نوسان رشد اقتصادی در ایران و شکاف ۲۸ درصدی نرخ رشد

اقتصاد۲۴-  حجم حقیقی اقتصاد ایران در پاییز سال جاری نزدیک به ۱۹۵ هزار میلیارد تومان برآورد شده که نسبت به فصل مشابه سال گذشته بالغ بر ۵ هزار میلیارد تومان افزایش یافته، بر این اساس رشد اقتصادی در پاییز امسال ۲.۸ درصد بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد اقتصادی بهار امسال ۴.۶ درصد و در تابستان ۲.۵ درصد به ثبت رسیده، به ببان دیگر رشد اقتصادی در تابستان و پاییز نسبت به بهار روندی نزولی را تجربه کرده است.
رشد اقتصادی بخش نفت در بهار امسال ۱.۱ درصد برآورد شده، این در حالیست که در تابستان و پاییز این نرخ به ۵.۳ درصد و ۱۰.۷ درصد رسیده است. این امر گویای رشد و رونق کاملا صعودی بخش نفت و گاز در سال ۱۴۰۱ است، همچنین بالاترین رشد رقم خورده میان بخش‌ها نیز با اختلاف به گروه نفت و گاز تعلق دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد عمده‌ترین دلیل رشد اقتصادی مثبت در پاییز امسال بخش نفت بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد اقتصادی تمامی بخش‌ها به جز بخش نفت و گاز در سال ۱۴۰۱ روندی نزولی را تجربه کرده، به بیان دیگر نرخ رشد در پاییز نسبت به بهار کاهشی بوده است.

نوسان نرخ رشد در ایران

رشد اقتصادی در ایران در چند سال گذشته نوسان‌های شدیدی را تجربه کرده است. بالاترین نرخ رشد تجربه شده در چند سال گذشته مربوط به زمستان سال ۹۵ است، در فصل مذکور رشد اقتصادی بالغ بر ۱۷ درصد برآورد شده. پایین‌ترین نرخ رشد به ثبت رسیده نیز با منفی ۱۱.۲ درصد به پاییز سال ۹۷ تعلق دارد. به بیان ساده‌تر میان پایین‌ترین و بالاترین رشد اقتصادی تجربه شده در چند سال گذشته بالغ بر ۲۸ درصد اختلاف وجود دارد.

بالاترین رشد متعلق به بازه زمانی بعد از توافق برجام و منفی‌ترین رشد هم به بازه زمانی پس از خروج امریکا از برجام تعلق دارد، این امر نشان از اثر گذاری شدید عوامل برون‌زا بر اقتصاد ایران مانند تحریم دارد. پس از خروج ایالات متحده از برجام دقیقا از تابستان سال ۹۷ رشد اقتصادی منفی شد و این روند تا تابستان سال ۹۹ نیز ادامه یافت. از منظر اقتصاد کلان کشور‌هایی که چندین فصل رشد منفی را تجربه می‌کنند به دلیل اینکه سطح حجم اقتصادشان به شدت کاهش یافته، بعد از یک تکانه مثبت در اقتصاد حتی اگر اتفاق خاصی هم رخ ندهد به دلیل ظرفیت‌های خالی که وجود دارد، رشد اقتصادی‌شان به بالای صفر می‌رسد.

این دقیقا اتفاقی بود که از میانه سال ۹۹ رخ داد و شاهد مثبت شدن رشد اقتصادی در کشور بودیم. البته آمدن بایدن و نشستن وی بر مسند ریاست جمهوری آمریکا نیز در مثبت شدن رشد اقتصادی بی تأثیر نبوده است، به بیان دیگر پس از بیرون آمدن نام بایدن از صندوق‌های رای، کمی از فشار‌های تحریمی از روی اقتصاد ایران برداشته شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد اقتصادی بخش نفت در زمستان سال ۹۹ بالغ بر ۳۳ درصد بوده است.

رشد اقتصادی نزولی است؟

همانگونه که گفته شد اصلی‌ترین علت مثبت شدن رشد اقتصادی در چند فصل گذشته، دوران رکودی بوده که بین سال‌های ۹۷ تا ۹۹ در کشور تجربه شده بود. علی رغم اینکه در هشت فصل گذشته نرخ رشد در کشور مثبت بوده، هنوز تولید ناخالص داخلی کشور به میزان سال ۹۶ نرسیده است. حجم ارزش افزوده حقیقی اقتصاد ایران در تابستان سال ۹۶ حدود ۲۰۲ هزار میلیارد تومان بوده، این در حالیست که در تابستان امسال این رقم حدود ۱۹۵ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. به عبارت با وجود ۲ سال متوالی نرخ رشد مثبت، تولید ناخالص فصلی ایران نزدیک به ۷ هزار میلیارد تومان پایین از سطح سال ۹۶ است. این امر نشان می‌دهد در چند فصل اخیر صرفا مشغول پر کردن ظرفیت‌های خالی شده گذشته بوده ایم.

بیشتر بخوانید: سه سناریو برای رشد نقدینگی در سال آینده

رشد اقتصادی در زمستان سال ۹۹ و بهار سال ۱۴۰۰ به ترتیب ۶.۶ درصد و ۶.۹ درصد به ثبت رسیده است. از تابستان و پاییز سال گذشته نرخ رشد به کانال ۴ درصد رسید، این نرخ در بهار امسال نیز تکرار شد و همانگونه که گفته شد این شاخص در تابستان به کانال ۲ درصد هم رسیده است. به بیانی نرخ رشد طی گذشت پنج فصل از حدود ۷ درصد به نزدیکی ۲ درصد رسیده، بر همین اساس می‌توان گفت که نرخ رشد اقتصادی در ایران روندی نزولی داشته و احتمالا این روند در ادامه ۱۴۰۱ هم تکرار شده است.

اقتصاد ایران با پر کردن ظرفیت‌های خالی شده دوران رکود، در چند فصل اخیر رشد‌های مثبتی را به ثبت رسانده است. روندی نزولی رشد نشان از اشباح شدن این ظرفیت‌ها دارد، چنانچه بخواهیم در ادامه شاهد رشد‌های مثبت باشیم بایستی ظرفیت‌های جدیدی شکل بگیرد که با توجه به وضعیت وخیم انباشت سرمایه این امر دور از دسترس است.