تاریخ انتشار: ۱۳:۰۲ - ۰۸ ارديبهشت ۱۴۰۲

سلطه دلار بر بازار‌های جهانی به پایان می‌رسد؟

اگرچه گام‌های اولیه برای حذف دلار و کم کردن قدرت این ارز جهان شمول در ترکیب دارایی‌های ارزی بانک‌های مرکزی دنیا در حال برداشته شدن است و کشور‌ها با ترس از تحریم ایالات متحده آمریکا، در حال تمرکز بر روی تبادلات با شرکای تجاری خود به ارز‌های رایج دو طرف هستند، اما بررسی‌های نشان می‌دهد که حداقل بازه زمانی ۲۰ تا ۳۰ ساله در دنیا نیاز است تا بتوان دلار را از سکوی اولین ارز قدرتمند و رایج دنیا پایین کشید و جای آن را به ارز دیگری داد؛ هر چند ایران هم باید با بهینه سازی ترکیب سبد ارزی و مدیریت بهتر ذخایر ارزی خود در سایرکشور‌ها در این مسیر گام بردارد.

سلطه دلار بر بازار‌های جهانی

اقتصاد۲۴- محدودیت در دسترسی به شبکه سوئیفت و تبادلات مالی به دلار، بسیاری از کشور‌ها را نگران کرده و نرخ برابری که ارز ملی آن‌ها با دلار به عنوان یک ارز جهان شمول بسیاری از کشور‌ها را نگران کرده است، به خصوص اینکه تجربه تحریم‌های آمریکا علیه برخی کشور‌ها از جمله ایران یا روسیه نشان داده که ضربه‌ای که اقتصاد این کشور‌ها از تبادلات دلاری خود با دنیا می‌بینند، بسیار بالا بوده و این امر، مشکلات زیادی را برای آن‌ها ایجاد کرده است؛ بنابراین کشور‌ها یکی پس از دیگری به فکر حذف دلار از تبادلات پولی خود با شرکا هستند.

حالا حتی اتحادیه اقتصادی کشور‌های جنوب شرق آسیا موسوم به آ. س. آن نیز اعلام کرده که در حال بررسی حذف دلار، یورو، ین، و پوند انگلیس از مبادلات تجاری بین کشور‌های عضو خود و استفاده از ارز‌های ملی است و به نوعی یک نهضت برای حذف دلار و ارز رایج کشور‌های اروپایی در حال شکل­گیری است؛ به همین دلیل است که در نشست آتی این گروه قرار است موضوع حذف دلار مدنظر قرار گیرد؛ هر چند مدتی است که موضوع توسعه استفاده از ارز‌های ملی در مبادلات تجاری بین کشور‌های این گروه به جریان افتاده و آنگونه که در اخبار رسانه‌ها مطرح می‌شود، قرار است یک سامانه پرداخت بین مرزی دیجیتال بین کشور‌های عضو ایجاد شود تا بتوان استفاده از ارز‌های ملی را در مبادلات تجاری توسعه داد.

سبقه این موضوع البته به نوامبر ۲۰۲۲ برمی گردد، آنجا که توافقی بین اندونزی، مالزی، سنگاپور و فیلیپین در تایلند امضا شد و بر مبنای آن، قرار بر این شد که از ارز‌های رایج برای تبادلات ملی بهره گرفته شود. البته جوکو ویدودو، رئیس جمهور اندونزی، از کشور‌های منطقه جنوب شرقی آسیا خواسته تا استفاده از سامانه‌های پرداخت ویزاکارت و مسترکارت را کنار گذاشته و به استفاده از کارت‌های اعتباری صادر شده توسط بانک‌های مرکزی کشور‌های عضو این این اتحادیه روی بیاورند.

در این میان، با اوج گیری مناقشات روسیه و اوکراین و فشار برخی کشور‌ها برای محدودسازی تبادلات تجاری با این کشور به دلیل تحت فشار بودن از سوی آمریکا و اروپا، روسیه اولین حرکت جدی را برای کنار گذاشتن دلار از تبادلات تجاری و فروش کالا‌های خود انجام داد، به نحوی که روسیه از بسیاری از خریداران غلات و گاز خود خواست که مبالغ پرداختی خود را به روبل انجام دهند و ردپایی از دلار در تبادلات تجاری با این کشور به جای نگذارند.

همین امر البته بسیاری از کشور‌های اروپایی خریدار غلات و گاز روسیه را تحت فشار قرار داد و البته توانست ارزش پول ملی این کشور را در مقابل دلار محافظت نماید؛ حلقه مفقوده‌ای که البته ایران در تحریم‌های آمریکا علیه اقتصاد خود نتوانست به خوبی آن را پیاده سازی نماید و بنابراین ارزش پول ملی به مرور آنقدر کاهش یافت که در تاریخ ایران بی سابقه بوده است.

