دوئل بقا یا تغییر برای اردوغان در سرنوشت‌سازترین انتخابات ترکیه

اقتصاد۲۴ - رجب طیب اردوغان یا کمال قلیچداراوغلو؟ مردم ترکیه از بامداد روز یکشنبه با حضور در پای صندوق‌های رای تکلیف انتخاباتی که رسانه‌ها از آن با عنوان مهم‌ترین انتخابات سال جاری میلادی یاد می‌کنند را مشخص خواهند کرد. نام حزب عدالت و توسعه از بیست سال پیش تاکنون بر فضای سیاسی ترکیه سنگینی می‌کند و حالا باید دید که آیا برگزاری انتخابات سراسری در ترکیه در شرایط متفاوت داخلی و خارجی این روز‌ها می‌تواند به سلطنت رجب طیب اردوغان پایان بدهد یا خیر؟

به گزارش اعتماد، هر چند که موقعیت خاص ترکیه از نظر جغرافیایی و سیاسی انتخابات این کشور را به یکی از مهم‌ترین انتخابات تبدیل می‌کند، اما نباید فراموش کرد که امسال مجموعه تحولات داخلی و خارجی بر اهمیت و حساسیت این انتخابات افزوده است. درحالی که اردوغان در داخل باید با تبعات ناشی از زلزله سهمگین اخیر دست و پنجه نرم کرده و همزمان با وعده‌های اقتصادی فریبنده سبد رای خود را سنگین نگه دارد در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هم مجموعه‌ای از تحولات بر انتخابات ترکیه سایه انداخته است.
از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین و به تبع آن تنش بی‌سابقه در رابطه مسکو با غرب و انتظار‌های اروپا و امریکا از ترکیه به عنوان یک عضو ناتو برای حفظ فاصله با کرملین تا آشتی ایران و عربستان‌سعودی و همزمان آشتی کشور‌های عربی با سوریه، از تعمیق نفوذ چین در غرب آسیا تا تداوم تنش میان آذربایجان و ارمنستان و البته ادامه موج مهاجرت‌ها از افغانستان به ایران و ترکیه در نتیجه تثبیت جایگاه حکومت خودخوانده طالبان در کابل. فاصله گرفتن جهان از نظم کهنه و تلاش بلوک شرق و غرب برای بازتعریف نظم جدید همه و همه بر بیم و امید‌های مردم ترکیه هنگام حضور در پای صندوق‌های رای افزوده است.

به گفته کارشناسان این دور از انتخابات ترکیه از ویژگی‌هایی برخوردار است که آن را منحصربه‌فرد کرده است:

۱- دوقطبی‌های جدیدی در ترکیه در آستانه انتخابات شکل گرفته که آن‌ها را می‌توان در سه محور ترک-کرد، بی‌دین و بادین و طرفدار بلوک شرق و غرب خلاصه کرد.

۲- کمال قلیچداراوغلو در یک سنت‌شکنی انتخاباتی در قامت یکی از دو نامزدی که بیشترین شانس را برای پیروزی دارد، اعلام کرد که به اقلیت علوی تعلق دارد. این اعلام در جامعه لاییک ترکیه که در آن علوی‌ها معمولا تقیه کرده و گرایش دینی خود را پنهان می‌کنند، بی‌سابقه است. برخی کارشناسان معتقدند که این اقدام بی‌سابقه قلیچداراوغلو در آینده سیاسی ترکیه که گفته می‌شود ۲۰ میلیون علوی‌تبار را در خود جا داده بی‌تاثیر نخواهد بود.

۳- نوعی عدم قطعیت و پیش‌بینی‌ناپذیری بر این دور از انتخابات ترکیه سایه انداخته به گونه‌ای که اردوغان و قلیچداراوغلو شانه به شانه یکدیگر در نظرسنجی‌ها حرکت می‌کنند و به سختی می‌توان گفت که نتیجه انتخابات چه خواهد شد. هر چند اوضاع در اردوگاه رای‌دهندگان سنتی مشخص است، اما سرگردانی در آرای خاکستری به چشم می‌خورد و جمعیتی که منتقد اردوغان و سیاست‌های او هستند هم نسبت به توانایی قلیچداراوغلو مطمئن نیستند.

۴- دو عامل زلزله و کرد‌ها در این انتخابات تاثیرگذار هستند. کرد‌ها که گذشته پرتنشی را با رجب طیب اردوغان تجربه کرده‌اند پشت سر قلیچداراوغلو قرار گرفته‌اند و در شرایطی که تمام آرای کرد‌ها در سند قلیچداراوغلو قرار بگیرد، می‌توانند درنتیجه انتخابات تعیین‌کننده باشد. ازسوی دیگر زلزله در مقطع زمانی در ترکیه رخ داد که رجب طیب اردوغان فرصت احیای مقبولیت خود را در نتیجه مدیریت این بحران دراختیار ندارد.

