ایرانی‌ها هم می‌توانند اموات خود را مومیایی کنند؟

اقتصاد۲۴-در تاریخ باستان و در هر سنت و فرهنگی برای دفن اجساد روش‌های متفاوتی وجود داشت، در برخی از فرهنگ ها، فردی که می‌مرد را می‌سوزاندند و یا به دریا می‌انداختند، و در جامعه‌ای دیگر اجساد را در حفره‌هایی در زمین یا حتی در کوه‌ها دفن می‌کردند.

در این بین، یکی از عجیب‌ترین اتفاقاتی که بعد از مرگ اشخاص می‌افتاد، مومیایی کردن جسد آن‌ها بود که مصر باستان در این زمینه از کشور‌های مثال زدنی بود و هنوز هم مطالعه و بررسی روش مومیایی سرزمین فراعنه خواندنی و جالب است.

مومیایی کردن اجساد اشراف و امرا در مصر باستان و برخی دیگر از نقاط جهان مرسوم بود و هنوز هم بعد از گذشت حدود سه هزار سال، کشف مومیایی جسد یک انسان که بیشتر فراعنه بودند و حتی مومیایی برخی از حیوانات مانند موش و میمون توجه همه را جلب می‌کند و هنوز هم مردم و به خصوص باستان شناسان به دنبال کشف اسرار و عجایب مومیایی‌ها هستند تا شاید به واسطه رمز گشایی‌هایی که توسط متخصصان انجام می‌شود برخی از واقعیت‌های تاریخی یا اسرار علمی کشف شود و در کنار آن، خدمتی نو به بشریت عرضه شود تا گره‌هایی از برخی ابهامات مانند راز سلامتی و یا علت برخی از بیماری‌ها و راز‌های سر به مهر برخی از حقایق تاریخی گشوده شود.

سر جسد یک مرد دانمارکی که در باتلاق رها شده بود، اما بعد از گذشت چند صد سال سالم بود، در این روش خبری از تابوت و پارچه نیست. قرن‌ها پیش در ایرلند، اجساد مردگان را داخل باتلاق‌ها رها می‌کردند، شاید آن‌ها فکر می‌کردند که این قبرستان گل‌آلود بتواند اجساد مردگانشان را بپوشاند، اما در حقیقت این وضعیت باعث حفظ اجساد حداقل براساس استاندارد‌های باستان‌شناسی می‌شد.

زغال‌سنگ هم در حفظ جسد معجزه می‌کرد، نبود اکسیژن باعث از بین رفتن باکتری می‌شود، اما برخی از عوامل ژنتیکی نیز از بین می‌روند، بنابراین این اجساد از نظر DNA کامل نیستند و محققان تنها می‌توانند بر اساس رژیم غذایی و سبک زندگی جسد یافت شده، حدس و گمان‌هایی درباره آن‌ها داشته باشند و اجساد متعددی که در زغال‌سنگ دفن شده بودند در اسکاندیناوی کشف شدند و توانستند مانند مرد دانمارکی توجه بسیاری را به‌سوی خود جلب کنند.

اگر چه مصری‌ها امتیاز انحصاری مومیایی را در دست داشتند، اما نمونه‌هایی که یافت شده از مومیایی‌های مصری نیز قدیمی‌تر هستند، صحرای آتاکاما در شمال شیلی دارای یک قبرستان قدیمی است که آرامگاه مردمان مرموز چینکورو است، این قوم که حدود ۹۰۰ سال پیش در حوالی شیلی و پرو سکونت داشتند، زندگی خود را از طریق شکار و ماهیگیری می‌گذراندند. آن‌ها مردگان خود را به شکل عجیبی مومیایی می‌کردند که به مومیایی‌های سیاه معروف‌اند و کشف کله یک مومیایی متعلق به قوم چینکورو گواه بر این مطلب است.

در مصر باستان اغلب فراعنه و افراد مشهور مومیایی می‌شدند و در فروردین سال گذشته ۲۲ مومیایی مربوط به فراعنه و ملکه مصر باستان از موزه مصر قاهره به موزه ملی تمدن مصر منتقل شد که در بین آن‌ها هفت مورد از مشهورترین مومیایی‌های مصری که در ۱۰۰ سال اخیر کشف شده‌اند، وجود داشت.

موضوع مومیایی‌ها آنچنان قابل توجه است که در سال‌های اخیر چندین فیلم سینمایی نیز به نام مومیایی ساخته شد و بیشتر کسانی که علاقه‌مند به فیلم‌های مهیج هستند حتما آن‌ها را دیده اند و شاید هم بخواهند به خاطر موضوع بحث برانگیز و مهیج این فیلم‌ها یا بیان واقعیت‌ها و احساسی یا خیالی دوباره آن‌ها را نگاه کنند.

