بحران تصمیم گیری در دولت ابراهیم رئیسی

اقتصاد۲۴- مهدی مطهرنیا تحلیل‌گرو استاد روابط بین‌الملل در در گفتگو با رویداد۲۴ با اشاره به شرایط ملهتب بین ایران و جامعه جهانی اظهار داشت: سال ۱۴۰۲ سال تصمیمات بزرگ هیات حاکمه است. هیات حاکمه در بحران تصمیم‌گیری قرار گرفته است و ناچار است تصمیمات سختی برای ثبات بگیرد.

همانگونه که در سال ۱۴۰۰ در مصاحبه‌های مختلف بیان کردم، یک‌دست سازی دولت در معنای اصلی آن در ادبیات سیاسی یعنی کلیت نظام حاکمیت حکومتی، اشتباه استراتژیکی بود. چراکه گفتمان انقلابی را در قوه مجریه سیزدهم برساخت و از آن حمایت همه‌جانبه به عمل آمد. این یکدست شدن نظام سیاسی ناکارآمدی خود را به نمایش گذاشت. به طوری‌که در دو ساله اخیر عقب‌گرد‌های معناداری ناشی از فقدان تدبیر در این معانی دیده شد.

استاد علوم سیاسی دانشگاه در ادامه می‌گوید: وجود گذشتگانی که تحت نقد شدید گفتمان قوه مجریه کنونی و در واقع گفتمان حاکمیتی بود، در عمل منجر به بکاربگیری عاملیت‌های موجود در جناح رقیب شده است. با این توضیح که این می‌تواند برای گفتمان انقلابی هزینه‌آور باشد که در به هدف رسیدن در این معنا تردیدی جدی وجود دارد وجود دارد. در واقع ایران اشتیاق خود را برای بازگشت به برجام یعنی توافق ۲۰۱۵ نشان می‌دهد، اما توافق ۲۰۱۵ مرده است. آمریکایی‌ها آشکارا اعلام می‌کنند که توافق ۲۰۱۵ بازنخواهند گشت و مواضع خود را در این باره اعلام کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: تنور وعده‌های دولت ابراهیم رئیسی دوباره داغ شد

او افزود: تحرکات دو سال اخیر نشان داد این آمریکاست که به عنوان اصلی‌ترین بازیگر در ارتباط با مسائل بین‌المللی هنوز با ایران است و ایران که همواره به گروه در دهه‌های گذشته تکیه کرده می‌گفت آمریکایی‌ها هیچ نقش محوری ندارند، امروز مجبور است در گفتمان انقلابی این نقش محوری را بپذیرد و این مسئله یعنی عقب‌نشینی ایدئولوژیک. با این توضیح که اشتباه استراتژیک ۱۴۰۰ اکنون تَرَکِ ایدئولوژیک و خردهِ شکست‌های گفتمانی یا خرده شِکنه‌ها گفتمانی به‌وجود آورده است.

مطهرنیا تصریح کرد: این می‌تواند برای طرف مقابل یک امتیاز بالا باشد، به این گونه که راه را برای یک توافق باز بگذارد. توافق جدیدی تحت نام قدیمی صورت پذیرد و امتیازات ویژه‌ای را در این زمینه کسب کند. اما پرونده‌های دیگر را به سرعت بازگشاید. به این ترتیب است که یک نسیم موسمی در عرصه سیاست مربوط به پرونده هسته‌ای در سیاست خارجی بوزد.

او توضیح داد: رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران همواره گفته است به آمریکایی‌ها نمی‌تواند اعتماد کرد. اکنون تمام همراهان آمریکا در منطقه و مهمترین مراکز نزدیک به سیاست‌های آمریکا در منطقه مورد هدف هستند که عربستان، امارات عربی متحده، کویت و ... در این راستا قرار می‌گیرد. اگر چه چین میانجی است، اما در نهایت باید بگوییم که در گفتمان انقلابی همه این‌ها جزء کشور‌های همسو با ایالات متحده آمریکا و متحدان منطقه‌ای آمریکا هستند. اینکه با چین قرارداد می‌بندند، یا با مسکو مذاکره می‌کنند دلیلی بر این نیست که از نظر اتحاد استراتژیک در نهایت با آمریکا نزدیک نباشند. حتی از منظر رسانه‌ای احتمالا رهبران این کشور‌ها بیان نقد‌هایی هم از سیاست آمریکا به ویژه در دولت دموکرات بایدن داشته باشند. اما پیوند‌های میان پایتخت‌های این کشور‌ها با ایالات متحده آمریکا بسیار وسیع است لذا باید گفت از منظر درونی گفتمان انقلابی به عنوان گفتمان دارنده عاملیت‌های موثر در حل مسائل که قبلا تحت عنوان نیرو‌های جهادی در جهت حل مسائل از آن‌ها یاد می‌آمد، امروز با چالش و بحران جدی روبروست که سیستم آن را در عمل نشان می‌دهد.

او می‌گوید: در عرصه بیرونی، تلاطم‌ها در حوزه منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار زیاد است و ریسک بالایی در این زمینه متوجه حرکت ایران از عرصه سیاست داخلی به سیاست خارجی است. یعنی اکنون دیگر از اقتصاد مقاومتی سخن گفته نمی‌شود، اکنون دیگر از اثر مثبت تحریم‌ها گفت‌وگویی به میان نمی‌آید و اینکه تحریم‌ها را بیشتر کنید تا تحریم‌دانتان پاره بشود، اینکه تحریم‌ها موجب استقلال اقتصادی ما می‌شود، اینکه تحریم‌ها نعمتی برای ما است و ... همگی رنگ باخته است. با این افعال نشان می‌دهد آن دیدگاه با چالش‌های بسیار جدی روبروست که خود در پی نفی آن در عمل برآمده است. این‌ها می‌تواند در کوتاه‌مدت منجر به باز شدن فضای تنفسی اقتصاد شود، اما آیا این فضای تنفسی باز خواهد ماند؟ قطعاً نه!

مطهرنیا در پایان می‌گوید: در چنین اوضاع و احوالی بازار بسیار هوشیارانه برخورد می‌کند، مردم هوشمندانه در این زمینه پیش می‌روند، دلار‌های خانگی به راحتی به میدان بازار نمی‌آید، تا اینکه تغییر بنیادی صورت بپذیرد. این‌ها می‌تواند از نظر موسمی اثرات قابل توجهی داشته باشد. اما از نظر طولانی‌مدت بعید به نظر می‌رسد که بتواند به‌جز در مسیر ایجاد یک بله بزرگ در نظام بین‌الملل جایگاهی داشته باشد.