ناگفته‌هایی در مورد ماجرای بولتن‌ خبری فارس از زبان سلیمی نمین

اقتصاد۲۴-مشروح گفت و گو با عباس سلیمی نمین را در ادامه می خوانید:

سابقه بولتن نویسی در سطح عالی کشور ما به چه دوره ای بر می گردد؟ اوایل انقلاب و دوران دفاع مقدس عمدتا چه نهادهایی بولتن ها را تهیه می کردند؟ ویژگی آن بولتن ها چه بود؟

بولتن، همان طوری که از نامش پیدا هست، یک پدیده وارداتی است؛ و می تواند در زمینه های مختلف، به ویژه حوزه های تخصصی کارآیی داشته باشد. خود دفتر مطالعات ما بولتنی دارد که هر شماره آن به یک کتاب تاریخی اختصاص می یابد و خلاصه آن کتاب تاریخی را عرضه می کند و در تداومش نقدی را بر آن کتاب تاریخی می نویسد. یعنی هم کتاب و هم نقد در قالب یک بولتن عرضه می شود. چندین سال این کار را دنبال کرده ایم و به صورت تخصصی این بولتن برای اهل مطالعه در حوزه تاریخ، بسیار هم مفید واقع می شود؛ چرا که افراد به وسیله آن یک کتاب حجیم را در فرصت کمی مطالعه می کنند.

یعنی این طور نیست که صرفا اطلاعات خاصی که هیچ کس از آنها اطلاع ندارد در بولتن ها بیاید و ممکن است اطلاعاتی باشد که پیش از این منتشر شده و حالا در یک بولتن خلاصه ای از آنها جمع می شود؟

در حوزه تخصصی کارهای متفاوتی عرضه می شود. یک دورانی در مؤسسه کیهان، مدیر روزنامه کیهان بولتنی را در ارتباط با رمان های روز منتشر می کرد و فرازهای غیر اخلاقی آنها را در قالب بولتن ارائه می داد. به نظر من مهم این است که بولتن ها هویت داشته باشد. یعنی مؤسسه، روزنامه یا هر جایی که می خواهد کاری را به صورت خاص منتشر کند، با نام و نشان و مسئولیت پذیری این کار را انجام بدهد؛ یعنی مجهول نباشد و به حقوق دیگران هم پایبند باشد.

مثلا در طول روزنامه نگاری خودم گاهی وقت ها مطالبی منتشر شده و من نتوانستم از حقوق خودم دفاع کنم. وقتی من که بیش از 40 سال سابقه کار رسانه ای دارم، در ارتباط با مطالبی که با نام و نشان منتشر می شود، نمی توانم از حقوق خودم دفاع کنم، طبیعی است که آدم احساس کند در قالب آنچه که بعضا برای رئیس جمهور یا بقیه شخصیت ها بولتن در می آورند، می تواند به راحتی ذهن او را نسبت به افراد خراب کنند و آن فرد نتواند دفاع کند. اگر می خواهیم در عرصه اطلاع رسانی کاری کنیم که منافع ملی تأمین شود و تبعات سوء آن به حداقل برسد، باید روی «پاسخگو بودن» پافشاری کنیم.

گاهی رئیس پیشین دانشگاه آزاد مطلبی را علیه من در روزنامه اعتماد می نوشت و من جواب او را می دادم و هرچه اصرار می کردم که درج کنید، درج نمی کردند. من به شدت متأسف می شدم؛ به ویژه اینکه با مدیر مسئول آن  روزنامه سابقه دوستی دیرینه داریم. ولی به صراحت می گفت که ما نمی توانیم مطلبی علیه آقای جاسبی بنویسیم؛ اینها جای تأسف دارد. ما باید همه کارهای اطلاع رسانی خودمان را نسبت به حقوق دیگران متعهد بسازیم. امکان دارد در اطلاع رسانی اشتباه صورت بگیرد، هر زمان اشتباه برای ما مشخص شد، برای فردی به غلط به او تعرضی کرده ایم حق پاسخگویی قائل باشیم و عذرخواهی و تصحیح خطا را بر خودمان واجب بدانیم.

به نظر من این طوری می توانیم از اشکال مختلف اطلاع رسانی استفاده کنیم، بدون اینکه زیان چندانی متوجه حقوق دیگران شود. به نظر من بولتن هم مثل یک روزنامه است که در حد محدود منتشر می شود.

یعنی روزنامه ای است که مخاطب خاص دارد و ممکن است از یک نفر تا چندین نفر مخاطب آن باشند؟

هویت داشته باشد و در قبال مخاطبین و کسانی که متعرض می شود، پاسخگو باشد. این هم در سطح جهان متداول است. خیلی از برنامه های بین المللی مثل جشنواره ها و نمایشگاه ها به صورت روزانه بولتنی را منتشر می کنند. اما با نام نمایشگاه است و با مشخصات کاملا شفافی منتشر می شود و می تواند برای اطلاع رسانی خاص مفید باشد. در حوزه خبری هم شما می توانید اخبار خاص ورزشی، اقتصادی یا اجتماعی را به صورت تخصصی به یک سری از مخاطبین خاص خودش ارائه بدهید.