در واقع، نرخ برابری دلار و ریال آسیب جدی به بخش عظیمی از اقتصاد ایران وارد کرد و هزینه‌های سنگینی را به دوش مردم و تصمیم گیران گذاشت، موضوعی که روسیه توانست در ابتدای تحریم آن را به بهترین شکل مدیریت کند.

حالا، اما موضوعی که شاید سال‌های سال است که در اقتصاد ایران از آن صحبت می‌شود و هنوز هم عملیاتی نشده، دلارزدایی است که اقتصاد دلاریزه شده ایران را می‌خواهد از این وضعیت وابستگی به این ارز جهان شمول نجات دهد. در واقع، کشور‌ها بنا به دلایل مختلف، اقدام به حذف دلار به عنوان ارز اصلی از اقتصاد خود می‌کنند و تصورشان بر این است که با کمرنگ شدن نقش دلار در یک اقتصاد می‌توانند اوضاع را به نحو بهتری مدیریت نمایند و از کاهش ناگهانی ارزش پول ملی خود بخواهند، هر چند که این موضوع نیازمند شناسایی دقیق کارکرد دلار در اقتصاد و بر اساس آن اتخاذ راه حل‌های مناسب برای یافتن جایگزین است؛ چراکه عمدتا دلار در کشور‌ها سه کارکرد اصلی واسطه مبادله، ذخیره ارزش و سنجش ارزش را دارد.

آنگونه که مطالعات معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد، با وجود چندین دهه تسلط دلار آمریکا بر تجارت جهانی و جریان سرمایه، برخی از کشور‌ها به دنبال جایگزین کردن دلار آمریکا با سایر ارز‌های خارجی و متنوع سازی ترکیب ذخایر ارزی خارجی خود حسب اهداف توسعه اقتصادی و تجاری هستند و جایگزینی دلار با سایر ارز‌ها که طی دهه‌های گذشته چندین بار از سوی کشور‌های گوناگون انجام شده، به دلایلی همچون مقابله یا مهار سیاست استفاده از دلار به عنوان ابزار تحریم، تسهیل مبادلات ارزی بر مبنای پول ملی شرکای تجاری، ناپایداری و افزایش بدهی آمریکا و نگرانی از بروز بحران بانکی در جهان صورت گرفته است.

سهم ۵۹ درصدی دلار از کل ذخایر ارز خارجی جهان

در واقع، طی سال‌های اخیر و به ویژه در سال ۲۰۲۲ و ماه‌های نخست سال ۲۰۲۳ میلادی، تحرکات برخی کشور‌ها در جهت جایگزینی سایر ارز‌ها با دلار شدت گرفته و آن را می‌توان از تعمیق همکاری چین و روسیه در پی جنگ اوکراین دید که موجب افزایش مبادلات روبل در قبال یوآن شده است. از سوی دیگر، همکاری‌های اقتصادی برزیل و آرژانتین برای ایجاد یک واحد پولی مشترک، تمایل کشور‌های امارات و هند برای استفاده از روپیه در تجارت کالا‌های غیرنفتی و همکاری روسیه و ایران برای راه اندازی یک ارز دیجیتال با پشتوانه طلا، نمونه دیگری از این تحرکات هستند.

بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد با وجود این تحرکات، کمتر کسی انتظار دارد که به این زودی شاهد پایان وضعیت حاکمیت جهانی دلار باشیم چراکه در حال حاضر، همچنان دلار سهم مسلط نزدیک به ۵۹ درصد از کل ذخایر ارز خارجی جهان را دارا است.

تایم لاین تسلط دلار بر تجارت جهانی و جریان سرمایه در دنیا

دلار آمریکا طی چندین دهه بر تجارت جهانی و جریانات سرمایه تسلط داشته و با این حال بسیاری از کشور‌ها به دنبال جایگزینی برای دلار آمریکا هستند تا وابستگی خود را به ایالات متحده کاهش دهند. در واقع، در دهه ۱۹۲۰ پس از جنگ جهانی اول، جایگزینی دلار با پوند استرلینگ به عنوان ارز ذخیره بین المللی آغاز شد و ایالات متحده آمریکا یکی از دریافت کنندگان اصلی جریانات دوران جنگ طلا بوده است.

در ۱۹۴۴ تجارت بین المللی مطابق با موافقت نامه برتون وودز با استفاده از دلار آمریکا انجام شد و در نهایت، در دهه ۱۹۶۰ صادرات اروپا و ژاپن به همراه صادرات ایالات متحده بر مبنای دلار، رقابتی‌تر شد به نحوی که دلار‌های زیادی در سراسر جهان عرضه شد تا مبادله بر مبنای طلا را دشوار کند. اما در سال ۱۹۷۱ هم، رئیس جمهور نیکسون تبدیل مستقیم دلار به طلا را متوقف کرد تا جایی که در سال ۱۹۸۱ پس از سال‌ها تورم، دلار آمریکا دو سوم قدرت خرید خود را از دست داد.