۵- برخی کارشناسان بر این باور هستند که حزب عدالت و توسعه دچار فرسایش گفتمانی شده و نیاز به اصلاحاتی دارد که اردوغان از پیشبرد آن ناتوان است.

۶- بحث اقتصاد در این انتخابات بسیار مهم و تعیین‌کننده است. افزایش تورم در کنار کاهش نرخ لیر و بدهی‌های کلان ارزی به علاوه کسری بودجه بر فشار بر طبقه ضعیف که پایگاه جمعیتی حامی حزب عدالت و توسعه هستند، افزوده است.

۷- در این دور از انتخابات غربی‌ها به شکل بی‌سابقه‌ای دست به انتقاد از رجب طیب اردوغان زده و بی‌میلی خود نسبت به تداوم ریاست‌جمهوری او را علنی کرده‌اند.

۸- شکاف در ائتلاف ملت یا میز شش‌گانه که مقابل اردوغان قد علم کرده‌اند بر همه آشکار است و مساله بی‌اعتمادی به دوام این ائتلاف می‌تواند بر آرای ریخته شده در سبد قلیچداراوغلو تاثیرگذار باشد. در آن سوی میدان در ائتلاف جمهور هم شاهد تن دادن اردوغان به همراهی با حزب سوپر ملی‌گرایی هستیم که می‌تواند پایگاه اردوغان را تحت‌الشعاع قرار دهد.

۹- از مهم‌ترین ویژگی‌های قلیچداراوغلو می‌توان به میراث‌داری او از آتاتورک و چپ‌گرایی‌اش اشاره کرد. قلیچداراوغلو یا گاندی کمال به ساده‌زیستی شهرت دارد و البته منتقد سرسخت سیاست‌های حاکم است. او در زمره سیاستمدارانی است که خواهان بازگشت سیستم سیاسی به پارلمانی است. یکی از جنجالی‌ترین مواضع قلیچداراوغلو در سال‌های اخیر پیرامون حجاب زنان بوده است. او که در دوره‌ای از ممنوعیت حجاب در اماکن عمومی، چون دانشگاه‌ها دفاع کرده بود اکنون مدافع آزادی زنان در انتخاب نوع پوشش است.

۱۰- محور‌های سیاست خارجی مطلوب قلیچداراوغلو حمایت از صلح در داخل و خارج ترکیه است. او مخالفت صریح و سرسختانه با دخالت ترکیه در امور همسایگان دارد و بر همین اساس از منتقدان مانور‌ها و فعالیت‌های نظامی اردوغان در سوریه و عراق است.

بیشتر بخوانید: ترکیه دوقطبی‌تر از همیشه؛ آخرین گام‌های رقبا در ماراتن نفس‌گیر انتخابات

قلیچداراوغلو نه تنها خواهان خروج تمام نیرو‌های ترک از خاک سوریه است، بلکه یک‌بار در یک موضع‌گیری عجیب اعلام کرده بود که ترکیه باید به دولت سوریه بابت حضور نظامی در خاک این کشور غرامت پرداخت کند. قلیچداراوغلو از ایده بازگرداندن پناهندگان به سوریه سرسختانه حمایت می‌کند.

۱۱- موضع‌گیری‌های او در قبال ایران حداقل در کمپین انتخاباتی‌اش مثبت بوده است. او به‌رغم اینکه چهره‌ای طرفدار غرب به حساب می‌آید خواهان توسعه رابطه آنکارا با تهران است و از ابتکار ساعت که محور آن مشارکت فعال ایران، ترکیه، سوریه و عراق است، حمایت می‌کند. کمال قلیچداراوغلو یک پروژه دیگر مرتبط با ایران دارد که در ویدیویی در ۸ مه درباره‌اش صحبت کرده و آن را «بزرگراه و خط‌آهن جاده تاریخی ابریشم» خواند و گفت: امروز من از بزرگ‌ترین طرح زندگی‌ام رونمایی می‌کنم.

این جاده ۵۵۰۰ کیلومتری قرار است از تبریز و تهران بگذرد: «ما جاده تاریخی ابریشم را زنده خواهیم کرد. در طول این مسیر یک بزرگراه پرظرفیت و یک خط راه‌آهن دوطرفه احداث خواهد شد.» براساس طرح این نامزد انتخابات، مسیر تازه ابریشم از کشور‌های ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان گذر کرده و به چین می‌رسد. قلیچداراوغلو این طرح را در واکنش به این موضوع مطرح کرد که گفته می‌شود سیاست خارجی‌اش فقط بر رابطه با غرب متمرکز شده است. او در این باره گفت: «من بین غرب و شرق تمایزی قائل نیستم.»

