عملیات گسترده کاخ سفید علیه ایران

اقتصاد۲۴- روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز ضمن انتشار خبر «تلاش دولت بایدن برای توقف توانایی ایران در تولید و تحویل هواپیما‌های بدون سرنشین به روسیه» مجموعه مصاحبه‌هایی با طیفی از مقامات اطلاعاتی، نظامی و امنیت ملی ایالات متحده، اروپا و خاورمیانه کرده و در آن از وجود برنامه در حال گسترش در ایالات متحده برای این منظور خبر داده است. بر اساس این گزارش ظاهرا وسعت تلاش‌ها در هفته‌های اخیر شدت گرفته است.

پس از بررسی بقایای پهپاد‌های رهگیری‌شده و مشخص شدن اینکه پهپاد‌های بدون سرنشین رهگیری شده ساخت ایران پر از فناوری‌های ساخت آمریکا بوده‌اند، دولت بایدن اقدامات خود را برای محروم کردن ایران از قطعات ساخت غرب مورد نیاز برای ساخت پهپاد تسریع کرده است.

بخشی از این تلاش در واقع کمک‌های نیرو‌های ایالات متحده به ارتش اوکراین برای هدف گرفتن مکان‌هایی است که پهپاد‌ها از آنجا پرتاب می‌شوند. این کار دشواری است، زیرا روس‌ها مکان‌های پرتاب را از زمین‌های فوتبال به پارکینگ‌ها منتقل می‌کنند و آمریکایی‌ها فناوری‌های جدیدی باید طراحی کنند تا شانس اوکراین را برای سرنگونی پهپاد‌ها افزایش دهند، اما این رویکرد‌ها با چالش‌های عمیقی روبرو شده‌اند و تلاش برای قطع دسترسی ایران به قطعات حیاتی پهپاد‌ها به همان اندازه دشوار است که دهه‌ها تلاش برای محروم کردن ایران از اجزای مورد نیاز برای ساخت سانتریفیوژ‌های ظریفی که برای غنی‌سازی استفاده می‌کند.

مقامات اطلاعاتی آمریکا در هفته‌های اخیر گفته‌اند ایرانی‌ها در برنامه پهپاد از همان تخصص در مورد چگونگی گسترش تولید سانتریفیوژ هسته‌ای در سراسر کشور و یافتن قطعات «دو منظوره» در بازار سیاه استفاده می‌کنند.

تحریم شرکت‌‎های ساخت پهپاد در ایران

نیویورک تایمز گفته یکی از شرکت‌های ایرانی که به گفته بریتانیا، فرانسه و آلمان، سازنده اصلی یکی از دو نوع پهپاد خریداری شده توسط روس‌ها به نام شرکت «صنایع هوایی قدس» است که در فهرست سازمان ملل متحد مربوط به تامین‌کنندگان برنامه موشکی و هسته‌ای ایران قرار دارد. این شرکت متعلق به ارتش ایران است و با وجود تحریم، همچنان خط تولید پهپاد‌های خود را گسترش داده است.

تلاش دولت برای مقابله با پهپاد‌های عرضه شده توسط ایران در موقعیت مهمی از جنگ روسیه علیه اوکراین صورت گرفته است؛ درست زمانی که اوکراین از پهپاد‌های خود برای حمله به عمق روسیه استفاده کرده و پایگاهی که برخی از بمب‌افکن‌های استراتژیک این کشور در آن قرار دارند را هدف قرار داده است.

مقامات ائتلاف غربی می‌گویند به این نتیجه رسیده‌اند ایران و روسیه در حال ایجاد یک اتحاد جدید هستند. یکی از مقامات ارشد نظامی آمریکایی گفته پس از توافق ایران برای فروش هواپیما‌های بدون سرنشین به روس‌ها در تابستان گذشته که پوتین را نجات داد، همکاری دو کشور به سرعت عمیق‌تر شد.

دولت بایدن که امیدی به احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با تهران ندارد، هر چند هفته یک بار تحریم‌های جدیدی را علیه ایران وضع می‌کند. در تلاش برای توقف حملات پهپادی روسیه، متحدان و نزدیکان بایدن با اسرائیل، همکاری می‌کنند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی پنج شنبه گذشته در یک نشست ویدئویی با مقامات ارشد امنیت ملی، نظامی و اطلاعاتی اسرائیل، «روابط نظامی رو به رشد ایران با روسیه، از جمله انتقال تسلیحاتی که کرملین علیه اوکراین استفاده می‌کند و غیرنظامیان آن را هدف قرار می‌دهد» مورد بحث قرار داده است. کاخ سفید در خلاصه‌ای که از این نشست منتشر کرده از زیرساخت‌ها و ارائه فناوری نظامی روسیه به ایران در ازای کمک‌های ایران خبر داده است.