بیشتر بخوانید: قیمت بیت کوین و ارز‌های دیجیتال امروز جمعه ۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ + جدول


اما در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ و در بحران مالی جهانی، سرمایه گذاران به دنبال دلار آمریکا بوده و انتظار داشتند این ارز ارزش خود را حفظ کند؛ هر چند در سال ۲۰۱۴ پس از الحاق کریمه، روسیه در پاسخ به تحریم‌های غرب، دلارزدایی را در اولویت خود قرار داد.

تجارت روبل- یوآن در ۸ ماه اخیر، ۸۰ برابر شد

حالا اگرچه از سال ۱۹۶۷ بانک‌های مرکزی جهان با هدف تنوع بخشی بیشتر به ذخایر خود، نسبت به خرید طلا با سرعت بیشتری اقدام کرده اند و بر اساس گزارش اتاق بازرگانی تهران، جنگ در اوکراین منجر به تحریم‌های غرب علیه روسیه شد و در نتیجه، روسیه و چین همکاری سیستم‌های مالی خود را عمیق‌تر نمودند، به طوری که تجارت روبل- یوآن طی هشت ماه اخیر ۸۰ برابر شده است. ضمن اینکه برزیل و آرژانتین هم در حال مذاکره برای ایجاد یک واحد پول مشترک هستند و امارات و هند هم در حال بررسی استفاده از روپیه برای تجارت کالا‌های غیرنفتی فی مابین می‌باشند.

اما در نهایت، با وجود این تحرکات، کمتر کسی انتظار دارد که به این زودی شاهد پایان وضعیت حاکمیت دلار در جهان باشد؛ به خصوص اینکه در حال حاضر بانک‌های مرکزی هنوز حدود ۶۰ درصد از ذخایر ارزی خود را به دلار نگهداری می‌کنند.

در این میان به نظر می‌رسد با توجه به بررسی جایگاه اهمیت دلار در اقتصاد جهانی و بررسی شاخص‌های مرتبط با آن، در حال حاضر دلار آمریکا در ۸ شاخص «سهم دلار از تجارت جهانی»، «سهم دلار از تولید ناخالص داخلی جهان»، «سهم دلار از وام‌های فرامرزی»، «سهم دلار از اوراق بدهی بین المللی»، «سهم و حجم دلار در تراکنش‌های خارجی بر اساس حجم معاملات فارکس»، «سهم دلار در قرارداد‌های تجاری» و «پرداخت‌های انجام شده از طریق سیستم پرداخت بین المللی سوئیفت»، در رتبه نخست نسبت به سایر ارز‌ها قرار دارد و با توجه به روند فعلی شاخص‌ها حداقل بازه زمانی ۲۰ تا ۳۰ ساله و طی کردن مراحل و فرآیند‌های بسیاری برای جایگزین ارز دیگری به جای دلار به عنوان ارز اول جهانی لازم است که طبق پیش بینی‌ها و آمار‌ها تحقق آن را به این زودی‌ها غیرمتحمل می‌سازد.

اما آنچه در آینده نزدیک ممکن است اتفاق بیفتد، تغییر در میزان مطلوبیت ذخیره احتیاطی اندوخته دلاری توسط کشور‌ها است و با توجه به اینکه یکی از مهمترین دلایل کشور‌ها برای دلارزدایی، موضوع تحریم‌های بین المللی و استفاده ایالات متحده آمریکا از دلار به عنوان ابزار تسلیحاتی علیه کشور‌های تحت تحریم است، لازم است ایران نیز اقداماتی در راستای کمرنگ نمودن نقش دلار در اقتصاد خود ضمن مدیریت بهتر درآمد‌های ارزی به ویژه درآمد‌های حاصل از صادرات نفت و گاز طبیعی از طریق بهینه سازی ترکیب سبد ارزی و مدیریت بهتر ذخایر ارزی خود در سایرکشور‌ها انجام دهد.

منبع: اقتصاد آنلاین
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

قیمت سکه و طلا امروز یکشنبه ۲۷ خرداد ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های رنو در بازار امروز + جدول

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت مرغ، گوشت سفید و تخم مرغ در بازار + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز یکشنبه ۲۷ خرداد ۱۴۰۳ + جدول

قیمت انواع لپ تاپ دل امروز + جدول

سامانه اس-۵۰۰ روسیه؛ قاتل موشک‌های بالستیک

فیلم/ دلبری آزاده صمدی برای هومن سیدی دوباره پربازدید شد

قیمت دلار و یورو امروز یکشنبه ۲۷ خرداد ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو امروز یکشنبه ۲۷ خرداد ۱۴۰۳ + جدول