از دوران دفاع مقدس در خصوص تهیه بولتن ها و ارسال آن برای مخاطبین خاص خاطره ای دارید؟

بعد از انقلاب ما بحث اطلاع رسانی ویژه یک عرصه را داشتیم؛ که الآن هم احتمالا در جاهای مختلف داریم. مثلا خود ریاست جمهوری در دوره های مختلف بولتن هایی تهیه می کند و برای رئیس جمهور یا دست اندرکاران ریاست جمهوری در دوره های مخلف وجود داشته است. یعنی این طور نیست که فرض کنید برای آقای روحانی وجود نداشته و برای آقای احمدی نژاد وجود داشته یا برای آقای هاشمی وجود نداشته و برای آقای خاتمی وجود داشته باشد.

موردی هم به خاطر دارید که انتشار این بولتن ها موجب مشکل و دردسری شده باشد و یا محتوای این بولتن ها افشا شده باشد؟

شبکه های وابسته به سعودی ها می توانند هر ادعایی را مطرح کنند و نمی شود راجع به آن صحبت کرد. اما بولتن هایی که برای رئیس جمهور ارسال می شود می توانند جهت گیری داشته باشند و به ذهن رئیس جمهور جهت بدهند. البته رئیس جمهور باید دقت کند و افرادی را به این کار بگمارد که نخواهند از این طریق ذهن رئیس جمهور را کانالیزه کنند و مثلا علیه یک جریان سیاسی ذهن او را آشفته بسازند. این در گذشته متداول بوده و الآن هم متداول است و نفس این کار بد نیست.

بیشتر بخوانید: متلک عباس عبدی به خبرگزاری فارس

قطعا رئیس جمهور وقت دیدن منابع مختلف را ندارد و لذا در دفتر خودش بخشی را به کار می گیرد که او را از این جهت تغذیه کنند. یعنی مطالب را به گونه ای گزینش کنند که مثلا رئیس جمهور با مطالعه 20 صفحه از مطالبی که راجع به رئیس جمهور نوشته شده مطلع شود. اما این اطلاع رسانی می تواند به گونه ای باشد که مثلا نظر رئیس جمهور در مورد یک رسانه را خراب کند.

اینکه مقامات باید از بولتن ها استفاده کنند و اخبار به صورت خلاصه شده دست آنها برسد، درست است. اما چقدر درست است که مسئولین ما صرفا به این بولتن ها اکتفا کنند؟

می تواند درست باشد یا نباشد؛ بستگی به آدم هایی دارد که در این زمینه به کار گرفته می شوند. می تواند این خدمت به گونه ای ارائه شود که مسئولیت پذیر نباشد و سعی کند منافع یک قشر خاص را تأمین کند و در مسیر منافع ملی نباشد. بولتنی که برای رئیس جمهور تهیه می شود باید واقعا بر اساس نگاه کلان و ملی تنظیم شود و بر اساس منافع یک جریان خاص و گروه تهیه کننده آن بولتن نباشد.

این یک امر متداول است و ما به واسطه دروغ پردازی هایی که یک شبکه وابسته دارد انجام می دهد، نسبت به کل این کار بدبینی شکل بگیرد. ما باید روی معتهدانه و پاسخگو بودن تأکید کنیم. یعنی آیا می شود که به دلایل خاصی افرادی از دفتر رئیس جمهوری ذهن بالاترین شخص قوه مجریه را نسبت به برخی مقولات خراب کنند و بخواهند در کشور دعوا ایجاد کنند؟ بله، می شود. مثلا آیا می شود بین قوه مقننه و قوه مجریه اختلاف ایجاد کنند؟ بله، می شود.

بنابر این من می خواهم بگویم که اطلاع رسانی به صورت تخصصی و حرفه ای گاهی لازم و ضروری است؛ منوط به اینکه یک سری شرایط، مقررات و اصول را پایبند باشند.

مسئولین سطوح عالی و میانی کشور ما چقدر متأثر از این بولتن ها و بولتن نویسان هستند؟

می توانند بسیار زیاد متأثر باشند؛ بستگی به آدم هایشان دارد و ما نمی توانیم یک حکم کلی بدهیم. یک سری افراد تیزهوش هستند و ممکن است  از یک بولتن هم استفاده کنند اما تحت تأثیر آن بولتن قرار نگیرد؛ یعنی آدم های باهوشی باشند و افرادی نتوانند آنها را در محدوده خودشان جهت فکری بدهند. اما من دارم در مورد بحثی صحبت می کنم که در همه کشورها یک مقوله فراگیر است و در جاهای مختلف هم وجود دارد؛ من قوه مجریه را اسم بردم، نه اینکه قوه مقننه چنین چیزی نداشته باشد. رئیس قوه مقننه هم علی القاعده باید نسبت به مسائل داخلی و بین المللی اشراف پیدا کند. ولی قطعا باید گزینش شود و در گزینش ها می تواند جهت گیری اعمال شود.