اینکه دولت بایدن تصمیم گرفته همکاری با اسرائیل در رابطه با روابط نظامی رو به رشد ایران و روسیه را رسانه‌ای کند، جالب توجه است. اسرائیل و ایالات متحده سابقه طولانی در همکاری با یکدیگر در مقابله با تجهیزات و قدرت تکنولوژیکی تهران دارند. آن‌ها با هم یکی از معروف‌ترین و پیچیده‌ترین عملیات‌های سایبری جهان به نام «استاکس‌نت» را علیه برنامه هسته‌ای ایران اجرا کرده‌اند. از آن زمان، اسرائیل هیچ وقت تلاش‌های خود برای خرابکاری در مراکز غنی‌سازی هسته‌ای ایران را پنهان نکرده است.

آدرین واتسون سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در بیانیه‌ای به گستره تلاش‌ها علیه برنامه پهپاد‌های ایران اذعان کرده است. او گفته «ما به دنبال راهی برای هدف قرار دادن برنامه پهپادی ایرانی از طریق تحریم، کنترل صادرات و گفتگو با شرکت‌های خصوصی که از قطعات آن‌ها را تامین می‌کنند هستیم.»

سابقه تولید پهپاد توسط ایران

به گزارش نیویورک تایمز، فعالیت ایران به هواپیما‌های بدون سرنشین به بیش از سه دهه قبل بازمی‌گردد، زیرا ایران همیشه به دنبال راهی برای نظارت کشتی‌ها در خلیج فارس بوده است. مهاجر، سلف یکی از پهپاد‌هایی که اکنون به روس‌ها فروخته می‌شود، اولین پرواز خود را در سال ۱۹۸۶ انجام داد.

پیشرفت ایران کند بود، اما اتفاقی در سال ۲۰۱۱ به ایران کمک کرد؛ زمانی که سازمان سیا یک پهپاد RQ-۱۷۰ رادارگریز و غیرمسلح را از ناوگان پنتاگون در افغانستان بر فراز ایران به پرواز درآورد تا در مکان‌های برنامه هسته‌ای ایران جاسوسی کند.

مقامات ارشد بعداً گزارش دادند که یک نقص فنی منجر به فرود هواپیما در صحرا شد و رئیس جمهور اوباما برای مدت کوتاهی به فکر فرستادن یک تیم نیروی دریایی برای منفجر کردن آن قبل از افتادن آن به دست مهندسان ایرانی افتاد. او تصمیم گرفت که ریسک نکند و در عرض چند روز ایرانی‌ها لاشه پهپاد را در خیابان‌های تهران رژه دادند. مقامات اطلاعاتی آمریکا بعداً به این نتیجه رسیدند که لاشه این پهپاد برای طراحان هواپیما‌های بدون سرنشین ایرانی که قادر به مهندسی معکوس بودند، بسیار ارزشمند بوده است.

بیشتر بخوانید: امیرعبداللهیان راز پهپاد‌ها را فاش کرد

برخی مقامات غربی مدعی شده‌اند که سال نمونه‌های اولیه پهپاد‌های ساخت ایران در حملات به دو تأسیسات نفتی عربستان به‌طور مؤثر مورد استفاده قرار گرفتند. مقامات آمریکایی می‌گویند تجربه کسب شده در عربستان سعودی و هدف قرار دادن‌های مکرر نیرو‌های آمریکایی در سوریه و جا‌های دیگر، به آن‌ها توانایی‌های پهپاد‌های ایرانی و چالش مقابله با حملات کامیکازه که در آن یک ماده منفجره کوچک در دماغه پهپاد نگهداری می‌شود را گوشزد کرده است. اما پیامد‌های تهاجم به اوکراین نشان داد که ایران می‌دانست چگونه این هواپیما را به تولید انبوه برساند.

برنامه ایران بدون چالش نبوده است. تحویل‌ها تاکنون به‌صورت دوره‌ای انجام شده است، زیرا روسیه و ایران پهپاد‌ها را برای عملیات در سرمای زمستان اوکراین مجهز کرده‌اند و ایران با مشکلات زنجیره تامین مواجه شده است، مشکلی که ایالات متحده به دنبال تشدید آن است.

