سفر سلطان هیثم به ایران چه تاثیراتی در پی خواهد داشت؟

اقتصاد۲۴- سلطان هیثم بن طارق روز یک شنبه هفتم خرداد،  وارد تهران شد. سفر او در شرایطی رخ داده که از چند هفته قبل ابعاد این سفر مورد توجه رسانه‌ها و ناظران سیاسی قرار گرفته بود.

در دو دهه اخیر، عمان همواره نقش میانجی‌ داشته و در راستای احیای روابط کشور‌ها گام برداشته است. نقش عمان در توافق برجام ۲۰۱۵ نیز توجه بود. سفرسلطان عمان به ایران، پس از آن صورت می‌گیرد که مسقط در تبادل زندانیان میان ایران و بلژیک نقش آفرینی کرد. اکنون پرسش‌های زیادی در این رابطه مطرح است. از جمله این که پس از سفر سلطان هیثم قرار است شاهد چه تحولاتی در ایران و منطقه باشیم و تاثیر این سفر در روابط ایران و غرب چگونه خواهد بود؟ در این رابطه با فریدون مجلسی، دیپلمات پیشین و تحلیلگر مسائل سیاسی و علی بیگدلی، تحلیلگر مسائل بین الملل گفتگو شده است:

عمان نماینده همه کشور‌های عرب منطقه است

احیای برجام کار بسیار سختی خواهد بود

فریدون مجلسی درباره نقش عمان در مسائل کشور‌های منطقه و چگونگی روابط این کشور‌ها با ایران گفت: «عمان به نمایندگی از همه کشور‌های حاشیه خلیج فارس صحبت می‌کند و آن چه به نفع عمان است، به نفع همه کشور‌های عرب منطقه است. این کشور‌ها همگی در مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی قرار گرفته‌اند و مایلند اروپایی شوند. برای رسیدن به آرمان‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی، این کشور‌ها باید از هر نوع التهاب و جنگ و مشکلات مشابه دوری کنند؛ بنابراین رویکرد‌های ایران برای آینده خود خطرناک می‌بینند. این کشور‌ها نگرانند هر نوع درگیری ایران با دشمنان دیرینه اش، منجر به زیر سایه رفتن تمامی آرامش و امنیتی شود که در طول نیم قرن اخیر کسب کرده اند.»

مجلسی گفت: «معتقدم سلطان عمان نه تنها سخنگوی کشور خود است، بلکه به دنبال تغییرات اساسی برای کشور‌های منطقه است. یکی از موضوعات مهم برای کشور‌های عرب منطقه این است که ایران با اسرائیل نیز اختلافاتی جدی دارد و اگر این اختلافات رنگ و بوی جنگ بگیرد، برای همه کشور‌های عرب منطقه دردسرساز است. سلطان قابوس، سلطان فقید عمان پایه گذار همزیستی مسالمت آمیز در منطقه بود و در مذاکرات برجام نیز نقش ایفا کرده بود؛ بنابراین اگر قرار بود عمان نقشی کلیدی در آینده روابط ایران ایفا نکند، سلطان عمان، به این سفر نمی‌آمد.»

این تحلیلگر امور سیاسی و بین الملل در خصوص وضعیت برجام و احتمال احیای آن گفت: «هر چند برجام در سایه برخی دشمنی‌ها و تعصب‌های جناح‌های داخلی و خارجی عملا از کار افتاد، اما اخیرا وزیر امور خارجه ایران در سخنانی برجام و بازگشت به برجام را مهم و حیاتی ارزیابی کرده و خواهان احیای برجام بوده است. با این وجود، کمی دیر شده است و به علت قطع امید برخی طرفین برجام از ایران، احیای برجام کاری بسیار سخت خواهد بود. امیدوارم به علت تمایل کشور‌های منطقه به صلح و آرامش، این سفر مقدمه‌ای برای بازگشت آرامش و ترک مخاصمه در منطقه باشد.»

وی افزود: «ما به احیای برجام در کنار احیای روابط خود با کشور‌های منطقه احتیاج داریم. همچنین لازم است هر چه سریعتر به بازار‌های پررونق برگردیم. اگر چنین دیدگاهی (احیای برجام) پشت سفر سلطان هیثم نبود، اصلا دلیلی نداشت شخصا به ایران سفر کند؛ بنابراین امیدوارم شاهد تغییراتی در حوزه برجام باشیم. همچنین می‌توانیم آزادی زندانی بلژیکی (الیویه وندکاستیل) و تبادل او با زندانی ایرانی (اسدالله اسدی) با همکاری عمان را مقدمه‌ای مثبت در روابط بین المللی ایران ارزیابی کنیم.»