اما مومیایی و موضوع مومیایی اجساد همچنان یکی از موضوعاتی است که مورد توجه مخاطبان است، چراکه با خود بیان و افشای برخی از واقعیت‌های زندگی انسانی از بُعد سلامت، حکمرانی حاکمان و بیان حوادث و اتفاقات تاریخی را دارد؛ اقدامی که هنوز هم با بهره گیری از دانش مومیایی کردن مصر باستان و با روش‌های علمی کنونی انجام می‌شود.

اگرچه مومیایی‌ها مربوط به سال‌های خیلی دورتر است و برخی با شنیدن واژه مومیایی به عصر باستان و بخصوص به دوران مصر باستان توجه می‌کنند، اما در عصری که ما زندگی می‌کنیم نیز مومیایی انجام می‌شود، اما عمدتا نه برای نگهداری جسدی که در زمان زنده بودنش دارای ابهت و ارزش و جایگاه سیاسی یا اجتماعی و اقتصادی است، بلکه بیشتر جنبه‌های سلامتی جسد و انتقال آن از نقطه‌ای به نقطه دیگر مدنظر است.

مومیایی کردن، روشی برای حفظ جسد است که از دیرباز در فرهنگ ملت‌های مختلف رایج بود، اما این روش نگهداری اجساد در برخی موارد مجاز است و شرایط آن باید در نظر گرفته شود و به همین دلیل نیز سازمان پزشکی قانونی کشور براساس تایید قوه قضائیه تعرفه‌ای را برای انجام مومیایی اجساد در شرایط خاص در نظر گرفته است و در بین ده‌ها خدمتی که پزشکی قانونی ارائه می‌دهد، مومیایی کردن هم دیده می‌شود.

تعرفه خدمات خاص پزشکی قانونی هرسال طبق ماده سه قانون تشکیل سازمان پزشکی قانونی کشور و آیین نامه اجرایی ماده ۸ همین قانون، بعد از تایید رئیس قوه قضائیه به منظور عملی شدن به ادارات کل استان‌ها و مراکز ابلاغ می‌شود و مراکز پزشکی قانونی موظف هستند تعرفه‌های خدمات پزشکی قانونی را مطابق آیین نامه جدید اخذ و به حساب خزانه واریز کنند و بخشی از این تعرفه مربوط به مومیایی کردن اجساد است.

رئیس گروه بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی کشور گفت: مومیایی اجساد از دیرباز در فرهنگ ملت‌های مختلف از جمله ایران قبل از اسلام رایج بود، اما این روش نگهداری اجساد در برخی موارد مجاز است و شرایط آن باید در نظر گرفته شود و به همین دلیل نیز سازمان پزشکی قانونی کشور بر اساس تایید قوه قضائیه تعرفه‌ای را برای انجام مومیایی اجساد در شرایط خاص در نظر گرفته است.

علی ضیایی افزود: در مجموع ۲ نوع مومیایی کردن وجود دارد و طبق علم باستان شناسی، انسان‌هایی هستند که اجسادشان به واسطه شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی مثل قرار گرفتن در معادن نمک، بیابان‌های با آب و هوای گرم و سوزان یا مکان‌های سرد و یخ زده، پس از مرگ به همان شکلی که در زمان حیات بوده اند، بدون تجزیه محافظت شده و همچنان محفوظ مانده اند، مانند مرد نمکی که جسدش در معدن نمک چهرآباد در استان زنجان پیدا شد.

وی یادآوری کرد:، اما یک نوع دیگر از مومیایی کردن هم وجود دارد که به عنوان مومیایی کردن مصنوعی شناخته می‌شود، این روش مومیایی فرآیندی است که با استفاده از روش‌های مختلف توسط متخصصان برای جلوگیری از روند فساد یک جسد همچون تغییر رنگ، خروج مایع از منافذ جسد، باد کردن و متعفن شدن جسد و … صورت می‌گیرد و در این روش در ابتدا معده و روده فرد متوفی که محتویات آن دارای آلودگی بالاست، خارج شده و سپس برای انجام مومیایی آماده می‌شود.

به طور کلی اجسادی که نیاز به انتقال به سایر کشور‌ها داشته باشند، مومیایی شدن آن‌ها در پزشکی قانونی انجام می‌گیرد تا از این طریق از روند فساد جسد جلوگیری شود.

مومیایی کردن روی چه اجسادی و با چه روش‌هایی انجام می‌شود؟

رئیس گروه بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی در مورد اینکه چه اجسادی در ایران مومیایی می‌شوند، گفت: به طور کلی اجسادی که نیاز به انتقال به سایر کشور‌ها داشته باشند، مومیایی شدن آن‌ها در پزشکی قانونی انجام می‌گیرد تا از این طریق از روند فساد جسد جلوگیری شود.

