یک بام و دو هوای پکن برای تهران؛ ترفند سعودی مقابل ایران!

اقتصاد۲۴- جمعه گذشته عربستان سعودی و چین بیانیه‌ای مشترک صادر کردند که علاوه بر مسائل دوجانبه در بخشی از آن به نام موضوع ایران اشاره شده بود. در بخشی از بیانیه مشترک چین و عربستان سعودی آمده است: «در خصوص ایران، دو طرف بر ضرورت تقویت همکاری‌های برای تضمین صلح‌آمیز بودن ماهیت برنامه هسته‌ای ایران توافق کردند.

دو طرف در عین حال از ایران خواستند که با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند، نظام عدم اشاعه را رعایت کند و بر احترام به اصول حسن همجواری و عدم دخالت در امور داخلی دیگر دولت‌ها تاکید کردند.» بعد از انتشار بیانیه مشترک عربستان سعودی و چین که در آن انتقاد‌هایی نسبت به ایران مطرح شده، رئیس‌جمهور چین در جلسه مشترک با سران کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس هم حضور داشت؛ نشستی که نهایتا به بیانیه ضدایرانی دیگری منجر شد، هر چند که با رصد بیانیه دوم به نظر نمی‌رسد که پای چین به آن باز شده باشد.

در بخش‌هایی از بیانیه شورای همکاری خلیج فارس مرتبط با ایران آمده‌است: «حاضرین بر مواضع ثابت و مصوبات گذشته درخصوص محکومیت تداوم اشغال سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی توسط ایران که ادعا می‌شود متعلق به امارات است، تاکید دارند.» شورای عالی کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس در ادامه این بیانیه روی نکته مهمتری دست گذاشت و لحنی تندتر را علیه تهران به کار برد، چرا که این بیانیه با تکرار ادعا‌هایی درباره ایران، تداوم حمایت ایران از گروه‌های تروریستی و گروه‌های شبه‌نظامی مذهبی در عراق، لبنان، سوریه، یمن و سایر کشور‌ها که امنیت ملی کشور‌های عربی را تهدید و منطقه را بی‌ثبات می‌کند و مانع از فعالیت ائتلاف بین‌المللی برای مبارزه با داعش می‌شود، محکوم کرد. شورای همکاری، ضمن تاکید بر مواضع و مصوبات ثابت خود درخصوص روابط با ایران، بر لزوم پایبندی ایران به اساس و اصول اساسی مبتنی بر منشور سازمان ملل و قوانین بین‌المللی، اصول حسن همجواری و احترام به حاکمیت کشور‌ها و عدم مداخله در امور داخلی آن‌ها تاکید کرد.

در این بیانیه ادعا شده است که مذاکرات هسته‌ای ایران و هرگونه مذاکره آتی با ایران باید با حل رفتار بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه و حمایت آن از تروریسم و گروه‌های شبه‌نظامی مذهبی و برنامه موشکی و امنیت دریانوردی بین‌المللی و تاسیسات نفتی همراه شود. شورای همکاری بر لزوم مشارکت کشور‌های عضو در مذاکرات هسته‌ای ایران و همه مذاکرات و نشست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در این خصوص تاکید کرد. شورای همکاری با اظهارات برخی مسئولان در دولت ایران و اهانت و اتهامات علیه عربستان و کشور‌های عضو شورای همکاری مخالفت کامل خود را اعلام و نسبت به اقدامات تنش‌آفرین ایران برای متزلزل کردن امنیت و ثبات در منطقه ابراز نگرانی کرد.

مضافا شورای همکاری بر آمادگی کشور‌های عضو شورا برای همکاری و تعامل جدی و موثر با پرونده هسته‌ای ایران در راستای تحقق اهداف و منافع مشترک در چارچوب احترام به حاکمیت و سیاست‌های حسن همجواری و احترام به مصوبات بین‌المللی تاکید کرد. این شورا، تداوم عدم پایبندی ایران به تعهدات خود و افزایش نسبت غنی‌سازی اورانیوم که از حد استفاده مسالمت‌آمیز فراتر رفته را محکوم کرد و از ایران خواست از این اقدام خود عقب‌نشینی کند و با سازمان بین‌المللی انرژی هسته‌ای همکاری کامل داشته باشد. شورای عالی شورای همکاری بر اهمیت حفظ امنیت دریایی و گذرگاه‌های آبی در منطقه و مقابله با فعالیت‌هایی که امنیت و ثبات منطقه و جهان را تهدید می‌کند، تاکید کرد که به نحوی غیرمستقیم دوباره ایران را مورد خطاب قرار می‌دهد.

