پیگیری حقابه هیرمند؛ کوبیدن بر در بسته

اقتصاد۲۴ - رئیس دولت سیزدهم پانزده روز پس از صدور دستوری برای رسیدگی به وضعیت مردم سیستان و بلوچستان از جمله مسئله حقابه تالاب‌های بین‌المللی هامون و رودخانه هیرمند بار دیگر دستوری در این زمینه صادر کرد.
به گزارش پیام ما، بر اساس خبری که پایگاه اطلاع‌رسانی دولت منتشر کرده، رئیس جمهور در جلسه چهارشنبه هیئت دولت بر ضرورت پیگیری دستگاه‌های مسئول در مورد تعلل طرف افغانستانی در تامین حقابه هیرمند تاکید کرد.
سید ابراهیم رئیسی ۱۹ بهمن، در جلسه هیئت دولت با تبریک فرا رسیدن ایام پیروزی انقلاب اسلامی، بر ضرورت پیگیری دستگاه‌های مسئول برای تامین حقابه ایران از کشور‌های همسایه تاکید کرد و گفت: لازم است دستگاه‌های مسئول و مربوطه به‌ویژه در مورد تعلل طرف افغانستانی در تامین حقابه هیرمند پیگیری لازم را صورت دهند.
گرچه پیشتر دستور‌های رئیسی مورد انتقاد کارشناسان و صاحب‌نظران مختلفی قرار گرفته است، زیرا به نظر می‌رسد در مورد مسائلی، چون آب فقط با صدور دستور و تاکید بر حقابه نمی‌توان مشکل خشکسالی و بی‌آبی در تالاب‌های بین‌المللی هامون را برطرف کرد. تاکید بر جاری شدن حقابه رودخانه هیرمند پیش از این و به‌ویژه وقتی دولت رسمی افغانستان بر این کشور حاکم بود و از نظر دیپلماسی شناخته شده بود نیز در دستور کار وزارت امور خارجه بود و در حالی که موقعیت دیپلماتیک ایران به مراتب از موقعیت کنونی بهتر بود، اما طرف افغانستانی تن به جاری کردن حقابه ایران ندادند.

بیشتر بخوانید: افغانستان حق‌آبه ایران را به شوره‌زار گودزره هدایت می‌کند

در عین حال چندی قبل و در پی تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا پروژه مربوط به توانمندسازی و احیای تالاب‌های بین‌المللی هامون متوقف شد. این در حالی است که یکی از مهمترین اهرم‌های فشار بر طرف افغانستانی درگیر کردن نهاد‌های بین‌المللی است. پس از قطع کمک اتحادیه اروپا برای احیای تالاب‌های بین‌المللی هامون انتظار می‌رفت وزارت امور خارجه کشورمان رایزنی‌های دیپلماتیک بیشتری برای جلب توجه دفتر سازمان ملل متحد در ایران و مشکلات ناشی از جلوگیری از جاری شدن حقابه هیرمند و تالاب‌های بین‌المللی انجام می‌شد. وزارت امور خارجه و بخش دیپلماسی محیط زیست آن کمتر نفوذی برای تاثیرگذاری در این گونه موارد داشته‌اند.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد دولت در قبال مسئله آب چه در تالاب‌های بین‌المللی هامون و چه در سایر اکوسیستم‌های آبی از جمله «دریاچه ارومیه» فاقد یک راهبرد جامع و چندجانبه‌گراست.
به نظر می‌رسد دولت سیزدهم بر راهکار‌هایی که تاکنون جواب نداده‌اند برای حل مسئله هیرمند و خشکی تالاب‌های بین‌المللی هامون تاکید دارد. چیزی که در سفر «محمد مخبر» معاون اول رئیس جمهور به زابل نیز بر آن اصرار شده بود. مخبر چهارم بهمن برای حل مشکلات آب سیستان و بلوچستان سه محور را مرور کرد؛ «انتقال آب دریا»، «حفر چاه‌های ژرف» و «حقابه هیرمند».

بیشتر بخوانیذ: هامون، جازموریان و گاوخونی؛ در شرایط جهنمی

هر سه راهکار، روش‌هایی هستند که در صورت موثر بودن نیازمند زمان هستند؛ به‌ویژه اینکه استخراج آب از چاه‌های ژرف به تصریح وزارت نیرو یک پروژه مطالعاتی است و هنوز یک منبع پایدار تامین آب شناخته نمی‌شود. با این وضع باید پرسید دولت سیزدهم برای حل مشکلات آبی مردم چه راهکار جدید و موثری دارد. این در حالی است که با توجه به تغییر اقلیم، روش سه دهه گذشته ایران در دپوی آب در چاه‌نیمه‌ها با توجه به گرمایش زمین و میزان تبخیر غیرعاقلانه به نظر می‌رسد. دولت‌های ایران هنوز از روش‌های اقتصادی و تکنولوژیک برای بهبود وضعیت مردم سیستان و بلوچستان به‌ویژه بارگذاری تجارت و صنایع کم‌آب‌بر نظیر آی. تی بهره‌ای نبرده‌اند.
نشانه دیگری از اینکه طرف ایرانی برای نجات تالاب‌های بین‌المللی هامون بر در بسته می‌کوبد اظهارنظر «علی سلاجقه» در ابتدای مهر امسال است.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در آن زمان بار دیگر درباره احقاق حق رودخانه هیرمند وعده داده و گفت حقابه این تالاب، مطالبه اصلی است. علی سلاجقه در حالی از برنامه نشست‌های دوجانبه میان ایران و افغانستان خبر داده که پیش از این از بدعهدی همسایه گلایه کرده و گفته بود دست‌هایی در کار است تا حقابه از رود هیرمند به تالاب بین‌المللی هامون نرسد. او بار دیگر گفته بود: «آنچه که کشور همسایه مطرح می‌کند این است که شرایط موجود به‌خاطر تغییر اقلیم استاما داده‌های ما نشان می‌دهد که طی اعلام حکومت افغانستان سه تا چهار میلیارد متر مکعب آب وارد رودخانه هیرمند و سپس به سمت گودزره منحرف شده است.» از سوی دیگر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که پیش از این تاکید داشت اجازه استحصال از آب‌های ژرف بدون مجوز محیط زیستی داده نمی‌شود، شامگاه جمعه از چاه‌های حفر شده در منطقه سیستان بازدید کرد و سازمان حفاظت محیط زیست با تامین آب شرب هیچ مشکلی ندارد.