وی تصریح کرد: در برخی کشور‌ها از روش انجماد، استفاده از انواع مواد شیمیایی، «فیکساتور» (ثابت نگه داشتن جسد) و روش‌های دیگر استفاده می‌شود، اما در ایران این اقدام با استفاده از برخی مواد شیمیایی خاص صورت می‌گیرد، در ابتدا متخصصان مواد داخل روده و معده جسد را خالی می‌کنند و بعد با استفاده از دستگاه مخصوص، مواد شیمیایی از طریق عروق به داخل تمامی بافت‌ها هدایت می‌شود، این اقدام موجب می‌شود تا در مدتی که برای نقل و انتقال جسد تا کشور مقصد صرف می‌شود، جسد فاسد نشده و ظاهر خود را تا لحظه تدفین از دست ندهد.

وی تاکید کرد: بعد از انجام مراحل مومیایی شدن، جسد در سردخانه پزشکی قانونی نگهداری می‌شود تا تمام مراحل قانونی آن انجام شود و بعد از آن انتقال یابد.

ضیایی یاد آوری کرد: جسد معمولا بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت و بسته به دمای نگهداری آن، به سمت روند فساد رفته و در صورت مومیایی شدن، به دلیل اینکه مواد به جسد تزریق شده تا آب امحا و احشا کشیده شود، جسد به سمت خشکی رفته و فساد در آن صورت نمی‌گیرد و بر این اساس، مدت زمان فاسد شدن آن بسیار با تأخیر همراه می‌شود.

وی ادامه داد: در واقع تنها با مومیایی کردن، آب امحا و احشا جسد را گرفته و مانع از فساد آن می‌شویم و این عمل امروزه از طریق تزریق مواد به داخل جسد صورت می‌گیرد، در حالی که در قدیم این مسئله از طریق نخ کتان و استفاده از موم انجام می‌شد.

رییس گروه بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی گفت: در صورتیکه جسد در محیطی سرد و خشک یا گرم و خشک باشد، به صورت طبیعی به سمت مومیایی شدن پیشرفته و در برخی از قسمت‌های جنوبی کشور، خود به خود اجساد حالت مومیایی پیدا می‌کند.

۱۰ میلیون تومان هزینه مومیایی کردن اجساد در پزشکی قانونی

وی در پاسخ به اینکه هزینه مومیایی کردن هر جسد در پزشکی قانونی چقدر است، گفت: طبق جدول تعرفه‌های پزشکی قانونی هزینه مومیایی کردن بر اساس تعرفه سال ۱۴۰۱ برای هر جسد ۱۰ میلیون تومان است و از ابتدای امسال تا پایان مهر امسال ۵۵ جسد برای انتقال به خارج از کشور مومیایی شده است.

وی افزود: البته براساس تعرفه اعلام شده برای سال جاری، هزینه تعرفه مومیایی برای کشور‌های عراق و افغانستان هفت میلیون تومان به ازای هر جسد است.

طبق جدول تعرفه‌های پزشکی قانونی هزینه مومیایی کردن بر اساس تعرفه سال ۱۴۰۱ برای هر جسد ۱۰ میلیون تومان است و هفت ماهه امسال ۵۵جسد برای انتقال به خارج از کشور مومیای شده است.

آیا مومیایی کردن اجساد در داخل کشور و به درخواست بستگان متوفی انجام می‌شود؟

وی در پاسخ به اینکه آیا خانواده‌های ایرانی می‌توانند درخواست مومیایی کردن اموات خود را بدهند، گفت: مومیایی کردن اجساد در ایران ممنوع است و این کار تنها برای اتباع خارجی که در کشور فوت می‌کنند و با هدف سالم ماندن جسد و جلوگیری از فاسد شدن آن در مسیر انتقال انجام می‌شود.

ضیایی تصریح کرد: در روند مومیایی کردن جسد برای خارج از کشور تعرفه‌ها و اقداماتی مانند معاینه جسد، تعیین علت فوت و هویت و نگهداری جسد در سردخانه و کاور جسد هم لحاظ می‌شود و این تعرفه‌های باید پرداخت شود.

وی تاکید کرد: برای هر کشوری که تقاضایی وجود داشته باشد، مومیایی انجام می‌شود و به طور کلی شرکت‌های هواپیمایی جسد را بدون مومیایی شدن جابه جا نمی‌کنند و در عین حال اجساد ایرانیان که خارج از کشور فوت می‌کنند برای انتقال به ایران هم مومیایی می‌شوند.