مجلسی در خصوص آینده تاثیری که سفر سلطان عمان بر ایران خواهد گذاشت، تصریح کرد: «باید واقع بین باشیم و توجه کنیم که سلطان بن هیثم به عنوان پادشاه یک کشور کوچک در منطقه، قدرتی بیش از ابعاد اختیارات خود ندارد. اما به نظر می‌رسد ایران نیز به تنهایی قدرت احیای برجام را ندارد و برجام پایه گذاری شده توسط مقام‌های ایران، همان برجامی بود که دولت قبلی موفق شد منعقد کند؛ بنابراین معتقدم ما باید پنبه‌ها را از گوش خارج کنیم، شنونده سیاست اعراب و جهان غرب باشیم و با کشور‌های مختلف جهان هماهنگ شویم تا از وضعیت فعلی خارج شده و از هر نوع تنش منطقه‌ای و بین المللی پیشگیری کنیم.»

بایدن به دنبال تعیین تکلیف ایران است

سفر سلطان عمان یک فرصت مهم است

علی بیگدلی درباره مهمترین دلایلی احتمالی سفر سلطان عمان به ایران گفت: «یکی از دلایل سفر سلطان بن هیثم، ادامه مبادله زندانیان است. هم اکنون زندانیان دو تابعیتی دیگری هم در ایران حضور دارند. کشور‌های غربی مایلند شهروندانشان هر چه زودتر تعیین تکلیف و آزاد شوند. کشور فرانسه نیز اخیرا درباره وضعیت زندانیان دو تابعیتی خود در ایران ابراز نگرانی کرده است. دلیل دیگر می‌تواند زمینه سازی مقدماتی برای بهبود روابط ایران و غرب باشد.»

بیگدلی گفت: «هم اکنون زیر فشار شورای حکام قرار داریم. اخیرا نیز آسوشیتدپرس گزارشی منتشر کرد و مدعی شد که ایران تونل‌هایی زیرزمینی در دل کوه‌ها حفر کرده و در صدد است سایت‌های هسته‌ای خود را به این مکان‌های زیرزمینی منتقل کند. مجموع این جهت گیری‌ها و فشار‌های بین المللی نشان می‌دهد که اهمیت سفر سلطان عمان به ایران تا چه حد بالا است. به نظر می‌رسد بایدن مایل است بالاخره تکلیف خود را با ایران روشن کند.»

این تحلیلگر مسائل بین الملل در خصوص وضعیت فعلی اقتصاد ایران و لزوم گشایش ارتباط بین الملل در سایه سفر سلطان عمان گفت: «ایران به شدت تحت فشار اقتصادی فلج کننده قرار دارد و اقتصاد منجمد ما به هیچ وجه با وضعیت فعلی قابل حل و ادامه نیست. اخیرا وزیر امور خارجه عربستان ابراز تمایل کرد که عربستان در ایران سرمایه گذاری کند. اما این اظهار نظر در شرایطی که ایران هنوز با مشکل FATF رو به رو است، چندان قابل اجرا به نظر نمی‌رسد؛ بنابراین باز هم به این سمت و سو می‌رویم که باید روابط خود را با دیگر کشور‌ها به ویژه غربی‌ها بازسازی کنیم. حقیقت این است که چین و روسیه نه می‌خواهند و نه می‌توانند در حوزه‌هایی مانند صنعت نفت ما کارکرد مثبت داشته باشند. این باعث آبروریزی است که کشوری که منابع گازی دارد، خریدار منابع گازی از ترکمنستان باشد. دولت فعلی دیگر این امکان را ندارد که با وعده و وعید مشکلات را حل کند.»

وی درخصوص لزوم افزایش همکاری‌های ایران و کشور‌های عرب منطقه گفت: «مقام‌های عربستانی بار‌ها به شکل غیرمستقیم اشاره کرده اند که ایران باید پای خود را از کشور‌های عرب منطقه بیرون بکشد. اخیرا سوریه به دامان کشور‌های عرب بازگشته و عراق نیز از مدت‌ها قبل روابط خود را با ناتو و غرب تقویت کرده است. کشور‌های عرب منطقه به دنبال تشکیل یک اتحاد مشابه اتحادیه اروپا هستند. همچنین محمد بن سلمان گفت تلاش خواهیم کرد مبادلات خود را بر پایه ریال (به جای دلار) بگذاریم. اگر ما بخواهیم با همسایگانی که اینگونه برای آینده برنامه چیده اند همراه و همگام باشیم باید شرط اول مصر، عربستان سعودی، قطر و ... را که کاهش تنش در منطقه و ایجاد روابط مسالمت آمیز است، بپذیریم. اگر دولت ایران مایل است از افزایش گسل و فاصله‌ای که بین مردم و حاکمیت افتاده (عمدتا به دلایل اقتصادی) پیشگیری کند باید فرصتی مثل سفر سلطان عمران را جدی بگیرد و اساسا به نوعی توجه به این فرصت اجتناب ناپذیر است.»