی است که آمریکا با تورم بالا دست به گریبان است و دولت بایدن در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره قرار گرفته است.

ایران و عربستان سال‌هاست در منطقه و به طور خاص یمن درگیر جنگ نیابتی‌اند. حمله حوثی‌های یمن به ساختارهای نفتی آرامکو عربستان در سال ۲۰۱۹ برای مدت ۶ ماه نزدیک به نیمی از تولید نفت عربستان را تحت‌الشعاع قرار داد. از سوی دیگر خبرها حاکی از استقرار سامانه های نظامی اسرائیل در امارات است. امارات یکی از کشورهای عضو ائتلاف به رهبری سعودی در یمن است. افزایش تنش‌ها در منطقه، زنگ خطر را برای بروز یک درگیری به صدا در آورده است.

نیروهای نیابتی ایران و عربستان

ایران و عربستان هر دو نیروهایی نزدیک به خود دارند. مثلا حوثی‌ها در یمن که هماکنون در جنگ با عربستان به سر می‌برند، بسیار به ایران نزدیک هستند و برخی گزارش‌ها نیز نشان می‌دهد که ایران از این گروه حمایت کرده است. حتی در مناسبت‌های مختلف، رهبران حوثی‌ها جای ثابتی در برنامه‌های زنده تلویزیون ایران دارند.

حسن هانی‌زاده تحلیلگر مسائل خاورمیانه درباره حمایت ایران از انصارالله به رویداد۲۴ می‌گوید: «مهمترین مشکلی که میان ایران و عربستان در مذاکرات دوره‌های قبل وجود داشت، مسئله جنگ یمن است که ایران خواهان تمام شدن این جنگ است، اما عربستان به دنبال گرفتن امتیازی برای پایان این جنگ است تا اطمینان حاصل کند که انصارالله جذب بدنه دولت نشود و این هم با مخالفت ایران روبرو شده است، چرا که ایران نگاهی عاطفی به انصارالله یمن دارد.»

به جز حضور نیروهای نیابتی، دو کشور حتی از دوره پهلوی درگیر یک جنگ سرد بوده‌اند که مواردی همچون ادعای عربستان بر سر نام خلیج فارس، ادعای کشورهای عربی بر سر جزایر سه‌گانه ایرانی و ماجرای اعدام ابوطالب یزدی از مورادی هستند که از پیش از انقلاب ایران وجود دارد و مواردی همچون اتهام عربستان به ایران در ماجرای اقدام برای ترور سفیر عربستان، ماجرای منصور ارباب‌سیر و کشتار حاجیان در مکه و اتهام دخالت عربستان در اعتراضات ایران، از موارد بعد از انقلاب هستند.

در چنین شرایطی برخی تحلیلگران بر این باورند که یکی از مسیرهای درگیری ایران و عربستان، حمایت از نیروهای نیابتی دو کشور برای ضربه زدن به دیگری است. مثلا عربستان معتقد است که حمایت تسلیحاتی از انصارالله یمن به مثابه اعلان جنگ ایران است. از سوی دیگر برخی معتقدند نیروهای عربستان که در افغانستان حضور دارند، بزرگترین خطر برای امنیت ایران محسوب می‌شوند.

حمله به تاسیسات نفتی ایران و عربستان

اگرچه ایران و عربستان هیچکدام حملات به تاسیسات نفتی یکدیگر را گردن نمی‌گیرند اما حقیقت آن است که اگر اتفاقی هم برای دیگر بیفتد، کشور مقابل خوشحال خواهد شد. در این میان اتهاماتی هم وجود دارد؛ از جمله اینکه ایران در حملات پیاپی به تاسیسات نفتی عربستان دست داشته است و در سوی مقابل ایران مدعی است که عربستان در هک سایت‌های نفتی ایران نقش ایفا کرده است.

علاوه بر اتهامات دو کشور علیه یکدیگر، امارات نیز از عربستان حمایت می‌کند؛ چنانچه تير ماه سال ۱۳۹۸ با تشویق عربستان، پایگاه‌های خود را در اختیار پهپهادهای آمریکایی قرار داد. در مهمترین مورد پهپاد جاسوسی پهپاد گلوبال هاوک آمریکایی از پایگاه هوایی الظفریه امارات به سمت مرز‌های حریم هوایی ایران حرکت کرد و البته مورد هدف موشک‌های ایرانی قرار گرفت. آن زمان کاردار امارات به وزارت خارجه ایران احضار شد و گفته می‌شد تنش میان ایران و آمریکا و ایران و عربستان پای کشورهای دیگر را نیز به میان کشیده و این اتفاقات می‌تواند به بروز درگیری‌های ناخواسته میان ایران و متحدان منطقه‌ای آمریکا و اتفاقاتی مثل جنگ ایران و امارات یا جنگ ایران و عربستان منجر شود.

نقش اسرائیل در رابطه ایران و عربستان

یکی از مواردی که دو کشور ایران و عربستان می‌توانند یکدیگر را تحت فشار قرار دهند، نزدیک شدن به کشورهای دشمن است. مثلا ایران به قطر یا حوثی‌های یمن نزدیک نشده، اما از آن سو عربستان روز به روز به اسرائیل نزدیک می‌شود. این در حالی است که کشورهای عرب عموما به خاطر مسئله فلسطین که یک کشور عرب است، رابطه خوبی با اسرائیل نداشتند.

