تاریخ انتشار: ۱۳:۰۲ - ۰۸ ارديبهشت ۱۴۰۲

سلطه دلار بر بازار‌های جهانی به پایان می‌رسد؟

اگرچه گام‌های اولیه برای حذف دلار و کم کردن قدرت این ارز جهان شمول در ترکیب دارایی‌های ارزی بانک‌های مرکزی دنیا در حال برداشته شدن است و کشور‌ها با ترس از تحریم ایالات متحده آمریکا، در حال تمرکز بر روی تبادلات با شرکای تجاری خود به ارز‌های رایج دو طرف هستند، اما بررسی‌های نشان می‌دهد که حداقل بازه زمانی ۲۰ تا ۳۰ ساله در دنیا نیاز است تا بتوان دلار را از سکوی اولین ارز قدرتمند و رایج دنیا پایین کشید و جای آن را به ارز دیگری داد؛ هر چند ایران هم باید با بهینه سازی ترکیب سبد ارزی و مدیریت بهتر ذخایر ارزی خود در سایرکشور‌ها در این مسیر گام بردارد.

سلطه دلار بر بازار‌های جهانی

اقتصاد۲۴- محدودیت در دسترسی به شبکه سوئیفت و تبادلات مالی به دلار، بسیاری از کشور‌ها را نگران کرده و نرخ برابری که ارز ملی آن‌ها با دلار به عنوان یک ارز جهان شمول بسیاری از کشور‌ها را نگران کرده است، به خصوص اینکه تجربه تحریم‌های آمریکا علیه برخی کشور‌ها از جمله ایران یا روسیه نشان داده که ضربه‌ای که اقتصاد این کشور‌ها از تبادلات دلاری خود با دنیا می‌بینند، بسیار بالا بوده و این امر، مشکلات زیادی را برای آن‌ها ایجاد کرده است؛ بنابراین کشور‌ها یکی پس از دیگری به فکر حذف دلار از تبادلات پولی خود با شرکا هستند.

حالا حتی اتحادیه اقتصادی کشور‌های جنوب شرق آسیا موسوم به آ. س. آن نیز اعلام کرده که در حال بررسی حذف دلار، یورو، ین، و پوند انگلیس از مبادلات تجاری بین کشور‌های عضو خود و استفاده از ارز‌های ملی است و به نوعی یک نهضت برای حذف دلار و ارز رایج کشور‌های اروپایی در حال شکل­گیری است؛ به همین دلیل است که در نشست آتی این گروه قرار است موضوع حذف دلار مدنظر قرار گیرد؛ هر چند مدتی است که موضوع توسعه استفاده از ارز‌های ملی در مبادلات تجاری بین کشور‌های این گروه به جریان افتاده و آنگونه که در اخبار رسانه‌ها مطرح می‌شود، قرار است یک سامانه پرداخت بین مرزی دیجیتال بین کشور‌های عضو ایجاد شود تا بتوان استفاده از ارز‌های ملی را در مبادلات تجاری توسعه داد.

سبقه این موضوع البته به نوامبر ۲۰۲۲ برمی گردد، آنجا که توافقی بین اندونزی، مالزی، سنگاپور و فیلیپین در تایلند امضا شد و بر مبنای آن، قرار بر این شد که از ارز‌های رایج برای تبادلات ملی بهره گرفته شود. البته جوکو ویدودو، رئیس جمهور اندونزی، از کشور‌های منطقه جنوب شرقی آسیا خواسته تا استفاده از سامانه‌های پرداخت ویزاکارت و مسترکارت را کنار گذاشته و به استفاده از کارت‌های اعتباری صادر شده توسط بانک‌های مرکزی کشور‌های عضو این این اتحادیه روی بیاورند.

در این میان، با اوج گیری مناقشات روسیه و اوکراین و فشار برخی کشور‌ها برای محدودسازی تبادلات تجاری با این کشور به دلیل تحت فشار بودن از سوی آمریکا و اروپا، روسیه اولین حرکت جدی را برای کنار گذاشتن دلار از تبادلات تجاری و فروش کالا‌های خود انجام داد، به نحوی که روسیه از بسیاری از خریداران غلات و گاز خود خواست که مبالغ پرداختی خود را به روبل انجام دهند و ردپایی از دلار در تبادلات تجاری با این کشور به جای نگذارند.

همین امر البته بسیاری از کشور‌های اروپایی خریدار غلات و گاز روسیه را تحت فشار قرار داد و البته توانست ارزش پول ملی این کشور را در مقابل دلار محافظت نماید؛ حلقه مفقوده‌ای که البته ایران در تحریم‌های آمریکا علیه اقتصاد خود نتوانست به خوبی آن را پیاده سازی نماید و بنابراین ارزش پول ملی به مرور آنقدر کاهش یافت که در تاریخ ایران بی سابقه بوده است.