با وجود سال‌ها تحریم علیه بخش دفاعی ایران، پهپاد‌های ایرانی همچنان با قطعات غربی ساخته می‌شوند. زمانی که عکس‌هایی از برد‌های مدار پهپاد‌های سرنگون‌شده که دارای تراشه‌های ساخت آمریکا بود منتشر شد، کاخ سفید دستور ممانعت تامین این قطعات را صادر کرد و دولت بایدن تماس‌هایی با شرکت‌هایی که محصولاتشان کشف شده بود گرفت. تقریباً همه واکنش‌های مشابهی داشتند: این‌ها اقلام «دومنظوره» هستند و توقف فروش و گردش آن‌ها تقریباً غیرممکن است.

در ماه سپتامبر، دولت بایدن تحریم‌ها را تشدید کرد. نام شرکت‌هایی که در ساخت این هواپیما‌ها برای روسیه نقش داشتند نظیر «شرکت سفیران» در فهرست جدید دیده می‌شود. در ماه نوامبر، وزارت خزانه‌داری آمریکا، دو شرکت مستقر در امارات متحده عربی را به اتهام همکاری با سفیران تحریم کرد.

مایکل کوفمن مدیر مطالعات روسیه در CNA که یک موسسه تحقیقاتی در آرلینگتون ویرجینیاست گفته تحریم‌ها راه حل فوری مشکل نیستند. کوفمن به نیویورک تایمز گفته «کنترل‌های صادراتی تأثیر می‌گذارند، اما شما باید در مورد زمان‌بندی واقع‌بین باشید.»

او گفته «تحریم‌ها دستیابی به قطعات را به تاخیر می‌اندازد و هزینه‌بر است، اما کشور‌های مصمم، فناوری مورد نیازشان را به دست می‌آورند، یا طراحی تسلیحات خود را با آنچه که می‌توانند به دست آورند، تنظیم خواهند کرد.»

همزمان با شروع جنگ، ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان به آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد فشار آورند تا تحقیقات رسمی در مورد اینکه «آیا روسیه و ایران با هم، تحریم‌های صادرات تسلیحات پیشرفته از سوی ایران را نقض کرده‌اند یا نه» آغاز شود. گوترش تصریح کرده که اولویت اصلی او اجرای توافق با روسیه بر سر صادرات غلات اوکراینی برای کاهش کمبود غلات است و دستیاران او می‌گویند زمان آن نیست که با تحقیقاتی که نتیجه آن قابل پیش‌بینی به نظر می‌رسد، این توافق را به خطر بیندازیم.

ردیابی پهپاد‌های ایرانی

به نظر می‌رسد ایران پهپادهایش را با هواپیما‌های باری به دست نیرو‌های روسی می‌رساند. این هواپیما‌ها معمولاً در مسیر‌هایی حرکت می‌کنند که فرصت کمی برای رهگیری آن‌ها وجود دارد. این یعنی برای جلوگیری از صادرات پهپاد باید روی زمین آن‌ها را هدف بگیرند که کار آسانی نیست.

مقامات دولت آمریکا و انگلیس می‌گویند تا بیش از یک ماه پیش، پهپاد‌ها عمدتاً در کریمه مستقر بودند. سپس آن‌ها برای چند روز ناپدید شدند و دوباره در مناطق تحت اشغال روسیه در استان زاپوریژیا ظاهر شدند. این پهپاد‌ها قابل جابجایی هستند و سیستم‌های پرتاب روی کامیون‌ها نصب شده‌اند و روس‌ها می‌دانند ممکن است این‌ها مورد هدف قرار بگیرند بنابراین آن‌ها را به مکان‌های امن‌تری منتقل می‌کنند که ردیابی و ضربه زدن به آن‌ها را به یک اقدام دشوار تبدیل کنند. ارزیابی نظامی بریتانیایی‌ها در اوایل این ماه نشان می‌دهد «تغییر سایت پرتاب احتمالاً به دلیل نگرانی‌های روسیه در مورد آسیب‌پذیری کریمه است»

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد روابط نظامی ایران با روسیه دو طرفه است. انگلیس روسیه را متهم کرده که قصد دارد در ازای صد‌ها پهپاد به ایران قطعات نظامی پیشرفته بدهد. بن والاس وزیر دفاع بریتانیا هفته گذشته در پارلمان این کشور گفته «ایران به یکی از مهم‌ترین حامیان نظامی روسیه تبدیل شده است»

والاس گفته «روسیه در ازای تأمین بیش از ۳۰۰ پهپاد کامیکازه، قصد دارد قطعات نظامی پیشرفته‌ای را به ایران بدهد که هم خاورمیانه و هم امنیت بین‌المللی را تضعیف می‌کند و ما باید این قرارداد را افشا کنیم»