قطعا جهت گیری مضر است و می تواند آثار سوء داشته باشد و تأثیرات سوء آن خلاف مصالح ملی باشد. اما باید اصولی را بر این حاکم کنیم که زیان های آن را محدود کند و کاهش بدهد. گاهی وقت ها به آقای روحانی مطالبی می دادند که به شدت ذهنش را خراب می کرد، و یا دیگران هم همین طور، این را باید یک مقدار متعهدانه کرد ولی بولتن برای رئیس جمهور ضروری است؛ می توانید بگویید ضروری نیست؟!

آقای روحانی نمی توانست زیاد وقت بگذارد و بیشتر متکی به بولتن بود ولی آقای هاشمی خودش مطالعه می کرد و روی شبکه ها می رفت و وقت می گذاشت. من اطلاع داشتم و خود ایشان هم به من می گفت. با ایشان مصاحبه داشتم و وقتی وارد اتاق شدم دیدم پشت کامپیوتر نشسته و دارد اخبار مختلف را مورد مطالعه قرار می دهد. ولی آقای روحانی شخصیتی نبود که وقت زیادی را به کارهای اینچنینی اختصاص بدهد. متفاوت است و بستگی به افراد دارد؛ نمی شود حکم کلی در این زمینه صادر کرد.

تحلیل شما از هک شدن بولتن خطاب به فرمانده سپاه و افتادن اطلاعات، به گفته آنها محرمانه، به دست شبکه های فارسی زبان خارج نشین چیست؟

 من خودم به لحاظ عقلایی نمی توانم بپذیرم که چنین مسائلی در بولتنی باشد که یک نفر برای فرمانده سپاه منتشر می کند. چون رسانه های وابسته به سعودی مدعی هستند که اخبار خود فرمانده سپاه را در این بولتن ارائه می داده اند. این عقلایی نیست که بولتنی با سفارش خود فرمانده سپاه منتشر شود، برای اینکه اخبار او را به خودش ارائه بدهد. مثال هایی که من برای  شما زدم این است که اخبار دیگران را به رئیس جمهور یا رؤسای قوای دیگر و یا هر شخصیت دیگری ارائه بدهد؛ اخبار خودش که روابط عمومی دارد و علی القاعده می داند چه چیزی گفته است. خیلی بحث ویژه ای نیست که فرماندهی به یک جایی سفارش بدهد که مطالب خودم را به خودم ارائه بده.

پس این مطالب با چه اهدافی عنوان می شود؟

معلوم است، اینها یک برنامه گسترده تخریب در ایران داشتند؛ یک شکست فاحش داشتند و برای اینکه اذهان را از این شکست دور کنند، دارند جنجالی به وجود می آورند. خیلی کار کردند تا بتوانند در ایران دشمنی، درگیری و صف بندی های حاد فیزیکی ایجاد کنند. در حدی که ایجاد کردند، واقعا آدم تأسف می خورد که یک کارهایی با برانگیختن احساسات، آن هم توسط بدترین دشمنان ما یعنی سعودی ها و صهیونیست ها، ایجاد شده است. ولی هدف آنها خیلی بالاتر بود؛ صهیونیست ها می خواستند یک صحنه درگیری و انشقاق در جامعه ما به وجود بیاورند.

الآن هر چیزی را می توانند ادعا کنند. کما اینکه در مورد امام جمعه محترم زاهدان یک دروغ بزرگ گفتند که ایشان هم فریب این قضیه را خورد که گویا رهبری گفته اند شخصیت ایشان را تخریب کنید. در حالی که رهبری گفته اند ایشان برای من نامه نوشته و حتما بر من واجب است که هیأتی آنجا بفرستم تا مسأله را بررسی کنند و از قضا هیأتی که رهبری فرستاد، مشخص شد برخی حرف هایی که زده شده درست بوده و گزارش فرمانده انتظامی منطقه غلط بوده است.

به نظر من باید همه روزنامه ها، با سلایق مختلف، علیه این جنجال آفرینی موضع بگیرند و نگذارند فرصتی برای این شبکه ایجاد شود. باید کاملا برای شما روشن باشد که صهیونیست ها هک کردند. چرا فوری به اینترنشنال دادند؟ آیا این نشان نمی دهد که ارتباط اینترنشنال با صهیونیست ها خیلی نزدیک است؟! اینجا باید همه جریانات اصلاح طلب و اصولگرا متحد باشند تا یک جریان صهیونیستی که دارد علیه ما کار می کند را بزنند؛ نه اینکه از این فرصت سوء استفاه کنند. اما متأسفانه سوء استفاده بیشتر هست تا یک موضعی بر  اساس منافع ملی.