در واقع، نرخ برابری دلار و ریال آسیب جدی به بخش عظیمی از اقتصاد ایران وارد کرد و هزینه‌های سنگینی را به دوش مردم و تصمیم گیران گذاشت، موضوعی که روسیه توانست در ابتدای تحریم آن را به بهترین شکل مدیریت کند.

حالا، اما موضوعی که شاید سال‌های سال است که در اقتصاد ایران از آن صحبت می‌شود و هنوز هم عملیاتی نشده، دلارزدایی است که اقتصاد دلاریزه شده ایران را می‌خواهد از این وضعیت وابستگی به این ارز جهان شمول نجات دهد. در واقع، کشور‌ها بنا به دلایل مختلف، اقدام به حذف دلار به عنوان ارز اصلی از اقتصاد خود می‌کنند و تصورشان بر این است که با کمرنگ شدن نقش دلار در یک اقتصاد می‌توانند اوضاع را به نحو بهتری مدیریت نمایند و از کاهش ناگهانی ارزش پول ملی خود بخواهند، هر چند که این موضوع نیازمند شناسایی دقیق کارکرد دلار در اقتصاد و بر اساس آن اتخاذ راه حل‌های مناسب برای یافتن جایگزین است؛ چراکه عمدتا دلار در کشور‌ها سه کارکرد اصلی واسطه مبادله، ذخیره ارزش و سنجش ارزش را دارد.

آنگونه که مطالعات معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد، با وجود چندین دهه تسلط دلار آمریکا بر تجارت جهانی و جریان سرمایه، برخی از کشور‌ها به دنبال جایگزین کردن دلار آمریکا با سایر ارز‌های خارجی و متنوع سازی ترکیب ذخایر ارزی خارجی خود حسب اهداف توسعه اقتصادی و تجاری هستند و جایگزینی دلار با سایر ارز‌ها که طی دهه‌های گذشته چندین بار از سوی کشور‌های گوناگون انجام شده، به دلایلی همچون مقابله یا مهار سیاست استفاده از دلار به عنوان ابزار تحریم، تسهیل مبادلات ارزی بر مبنای پول ملی شرکای تجاری، ناپایداری و افزایش بدهی آمریکا و نگرانی از بروز بحران بانکی در جهان صورت گرفته است.

سهم ۵۹ درصدی دلار از کل ذخایر ارز خارجی جهان

در واقع، طی سال‌های اخیر و به ویژه در سال ۲۰۲۲ و ماه‌های نخست سال ۲۰۲۳ میلادی، تحرکات برخی کشور‌ها در جهت جایگزینی سایر ارز‌ها با دلار شدت گرفته و آن را می‌توان از تعمیق همکاری چین و روسیه در پی جنگ اوکراین دید که موجب افزایش مبادلات روبل در قبال یوآن شده است. از سوی دیگر، همکاری‌های اقتصادی برزیل و آرژانتین برای ایجاد یک واحد پولی مشترک، تمایل کشور‌های امارات و هند برای استفاده از روپیه در تجارت کالا‌های غیرنفتی و همکاری روسیه و ایران برای راه اندازی یک ارز دیجیتال با پشتوانه طلا، نمونه دیگری از این تحرکات هستند.

بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد با وجود این تحرکات، کمتر کسی انتظار دارد که به این زودی شاهد پایان وضعیت حاکمیت جهانی دلار باشیم چراکه در حال حاضر، همچنان دلار سهم مسلط نزدیک به ۵۹ درصد از کل ذخایر ارز خارجی جهان را دارا است.

تایم لاین تسلط دلار بر تجارت جهانی و جریان سرمایه در دنیا

دلار آمریکا طی چندین دهه بر تجارت جهانی و جریانات سرمایه تسلط داشته و با این حال بسیاری از کشور‌ها به دنبال جایگزینی برای دلار آمریکا هستند تا وابستگی خود را به ایالات متحده کاهش دهند. در واقع، در دهه ۱۹۲۰ پس از جنگ جهانی اول، جایگزینی دلار با پوند استرلینگ به عنوان ارز ذخیره بین المللی آغاز شد و ایالات متحده آمریکا یکی از دریافت کنندگان اصلی جریانات دوران جنگ طلا بوده است.

در ۱۹۴۴ تجارت بین المللی مطابق با موافقت نامه برتون وودز با استفاده از دلار آمریکا انجام شد و در نهایت، در دهه ۱۹۶۰ صادرات اروپا و ژاپن به همراه صادرات ایالات متحده بر مبنای دلار، رقابتی‌تر شد به نحوی که دلار‌های زیادی در سراسر جهان عرضه شد تا مبادله بر مبنای طلا را دشوار کند. اما در سال ۱۹۷۱ هم، رئیس جمهور نیکسون تبدیل مستقیم دلار به طلا را متوقف کرد تا جایی که در سال ۱۹۸۱ پس از سال‌ها تورم، دلار آمریکا دو سوم قدرت خرید خود را از دست داد.