واکنش تهران

هم موضع گیری شی جین پینگ در بیانیه مشترک با ریاض و هم سکوت رئیس جمهور چین در شورای همکاری به مذاق تهران خوش نیامد، آن هم در شرایطی که جریان اصولگرا طی این سال‌ها با مانور سیاسی و رسانه‌ای تمام عیار همواره روی کلیدواژه «دوست و متحدی به نام چین» اصرار داشته است، لذا جریان راست هیچگاه این تصور نداشت که پکن اینگونه به جمهوری اسلامی ایران جفا کند.

با اینحال ادعا‌های رئیس جمهور چین به فاصله ساعاتی با واکنش‌های مقامات جمهوری اسلامی ایران مواجه شد تا جایی که هم دولت و هم مجلس در این موضوع ورود کردند. در این راستا قرار است که امروز یکشنبه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در جلسه‌ای بیانیه ضدایرانی چین و عربستان را مورد بررسی قرار دهد.

یعقوب رضازاده عضو این کمیسیون در گفت‌وگویی با ایسنا اظهار کرد: «بعد از یک هفته برگزار نشدن جلسات کمیسیون‌ها به دلیل برگزاری جلسات مجلس شورای اسلامی به صورت دو شیفت، یکشنبه جلسه کمیسیون امنیت ملی تشکیل خواهد شد. در این جلسه تحولات اخیر در کشور مورد بررسی قرار می‌گیرد که از جمله آن بیانیه اخیر چین و عربستان سعودی است. رضازاده با محکوم کردن بیانیه مشترک اخیر چین و عربستان به ایسنا گفت: «دستگاه دیپلماسی باید با قدرت و قاطعیت جواب این بیانیه را دهد که دیکته شده اسرائیل و آمریکا به نوکرشان یعنی عربستان است.»

این عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس یازدهم در واکنش به بیانیه اخیر چین و عربستان سعودی اظهار کرد: «کشور ما در منطقه خاورمیانه به ویژه غرب آسیا به عنوان کشوری قدرتمند از نظر علمی، موشکی، دفاعی و موارد دیگر شناخته شده است ما هیچ وجه به جز صلح، دوستی و آرامش و امنیت برای منطقه و همسایگان چیز دیگری نخواستیم و انتظار نداشته‌ایم، موضوعی که همه همسایگان از آن اطلاع دارند.»

وی تاکید داشت: «ما تاکنون در امور داخلی کشوری دخالت نکردیم و اگر اظهارنظری هم بوده در راستای حفظ آرامش منطقه بیان شده است؛ درباره بیانیه مشترک تکلیف عربستان مشخص است عربستان هیچ‌گاه حامی ما نبوده و همواره در روابط با کشورمان تنش را دنبال کرده که آخرین نمونه آن اغتشاشات اخیر است یک پای ثابت عربستان سعودی بوده که به خصوص رسانه ضد انقلاب اینترنشنال دنبال می‌کند. از عربستان بیش از این انتظار نمی‌رفت آن‌ها همیشه در شورا‌های خود ایران را محکوم به مداخله‌جویی در کشور‌های همسایه کرده حال این‌که کشور‌های همسایه به هیچ وجه چنین نظری ندارند.»

این عضو هیات رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: «موضوع چین فرق دارد. ما با چین روابطی سیاسی و اقتصادی داریم؛ چین به بازار نفت و اقتصاد ما نیاز داشته و ما هم با چین تبادلاتی داریم؛ لذا به هیچ وجه این بیانیه مشترک از طرف چین مورد انتظار و قبول کشور ما نیست؛ باید دستگاه دیپلماسی و وزارت خارجه با قدرت و قاطعانه جواب این بیانیه را بدهد.» 