در آخرین اقدام اسرائیل در اولین قرارداد تجارت آزاد خود با یک کشور عربی با امارات به توافق رسیدند؛ قراردادی که شامل حوزه‌های گوناگون نفت و گاز و انرژی، آموزش فناوری پیشرفته، کشاورزی و صنایع و ... است.

از زمان رسیدن محمد بن‌سلمان به قدرت، او تلاش زیادی در جهت مهیا کردن زمینه‌های شناسایی اسراییل توسط عربستان صورت داده است. طی این مدت مقامات عربستان، مصاحبه‌های متعددی با تاکید بر عدم دشمنی میان عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی و لزوم به رسمیت شناختن اسرائیل مطابق با مفاد بیانیه سال ۲۰۰۵ ریاض داشته‌اند.

طبیعتا چنین اقداماتی برای ایران چندان خوشایند نیست چراکه دو کشور ایران و اسرائیل بزرگترین دشمنان یکدیگر در منطقه هستند و کشاندن اسرائیل به نزدیکی مرزهای ایران آنهم به صورت رسمی، چیزی نیست که خوشایند ایران باشد؛ با این حال عربستان برای تحت فشار قرار دادن ایران از این ابزار استفاده کرده است.

تور منطقه‌ای عربستان علیه ایران

پیش از آنکه جو بایدن برای سفر منطقه‌ای به خاورمیانه بیاید، محمد بن سلمان مهمترین تور منطقه‌ای خود را با سفر به کشور‌هایی همچون ترکیه و مصر برنامه‌ریزی کرد تا سیاست‌های عربستان در منطقه برای لزوم محدود کردن ایران را تشریح کند. 

در حقیقت سفر‌های منطقه‌ای بن سلمان در جهت شکل دادن به حوادث آینده به منظور تشکیل یک صف در برابر جمهوری اسلامی ایران با تحمیل خواسته‌های ریاض به واشنگتن صورت گرفت.

قدرت نظامی ایران و عربستان

سوال اینجاست که اگر جنگ در بگیرد، وضعیت ایران و عربستان چگونه است؟ به گزارش رویداد۲۴ ایران با جمعیت بیش از ۸۰ میلیون و عربستان با جمعیت بالغ بر ۳۰ میلیون، فاقد انبار‌های هسته‌ای‌اند. البته غرب مدعی است که ایران در آستانه دست یافتن به بمب اتم است اما تا این لحظه چنین چیزی ثابت نشده است. در خلال مذاکرات هسته‌ای ایران در دوره حسن روحانی، چند رسانه سعودی نوشتند که ایران از پاکستان بمب اتم خریده است که البته این گزارش‌ها هم ثابت نشد. اگر توان هسته‌ای دو کشور را کنار بگذاریم، باید به مواردی همچون قدرت دریایی، زمینی و هوایی دو کشور بپردازیم. ذکر این نکته جالب است که بودجه نظامی عربستان ۶۳.۷ میلیارد دلار و بودجه نظامی ایران ۱۴ میلیارد دلار است.

آرمد فورس (Armed Force) که به صورت تخصصی به توان نظامی کشورهای مختلف می‌پردازد، درباره تعداد نیروهای نظامی در ایران نوشته نیرو‌های فعال در ایران ۵۵۰ هزار نفر هستند. بنا به تخمین این سایت در عربستان ۲۳۰ هزار نیرو فعالیت دارند. همچنین تعداد نیرو‌های نظامی ذخیره در ایران ۳۵۰ هزار نفر و در عربستان، ۳۲۵ هزار نفر هستند. تعداد نیرو‌های نظامی در ایران که حاضر به شرکت در جنگ هستند، ۲۳.۶ هزار نفر هستند که این رقم برای عربستانپ ۸.۲ هزار نیرو است.

«آرمد فورس» همچنین توان زرهی دو کشور بررسی کرده و تعداد نیرو‌های زمینی دو کشور اعم از تانک، وسایل نقلیه زرهی، توپخانه، توپخانه خودکار و راکت‌های خودکار را مقایسه کرده است. در تمامی موارد به جز خودرو‌های زرهی، توان نظامی ایران روی زمین از عربستان بالاتر است.

نیرو‌های هوایی ایران و عربستان طبق آمار‌های آرمد فورس تقریبا مساوی است. مجموع هواپیما‌های نظامی ایران ۸۵۰ و هواپیما‌های عربستان ۸۵۵ فروند است.

آنچه در مورد درگیری نظامی ایران و عربستان حائز اهمیت است، ظرفیت‌های نظامی دو کشور در دریاست. بر اساس آمار ارائه شده در این وبسایت تحلیلی، ظرفیت‌های دریایی ایران به طور قابل توجهی از ظرفیت‌های عربستان بالاتر است. الوند، موج و سهند از جمله ناوچه‌های محافظ ایران و «بایندر» و «حمزه» از جمله ناوچه‌های سبک در میان دارایی‌های نیروی دریایی ایران است. ایران همچنین حدود ۴۰ زیردریایی در اختیار دارد. این در حالی است که عربستان چنین توانی در اختیار ندارد.