سیاست تقابلی ایران_آمریکا و چشم‌انداز خطرناک منطقه

اقتصاد۲۴ - رئیس جمهوری جو بایدن در سفر اخیر خود به اسرائیل و عربستان سعودی از حمایت سیاسی و نظامی ایالات متحده برای توسعه مشارکت امنیتی منطقه‌ای بین اسرائیل و کشور‌های عربی خبر داد؛ اما این خطر وجود دارد که بایدن به جای تقویت امنیت منطقه‌ای که هدف ادعا شده سفرش بود، با نظامی سازی بیشتر روابط اسرائیل و اعراب با هدف صریح مقابله با ایران، زمینه خشونت‌های جدید را در خاورمیانه فراهم آورد.

این رویکرد در یک زمان پرمخاطره و در حالی شکل گرفته که امکان فروپاشی مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران وجود دارد و طبق گزارش‌های منتشر شده، اسرائیل عملیات پنهانی خود در داخل ایران را تشدید کرده است. اگرچه کشور‌های خاورمیانه در سال گذشته وارد دور جدیدی از گفتگو‌ها شده اند، سیاست ایالات متحده می‌تواند آن‌ها را به چرخش به سمت یک رویارویی خطرناک وادارد. چنین وضعیتی می‌تواند به شعله ور شدن مجدد درگیری‌ها در یمن و عراق بینجامد و سبب شود ایران به تسریع پیشبرد برنامه هسته‌ای رو آورد و سرمایه گذاری‌های نظامی جدیدی را آغاز کند. اروپایی‌ها به جای پیروی از آمریکا باید به حمایت از تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها در منطقه ادامه دهند چرا که این بهترین چشم انداز برای حفظ منافع اصلی اروپا در ارتباط با ثبات منطقه و اتکای فزاینده آن به انرژی خاورمیانه در پس زمینه جنگ روسیه علیه اوکراین است.

درگیری روسیه و اوکراین دولت بایدن را مجبور کرده تا رویکرد خود را در قبال خاورمیانه و رهبران آن تغییر دهد. با نزدیک شدن زمان انتخابات میان دوره در آمریکا، کاهش قیمت بنزین و کنترل تورم برای دولت بایدن یک ضرورت سیاسی شده و همین مساله به عربستان سعودی، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام جهان، اهرم بیشتری در برابر ایالات متحده داده است. در صدر فهرست درخواست‌های ریاض از واشنگتن در ازای حمایت از بازار نفت، احیای کامل سیاسی ولیعهد محمد بن سلمان قرار دشت که بایدن وعده داده بود به دلیل نقش او در قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار سعودی واشنگتن پست، با او به مثابه یک مجرم بین المللی برخورد کند. عربستان احتمالا تضمین‌های امنیتی ملموس آمریکا علیه ایران و ازسرگیری همکاری‌های نظامی و امنیتی را خواستار خواهد شد که به دلیل مداخله نظامی عربستان در یمن بایدن آن‌ها را کاهش داده است.
این چرخش بایدن در رویکرد سیاسی با انتقاد دیگر هم حزبی‌های دموکرات او مواجه شد. بایدن به این انتقاد‌ها به تعامل مجدد با عربستان به عنوان ابزاری برای تعمیق ادغام اسرائیل در منطقه در راستای توافقنامه ابراهیم (۲۰۲۰) پاسخ داد؛ مساله‌ای که از سوی هر دو حزب حمایت می‌شود.

آنچه پس از پیمان ابراهیم رخ داد

امارات متحده عربی، بحرین و مغرب از توافق ابراهیم برای عادی سازی سریع روابط خود با اسرائیل استفاده کردند. اگرچه عربستان تاکنون از پیروی از همسایگان خود در این مسیر خودداری کرده، به نظر می‌رسد در خفا در حال آماده شدن برای انجام این کار است. در همین حال، اسرائیل به موازات تعمیق روابط دوجانبه با کشور‌های عربی بر تبدیل پیمان ابراهیم به یک چارچوب چندجانبه تمرکز داشته است. این تلاش‌ها زیربنای مجمع صحرای نقب در ماه ژوئن را آماده کردند؛ مجمعی که اسرائیل، امارات، بحرین، مغرب، ایالات متحده و مصر را با هدف همکاری در موضوعات مختلف از امنیت منطقه گرفته تا انرژی پاک و گردشگری گردهم آورد. اسرائیل این مجمع را آغاز یک معماری جدید دفاعی مشترک (نوعی ناتوی خاورمیانه) برای مقابله با نفوذ منطقه‌ای و برنامه هسته‌ای ایران قلمداد می‌کند.