علاوه بر مجلسی ها، دولت هم مجبور به واکنش شد، چنانی که معاون سیاسی رئیسی به اظهارات شی جین پینگ در جریان سفر به عربستان پاسخ داد. محمد جمشیدی در توییترش نوشت: «همکاران چینی به یاد داشته باشند که وقتی سعودی و آمریکا از گروه‌های تروریستی داعش و القاعده در سوریه حمایت کردند و با تجاوز نظامی وحشیانه یمن را ویران کردند، این ایران بود که با تروریست‌ها جنگید تا ثبات و امنیت در منطقه مستقر شود و تروریسم به شرق و غرب تسری نیابد.»

بیشتر بخوانید: دومین بیانیه بی‌سابقه چین علیه تهران؛ دخالت چینی در امور ایران!

البته قبل‌تر از واکنش‌های مقامات دولت سیزدهم و مجلس یازدهم این حمید ابوطالبی، مشاور سیاسی حسن روحانی، رئیس جمهور سابق بود در تازه‌ترین رشته توئیت خود به بیانیه مشترک عربستان سعودی و چین علیه ایران واکنش نشان داد. در این خصوص حمید ابوطالبی نوشت: «آنگونه که بیانیه مشترک امروز چین و عربستان نشان می‌دهد، و بیانگر تصویری روشن از مواضع یکپارچه آمریکا و غرب است، چین هم به دیپلماسیِ جهانی بر علیه ایران پیوسته است. اینکه چین و عربستان: ۱) بر ضرورت تحکیم همکاری مشترک برای اطمینان از ماهیّت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران توافق دارند؛ ۲) از ایران می‌خواهند با آژانس انرژی اتمی همکاری کند؛ و بر رژیم عدم‌اشاعه متعهد بماند؛ ۳) از ایران می‌خواهند به اصول حسن‌همجواری و عدم‌دخالت در امور داخلی کشور‌ها احترام بگذارد؛ ۴) در مسائلی، چون امنیت منطقه‌ای، یمن، سوریه، لبنان، و…مواضع مشترک ـ مغایر با ایران ـ داشته و در بیانیه‌شان قیدکرده‌اند؛ ۵) در مورد فلسطین، هر دو کشور بر راه حل تشکیل دو دولت اسرائیل ـ فلسطین تاکید نموده و چین و عربستان با واگذاری بیت‌المقدس غربی به اسرائیل موافقت کرده‌اند! آیا سردرگمی استراتژیک در سیاست خارجی، و ناکارآمدی دیپلماتیک در استراتژیک خواندنِ روابط ایران و چین معنایی جز این دارد؟»

پیش‌تر از معاون روحانی، محمد مهاجری فعال سیاسی – رسانه‌های اصولگرا در توییترش نوشت: «آقای ‎شی از پکن رفته ریاض و با بزرگترین متحد ‎آمریکا در منطقه و جدی‌ترین رقیب اقتصادی و سیاسی ایران، قرارداد استراتژیک بسته و برای هم کلی نوشابه باز کرده‌اند و در همین حال ما سر کاریم و روی ‎دیوار چین یادگاری می‌نویسیم و به پیمان ‎شانگ‌های می‌نازیم.»

یک سفر معنادار

در اثنای واکنش تهران به موضع گیری شی جین پینگ، دولت چین از سفر قریب‌الوقوع معاون نخست‌وزیر این کشور به ایران و امارات متحده عربی خبر داد. به گزارش خبرگزای شینهوا، هو، چون هوا، معاون نخست‌وزیر چین قرار است به دعوت دولت‌های ایران و امارات متحده عربی، از ۱۰ تا ۱۴ دسامبر (۱۹ تا ۲۲ آذر) به این دو کشور سفر کند. اگر چه جزئیات بیشتری درباره دستور کار سفر این مقام چینی اعلام نشده است، اما بی شک پکن سعی دارد با استفاده از فرصت این سفر به نحوی ذیل یک موازنه سیاسی و دیپلماتیک بین ریاض و تهران مانع از ایجاد شکاف با ایران شود؛ هر چند که تا لحظه تنظیم این گزارش هم خبری پیرامون انجام این سفر رسانه‌ای نشده است. 