بیشتر بخوانید: قیمت بیت کوین و ارز‌های دیجیتال امروز جمعه ۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ + جدول


اما در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ و در بحران مالی جهانی، سرمایه گذاران به دنبال دلار آمریکا بوده و انتظار داشتند این ارز ارزش خود را حفظ کند؛ هر چند در سال ۲۰۱۴ پس از الحاق کریمه، روسیه در پاسخ به تحریم‌های غرب، دلارزدایی را در اولویت خود قرار داد.

تجارت روبل- یوآن در ۸ ماه اخیر، ۸۰ برابر شد

حالا اگرچه از سال ۱۹۶۷ بانک‌های مرکزی جهان با هدف تنوع بخشی بیشتر به ذخایر خود، نسبت به خرید طلا با سرعت بیشتری اقدام کرده اند و بر اساس گزارش اتاق بازرگانی تهران، جنگ در اوکراین منجر به تحریم‌های غرب علیه روسیه شد و در نتیجه، روسیه و چین همکاری سیستم‌های مالی خود را عمیق‌تر نمودند، به طوری که تجارت روبل- یوآن طی هشت ماه اخیر ۸۰ برابر شده است. ضمن اینکه برزیل و آرژانتین هم در حال مذاکره برای ایجاد یک واحد پول مشترک هستند و امارات و هند هم در حال بررسی استفاده از روپیه برای تجارت کالا‌های غیرنفتی فی مابین می‌باشند.

اما در نهایت، با وجود این تحرکات، کمتر کسی انتظار دارد که به این زودی شاهد پایان وضعیت حاکمیت دلار در جهان باشد؛ به خصوص اینکه در حال حاضر بانک‌های مرکزی هنوز حدود ۶۰ درصد از ذخایر ارزی خود را به دلار نگهداری می‌کنند.

در این میان به نظر می‌رسد با توجه به بررسی جایگاه اهمیت دلار در اقتصاد جهانی و بررسی شاخص‌های مرتبط با آن، در حال حاضر دلار آمریکا در ۸ شاخص «سهم دلار از تجارت جهانی»، «سهم دلار از تولید ناخالص داخلی جهان»، «سهم دلار از وام‌های فرامرزی»، «سهم دلار از اوراق بدهی بین المللی»، «سهم و حجم دلار در تراکنش‌های خارجی بر اساس حجم معاملات فارکس»، «سهم دلار در قرارداد‌های تجاری» و «پرداخت‌های انجام شده از طریق سیستم پرداخت بین المللی سوئیفت»، در رتبه نخست نسبت به سایر ارز‌ها قرار دارد و با توجه به روند فعلی شاخص‌ها حداقل بازه زمانی ۲۰ تا ۳۰ ساله و طی کردن مراحل و فرآیند‌های بسیاری برای جایگزین ارز دیگری به جای دلار به عنوان ارز اول جهانی لازم است که طبق پیش بینی‌ها و آمار‌ها تحقق آن را به این زودی‌ها غیرمتحمل می‌سازد.

اما آنچه در آینده نزدیک ممکن است اتفاق بیفتد، تغییر در میزان مطلوبیت ذخیره احتیاطی اندوخته دلاری توسط کشور‌ها است و با توجه به اینکه یکی از مهمترین دلایل کشور‌ها برای دلارزدایی، موضوع تحریم‌های بین المللی و استفاده ایالات متحده آمریکا از دلار به عنوان ابزار تسلیحاتی علیه کشور‌های تحت تحریم است، لازم است ایران نیز اقداماتی در راستای کمرنگ نمودن نقش دلار در اقتصاد خود ضمن مدیریت بهتر درآمد‌های ارزی به ویژه درآمد‌های حاصل از صادرات نفت و گاز طبیعی از طریق بهینه سازی ترکیب سبد ارزی و مدیریت بهتر ذخایر ارزی خود در سایرکشور‌ها انجام دهد.