اگرچه کشور‌های خلیج فارس و اسرائیل پیشتر در این جبهه گام برداشته اند، اما حمایت ایالات متحده همچنان تعیین کننده خواهد بود. مقامات اسرائیلی بر این باورند که با حمایت آمریکا، این چارچوب امنیتی چندجانبه می‌تواند به تعمیق روابط آن‌ها در منطقه بیانجامد و احتمالا سعودی‌ها را هم به سمت حمایت از عادی سازی سوق دهد. احتمال چنین اتفاقی دور از ذهن نیست. کشور‌های عربی خلیج فارس در نتیجه بی اعتمادی فزاینده به ایالات متحده به عنوان یک ضامن امنیت، مدت هاست که به دنبال تنوع بخشیدن به مشارکت‌های امنیتی خود هستند.

اسرائیل ماه گذشته از ایجاد یک «ائتلاف دفاع هوایی خاورمیانه» تحت حمایت آمریکا خبر داد که احتمالا امارات و بحرین را نیز شامل می‌شود و می‌تواند عربستان را نیز در بر بگیرد. چنین ائتلافی می‌تواند به استقرار رادار‌های هشدار اولیه اسرائیلی در شبه جزیره عربستان و هماهنگ سازی سامانه‌های پدافند هوایی منطقه با هدف مقابله با حملات موشکی احتمالی ایران و متحدانش بیانجامد. طبق برخی گزارش‌های منتشر شده، مقامات امنیتی اسرائیل، عربستان و قطر در مارس ۲۰۲۲ در تفرجگاه شرم الشیخ مصر درباره پیشنهاد ائتلاف دفاع هوایی خاورمیانه گفتگو کرده اند.

بیشتر بخوانید: ایجاد فرصت تازه نتانیاهو در پس پرده تعلل در احیای برجام

ریاض و دیگر پایتخت‌های عربی خلیج فارس سعی کردند اهمیت چشم انداز یک سازمان امنیتی منطقه‌ای با هدف مقابله با ایران را کم اهمیت جلوه دهند؛ اما در هر حال، اسرائیل را شریک مهمی در جلوگیری از حملات پهپادی و موشکی مکرر متحدان ایران در یمن و عراق به کشورهایشان می‌دانند. بسیاری از رهبران عرب بر این باورند که به خصوص اگر بازگشتی به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ در کار نباشد، ایران و متحدانش چنین حملاتی را تشدید خواهند کرد.

طبق برخی گزارش ها، عربستان و امارات پیشتر از قابلیت‌های فناوری پیشرفته اسرائیل بهر‌مند شده اند که به صورت یک هشدار اولیه بوده که امکان رهگیری برخی از موشک‌ها و پهپاد‌ها را در اوایل سال ۲۰۲۲ برای آن‌ها فراهم آورده است. هر دو در تقویت قابلیت‌های دفاع هوایی خود از طریق دستیابی به فناوری جنگ سایبری اسرائیل و سامانه‌های دفاع موشکی پیشرفته مزایای آشکاری می‌بینند که برای دستیابی به آن‌ها به مجوز آمریکا نیاز دارند. پادشاهی‌های خلیج فارس همچنین برای دستیابی به سلاح‌های پیشرفته‌تر آمریکایی به رضایت اسرائیل نیاز دارند.
این احتمال وجود دارد که اسرائیل دولت بایدن را ترغیب کرده باشد که به جای پذیرش درخواست عربستان سعودی مبنی بر تعهدات امنیتی دوجانبه با ایالات متحده، ضمانت‌های امنیتی جدید را به ایجاد بلوک منطقه‌ای پیوند دهد.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / دیپلماسی ایرانی