ترفند سعودی

با در نظر گرفتن شرایط کنونی در منطقه غرب آسیا و نیز اقتضائات داخلی ایران پس از مرگ مهسا امینی و آغاز اعتراضات طی سه ماه اخیر بدون شک عربستان سعودی «یک پروژه چند جانبه» را در قبال جمهوری اسلامی ایران پی گرفته است مبنی بر اینکه از یک سو ذیل تجربه جنگ یمن و تداوم هزینه‌های آن از رودررویی مستقیم با تهران حذر دارد و در سایه آن به دنبال دادن پالس مثبت دیپلماتیک است، هم چنانی که فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی جمعه شب (۱۸ آذر) طی نشست خبری با «احمد ابوالغیط»، دبیرکل اتحادیه عرب و «نایف الحجرف»، دبیرکل شورای همکاری خلیج در پایان اجلاس سران عرب و چین در ریاض تاکید کرد: «ایران بخشی از منطقه و یک همسایه است. ریاض همچنان دست خود را برای رسیدن به یک رابطه مثبت که در خدمت ثبات منطقه و رفاه مردم ما باشد دراز خواهد کرد.» وی افزود: «حرف‌های مثبتی از ایران می‌شنویم و امیدواریم که این حرف‌ها به روابط مثبت تبدیل شود.».

به موازات این لفاظی‌های دیپلماتیک هم یک بازی سیاسی فرسایشی از جانب عربستان در قبال نشست بغداد با هدف احیای روابط با تهران در دستور کار قرار گرفته است، اما نکته اینجا است که ریاض با توجه به تعلیق مذاکرات وین و احیای برجام و نیز در این وضعیت بغرنج داخلیِ ایران به هیچ وجه تمایلی به احیای روابط با تهران ندارد، چرا که سعودی‌ها به این جمع بندی رسیده اند که با بحرانی شدن اقتصاد، معیشت، امنیت، دیپلماسی و تمام جنبه‌ای وجودی ایران و قرار گرفتن تهران در موضع ضعف نباید با احیای روابط فرصت و فضایی را برای تنفس منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرد.

به خصوص آنکه اکنون ایران در دو موضوع مشخص «حقوق بشر» و نیز «ارسال پهپاد به روسیه» با اجماع جهانی و سیل تحریم‌های دست به گریبان است؛ لذا ریاض در خفا با ادامه کمک‌های مالی به شبکه‌های رسانه‌ای ضدایرانی و نیز تقویت جریان‌های تجریه طلب و ناسیونالیستی شرایط را تا زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ به امید بازگشت ترامپ یا رئیس جمهوری از حزب جموری خواه به صورت کج دار و مریز ادامه می‌دهد. در عین حال عربستان اجماع سازی منطقه‌ای با کمک شورای همکاری خلیح فارس و نیز آماده شدن برای ایجاد ائتلاف عربی – اسرائیلی در سایه بازگشت نتانیاهو به قدرت را علیه تهران پی خواهد گرفت. در این بین تلاش ریاض برای بر هم زدن توارن دیپلماتیک پکن هم در همین راستا قابل ارزیابی است.

در این خصوص چاینا دیلی، روزنامه حزب حاکم چین نوشت: «گوخان ارلی، مسئول بخش مطالعات خلیج‌فارس در مرکز مطالعات خاورمیانه در ترکیه، به چاینا دیلی گفت که اجلاس سران بین چین و کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس به عنوان یکی از «جامع‌ترین» اجلاس‌های دوره اخیر بوده است.»
ارلی تاکید دارد: «اتخاذ موضع مشترک در مورد مسائل فعلی و گذشته، مانند مسئله جزایر بین امارات و ایران، نشان می‌دهد که روابط شورای همکاری خلیج فارس با چین بر پایه‌های دائمی تری استوار است.» این کارشناس اضافه کرد: «در عین حال گفته شده است که امنیت شورای همکاری خلیج فارس، امنیت چین است، این هم در اجلاس مشترک بیان شد، هم بیانیه‌ی پس از آن. بنابراین، بعد شراکت استراتژیک روابط شورای همکاری خلیج فارس و چین در اینجا دیده می‌شود.»

منبع: شرق