منبع: اقتصاد آنلاین
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

قیمت انواع دستگاه ماینر امروز + جدول

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت انواع لپ تاپ ایسوس امروز + جدول

قیمت سکه و طلا امروز پنجشنبه ۹ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز پنجشنبه ۹ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

عکس/ تیپ تینیجری فاطمه معتمد‌آریا ۴۴ سال پیش با شلوار پیش بندی و کلاه خاص

عکس/ قابی احساسی از ابی و دخترش ۵۳ سال پیش در یک رستوران

عکس/ دل سهراب بختیاری زاده با استقلال است

عکس/ جولان اتوبوس‌های دو طبقه ۵۱ سال پیش در میدان فردوسی تهران

عکس/ استایل خاص فردین و ناصر ملک مطیعی ۴۳ سال پیش با لباس‌های برند

عکس/ خنده‌های از ته دل بهاره رهنما و دخترش پریا در پشت دیوار

عکس/ استقلال در دربی تهران با لباس جدید

عکس/ چهره شوکه کننده نوید محمدزاده با تیپ اجق وجق در دیدار با بهمن مفید

عکس/ سفر مسعود پزشکیان به جنوب غرب تهران

عکس/ ژست عاشقانه حمیرا و پرویز یاحقی ۵۳ سال پیش با استایل اروپایی

عکس/ لحظه آزادی اسرای فلسطینی

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

کشف و انهدام انبار بزرگ سوخت قاچاق در بندرخمیر

نباید با استیضاح وزیر اقتصاد، سیاسی برخورد کرد/ اثرات منفی پول‌های زیاد و بی‌برنامه‌ در دولت گذشته امروز مشخص شده است

بهترین رژیم غذایی برای بهبود سرطان پروستات

روش‌های خانگی بجای بوتاکس؟

دمای تهران زیر صفر شد

خیال استقلال از رونالدو و مانه راحت شد

ترامپ: در صورت صلح، روسیه به اوکراین حمله نخواهد کرد

تعطیلی بخش‌های بستری بیمارستان‌ها در نوروز تعیین و تکلیف شد

ضرورت استفاده از هوش مصنوعی برای کاهش تصادفات

واکنش حماس به عملیات جنوب حیفا

یاغی پرسپولیس: بردن دربی لذت بخش است

بحث پزشکیان با امام جمعه اسلامشهر

صحبت‌های جالب رضاییان پس از دربی؛ قول رامین به هواداران استقلال

عکس/ پوستر AFC پس از دربی؛ Tehran is RED

کارشناس داوری دربی ۱۰۵؛ پنالتی استقلال سوخت؟

فیلم/لحظاتی از شادی و غم بعد از سوت پایان دربی ۱٠۵

فیلم/بوژوویچ: استقلال در دربی سزاوار باخت نبود

فیلم/هوادار ناراحت استقلال روی سکوی‌های ورزشگاه بعد از سوت پایان بازی

عالیشاه: یک فینال را بردیم، ۹ تا باقی مانده است

عکس/خوشحالی عابدزاده از برد پرسپولیس در دربی

علی علیپور به رکورد هاشمی‌نسب رسید

فیلم/گل دوم پرسپولیس به استقلال توسط علی علیپور

کارتال دربی تهران را هم برد؛ پرسپولیس دبل کرد و به کورس برگشت!

اوجالان رئیس پ‌ک‌ک: این گروه باید خود را منحل کند

حسینی باید اخراج می‌شد!

کری‌خوانی اسکوچیچ پس از تساوی

اعتراض سریع استقلال به پنالتی دربی: آفساید به نظر می‌رسید!

فیلم/ گل اول پرسپولیس

عالیشاه پنالتی‌زن پرسپولیس را عوض کرد

برد یک نیمه‌ای پرسپولیس در دربی؛ استقلال باز هم پنالتی داد

تصویر جالب از پرتماشاگرترین دربی پایتخت

پزشکیان: از قطعی برق و گاز عذرخواهی می‌کنم

فیروز کریمی: پیشنهاد استقلال را رد کردم

عکس/ رامین رضاییان به سمت نیمکت پرسپولیس رفت

نوشته جالب هوادار پرسپولیس برای سروش رفیعی

پوتین: اولین ارتباطات ما با دولت آمریکا، امید‌هایی را منعکس می‌کند

واکنش کفاشیان به ائتلاف با عابدینی علیه تاج

مرگ مشکوک بازیگر معروف و همسرش

رشد چشمگیر مجتمع تبریز بیمه معلم در رشته‌های اموال، اشخاص و عمر

واحد پول چه کشورهایی پوند است؟

سرمایه‌گذاری مولد؛ سود فردی، رشد جمعی

ماجرای مرگ تلخ ۱۹ ورزشکار ایرانی به خاطر گازگرفتگی

آیا تغذیه سالم در بارداری بر هوش نوزاد اثر دارد؟

جاذبه‌های گردشگری پارک طالقانی تهران

قیمت گوشت امروز چهارشنبه ۸ اسفند اعلام شد

آشنایی با خواص شگفت‌انگیز کنجد برای سلامتی

ساعت کاری اصناف در ماه رمضان و شب عید کاهش نمی‌یابد

عمر مفید باتری ماشین؛ از کجا بفهمیم وقت تعویض باتری رسیده است؟

اختلال خواب چیست و چگونه درمان می‌شود؟

اینفوگرافی/ قدرتمندترین پاسپورت‌ها در سال ۲۰۲۵