۱۲- قلیچداراوغلو اصلاح رابطه ترکیه با غرب را ضروری می‌داند و همزمان معتقد است که باید در رابطه آنکارا با مسکو هم تغییراتی حاصل شود. درحالی که اردوغان در دو سال اخیر در تحولات قفقاز با جانبداری از آذربایجان بر آتش تنش دمید، اما قلیچداراوغلو مانند او دیدگاه‌های قومی نداشته و به اصطلاح پان‌ترکیست نیست.
فریاد خشم اردوغان خطاب به کشور‌های غربی: مردم ترکیه درباره سرنوشت خود تصمیم می‌گیرند نه شما

۲۴ ساعت مانده به برگزاری انتخابات در ترکیه، رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور به حامیان محافظه‌کارش هشدار داد، چنانچه قلیچداراوغلو، رقیب سکولارش در انتخابات ریاست‌جمهوری مهم به پیروزی برسد، آن‌ها ممکن است هدف اقدامات تلافی‌جویانه قرار بگیرند. به گزارش ایسنا و به نقل از پایگاه وی. او. ای، رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه در واپسین ساعات کمپین انتخاباتی‌اش برای بسیج هر چه بیشتر حامیانش تلاش کرد.

اردوغان در پاسخ به سوال مستقیمی که یک مجری تلویزیونی از او درباره احتمال پیروز شدنش در انتخابات یکشنبه پرسید، گفت: «صندوق رای این موضوع را در روز یکشنبه به ما خواهد گفت.»

اردوغان ۶۹ ساله در جریان تجمع در یک منطقه محافظه‌کار شهر استانبول که یکی از پایگاه‌های حامیان او را تشکیل می‌دهد، هشدار داد که ائتلاف مخالف متعلق به قلیچداراوغلو به دنبال «حرص و انتقام» است. او به جمعیت حامیانش گفت: فراموش نکنید. شما ممکن است چنانچه ما شکست بخوریم هزینه سنگینی پرداخت کنید. دولت‌های غربی از مخالفان برای تحمیل اراده خود بر چگونگی عملکرد جامعه ترکیه استفاده می‌کنند.

او سپس با فریاد گفت: «آهای غرب! این ملت من است که تصمیم می‌گیرد!» اردوغان در مصاحبه با چند شبکه تلویزیونی ترکیه با اشاره به اینکه ترکیه هم با امریکا و هم با روسیه روابطی خوب دارد، گفت: «ترکیه هم امریکا و هم روسیه و هم با کسانی در غرب که نسبت به ما کینه‌توز هستند، دوست است.»

بیشتر بخوانید: پوشش زنده انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری ترکیه

این سخنان اردوغان یک روز بعد از آن صورت گرفت که کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب اپوزیسیون مردم جمهوری‌خواه ترکیه و کاندیدای انتخاباتی مشترک ائتلاف مخالف «ملت» مدعی شد روسیه عامل انتشار ویدیو‌هایی جعلی و مونتاژ شده برای بی‌اعتبار کردن کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری انتخابات فردای ترکیه است. رجب طیب اردوغان در بخش‌های دیگری از سخنانش گفت: «کسانی که آرزوی به دست آوردن دولت ترکیه را دارند می‌گویند، بگذارید غرب را دوست خودمان کنم و هر تحریمی که غرب اعمال کرده را من هم علیه روسیه اعمال خواهم کرد. تو (قلیچداراوغلو) نمی‌توانی یک دولتمرد باشی. تو فکر کردی کی هستی که علیه روسیه تحریم اعمال کنی؟!»

رییس‌جمهور ترکیه در ادامه سخنانش در جایگاه حمایت از تعمیق رابطه ترکیه و روسیه گفت: حجم تجارت خارجی ترکیه با روسیه بیشتر از تجارتش با امریکاست. اردوغان در پاسخ به سوالی درباره این ادعا که در صورت پیروز شدن مخالفانش در انتخابات، ریاست‌جمهوری را ترک نخواهد کرد، گفت: هر نتیجه‌ای که از صندوق‌های رای بیرون بیاید را «مشروع» می‌دانم. همان‌طور که ما با لطف مردم خود به قدرت رسیدیم، اگر ملت ما تصمیم دیگری بگیرد، دقیقا هر کاری را که برای دموکراسی لازم باشد، انجام خواهیم داد.