عکس/ دیدار مسعود پزشکیان با اهالی جنوب غرب استان تهران

عکس/ افسران زن در رژه نیروهای نظامی در عربستان

عکس/ صادق زیبا کلام به سرطان مبتلا شد

عکس/ استایل جدید و متفاوت ترلان پروانه

عکس/ واکنش عباس عبدی به سخنان سعید جلیلی

واریز حقوق بازنشستگان با همسان سازی ۴۰ درصدی قطعی می‌شود؟

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

عکسی از سالگرد ازدواج شاهرخ استخری و همسرش

عکس تازه از محسن یگانه در کنار خواننده آن‌ورِ آبی

افراد بالای ۴۰ سال حتما این ۸ غذا را بخورند

بهترین کیف پول های ارز دیجیتال/ اگر وارد دنیای کریپتوکارنسی شده‌اید این گزارش را از دست ندهید

عکس/استایل شیک بازیگر شب‌های مافیا

فیلم/قالیباف بالاخره به درستی راه روحانی اعتراف کرد

عکسی از تجمع هواداران جلیلی که حسابی خبرساز شد

دستور مخبر درباره حادثه ریزش معدن شازند

پاسخ به پرسش‌های متداول بیمه تکمیلی بازنشستگان صندوق بازنشستگی کشوری توسط بیمه ملت +جدول سقف تعهدات

فیلم / نمای واضح از کتک خوردن سیاوش یزدانی از یک مربی گل گهری در بازی دیشب

عکس/سلفی وریا غفوری در جمع پرسپولیسی‌ها

عکس/استوری متفاوتی که جواد نکونام منتشر کرد

زاکانی درباره حجاب بان‌های مترو: دختر من هم جزو همین هاست

عکس/هواداران مسعود پزشکیان، سبزپوش شدند!

زاکانی: برخی آقایان علاقه دارند به واگن خانم‌ها در مترو بروند!

فیلم/قالیباف: ۵ نفرمان یک نفر خواهد شد!

فیلم/دروغگویی به سبک زاکانی!

عکس/پیکر دومین مفقودی حادثه معدن شازند پیدا شد

واکنش علیرضا زاکانی به ممنوعیت پخش نشدن اذان اهل سنت در کردستان

تاریخ و ساعت مناظره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری

توهین شدید منصور ارضی به موضع پزشکیان درباره گشت ارشاد

عکس/حمایت فرزند کروبی از مسعود پزشکیان

قالیباف: ۲ درصد پرواز‌ها هم از آسمان ایران رد نمی‌شود

ابتلای صادق زیباکلام به بیماری در زندان صحت ندارد

خبر کاهش مدت زمان خدمت سربازی کذب است

پزشکیان: در مقابل گشت ارشاد خواهم ایستاد

اغفال دختر جوان با شگرد ازدواج و مهاجرت توسط شاگرد قهوه‌خانه

رضا کیانیان خطاب به شش نامزد ریاست جمهوری: وعده ندهید، برنامه بدهید

پاسخ دفتر ظریف به ادعا‌های زاکانی

پرسپولیس پدیده ملی‌پوش را نمی‌خواهد!

حادثه امنیتی جدید در نوار غزه/ یک نظامی صهیونیست به هلاکت رسید

آشوب دوباره در خیابان‌های تل آویو

اینفوگرافی/ شاخص فلاکت استان‌های ایران در سال ۱۴۰۲

اتمام حجت دادگستری تهران درباره مبادلات رمزارزی + عکس

جایگاه ایران در جمع ثروتمندترین کشور‌های آسیا

ساخت ۲۰۰ هزار مسکن توسط شهرداری یک بلوف انتخاباتی است

فیلم/اقدام عجیب شادمهر عقیلی در کنسرت جدیدش

قیمت‌های باورنکردنی مسکن در زعفرانیه

قابلیت جدید و ویژه مخصوص رانندگان اسنپ

فیلم/ پزشکیان: قول می‌دهم صدای بی‌صدایان باشم

زنگ خطر به صدا درآمد؛ مرگ ۵ نفر بر اثر ابتلا به هاری!

عکس/ تصویری زیرخاکی از پورمحمدی و محمود احمدی‌نژاد

پزشکیان: من درباره مهسا امینی کاملا محکم و صریح حرف زده ام

فیلم/ حضور استاندار مرکزی در محل حادثه ریزش معدن اراک - شازند

سقوط سکه امامی به کانال ۳۹ میلیون تومانی

فیلم/ ریزش معدن در استان مرکزی با احتمال مفقودی ۴ نفر

ریزش معدن در اراک با احتمال مفقودی ۴ نفر

توئیت معنادار پورمحمدی: تحمل شنیدن دارید؟!

بنگاه‌های غیرمجاز پلمب می‌شوند

این موجران منتظر جریمه‌های سنگین باشند