میان بلبشوی اقتصادی؛ دیدار رئیسی از چین چقدر جدی است؟

اقتصاد۲۴- سفر سطح بالای رئیس جمهوری ایران به پکن، یک بار دیگر بر محدودیت‌های روابط با چین تاکید گذارد و احتمالا بی علاقگی تهران به مصالحه هسته‌ای را تقویت خواهد کرد.

به نظر می‌رسید که ابراهیم رئیسی و شی جین پینگ، در دیدار‌ها و بیانیه‌های پس از آن، تمایل داشتند که تنش‌هایی را آرام کنند که دو ماه پیش و در پی دیدار شی از عربستان سعودی شعله ور شد. اصلی‌ترین نکته این بود که حفظ وضع موجود، بر روابط ایران و چین غلبه دارد. با این حال، وجه غالب ماجرا این است که حفظ وضع موجود، به معنی استمرار کلافگی و استیصال برای ایران است. مقام‌های ارشد ایرانی و چینی حدود بیست سند را با هدف تحکیم پیوند‌ها در زمینه‌های تجاری، توریسم، ارتباطات و کشاورزی امضا کردند تا توافق همکاری ۲۵ ساله‌ای را که در سال ۲۰۲۱ حاصل شد، به پیش ببرد.

به گفته ایران، توافق‌های تازه به ده میلیارد دلار بالغ می‌شود، اما جزئیاتی از این توافق‌ها ارائه نشده ضمن آنکه هیچ سرمایه گذاری بزرگ یا پروژه مهمی هم در کار نبود. در دیدار ماه دسامبر شی از عربستان سعودی، توافقاتی بدست آمد که حسب گزارش ها، به پنجاه میلیارد دلار بالغ می‌شد. اعلامیه‌های تجاری ضعیف سفر رئیسی، بازتابی است از یک ناخرسندی دیرپای ایران. رئیسی پیش از ترک پکن اشاره کرد که "عقب ماندگی" روابط دوجانبه باید جبران شود که احتمالا، هم یک کنایه سیاسی به سلف اوست و هم بازتابی از انتظارات برجای مانده تهران.

سرمایه گذاری چین در جمهوری اسلامی، خشکیده است. برای مثال داده‌های ایران نشان می‌دهد که در نخستین سال ریاست جمهوریِ رییسی، حتی سرمایه گذاری افغانستان در ایران، از سرمایه گذاری چین بیشتر بوده که برای دومین قدرت بزرگ اقتصادی جهان، یک مبلغ تکان دهنده است. واردات چین از کالا‌های غیرنفتی ایران نیز کاهش داشته (هرچند واردات نفت ایران بطور چشمگیری افزایش نشان می‌دهد که یک منبع حیاتی درآمدی را در اختیار تهران قرار می‌دهد.) این بی میلی چین، معلول چند علت است که از جمله آن‌ها ترس از تحریم‌های آمریکا، محیط تجاری آشفته ایران و تمایل پکن به حفظ موازنه با کشور‌های عربی خلیج (فارس) است.

بیشتر بخوانید: چرا الهام علی‌اف از موج سواری علیه ایران دست بر نمی‌دارد؟

با این حال، رئیسی پکن را دست خالی ترک نکرد. تصاویر پر زرق و برق استقبال از او، چه بسا که برایش تقویت کوچکی در برخی حوزه‌های انتخابیه داخلی باشد؛ تصاویری که او را به عنوان رهبری نشان می‌دهد که سرانجام توانسته راهبرد رهبر عالی کشور در "نگاه به شرق" را محقق کند. رئیسی همچنین امیدوار بود که پس از پنج ماه ناآرامی در کشور، نوعی احساس عادی بودن شرایط را هم در داخل و هم در سطح بین المللی القا کند. علاوه بر این، تهران بی گمان از اظهارات شی درباره برنامه هسته‌ای ایران استقبال می‌کند. به گزارش رسانه‌های دولتی چین، شی اشاره کرد که دولتش "همچنان سهم سازنده‌ای در گفتگو‌های احیای توافق هسته‌ای ایفا خواهد کرد، از ایران در حفاظت از حقوق و منافع مشروعش حمایت می‌کند و برای حل و فصل سریع و مناسب مسئله هسته‌ای ایران تلاش می‌کند. "

این موضع، همسانی نزدیکی با موضع تهران دارد که تاکید می‌کند احیای برجام هنوز هم محتمل است و در دستور کار گفتگو با طرف‌های غربی قرار دارد. در مقابل، دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی ماه هاست روشن ساخته اند که با توجه به تحولات مختلف این ماه ها، چنین توافقی در حال حاضر "روی میز" نیست. حمایت چین احتمالا تنها به تقویت بی علاقگی تهران به مصالحه بینجامد.

بنابراین، آمریکا احتمالا بر تلاش هایش برای اختلال در صادرات نفت ایران به چین تمرکز بیشتری خواهد کرد. واشنگتن و شرکایش همچنین با استفاده از کانال‌های دیپلماتیک، به پکن تاکید خواهند کرد که برنامه کنترل نشده هسته‌ای ایران تا چه اندازه می‌تواند برای منافع چین در منطقه خطرآفرین باشد.

منبع: موسسه واشنگتن برای سیاست خاورمیانه/  دیپلماسی ایرانی