حرکت خطرناک پوتین در بلاروس

اقتصاد۲۴- جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا روز جمعه گفت که واشنگتن هیچ نشانه‌ای مبنی بر آماده شدن روسیه برای استفاده از سلاح هسته‌ای در اوکراین نمی‌بیند، اما آماده‌سازی بلاروس برای میزبانی از زرادخانه اتمی متحد خود را زیر نظر خواهد داشت. دریاسالار سابق نیروی دریایی آمریکا در اواخر ماه مارس، زمانی که روسیه برای اولین بار اعلام کرد که برخی از تسلیحات هسته‌ای خود را در بلاروس مستقر خواهد کرد، هم در این مورد همین موضع را گرفته بود.

مسکو و مینسک در ماه‌های گذشته قراردادی را برای میزبانی از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی روسیه در بلاروس امضا کردند. اقدامی که از سوی غرب هشداری جدی محسوب می‌شود. سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی به سلاح‌های با بازده کمتری اطلاق می‌شود که برای استفاده در میدان نبرد طراحی شده‌اند، برخلاف سلاح‌های استراتژیک که قادرند کل شهر‌ها را از بین ببرند. وقتی صحبت از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی به میان می‌آید، روسیه از نظر عددی برتری زیادی نسبت به ایالات متحده و اتحاد نظامی ناتو دارد. ایالات متحده معتقد است روسیه حدود ۲۰۰۰ کلاهک تاکتیکی از این دست دارد که شامل بمب‌های قابل حمل با هواپیما، کلاهک‌های موشک‌های کوتاه برد و گلوله‌های توپخانه می‌شود این در حالی است که ایالات متحده حدود ۲۰۰ سلاح هسته‌ای تاکتیکی دارد که نیمی از آن‌ها در پایگاه‌هایی در اروپا هستند.

گفتنی است پوتین جمعه گذشته در مورد استقرار سلاح‌های هسته‌ای خود در بلاروس به لوکاشنکو گفت: همه چیز طبق برنامه پیش می‌رود و تا پایان هفته اول ژوئیه آماده سازی امکانات تکمیل خواهد شد و ما بلافاصله اقدامات مربوطه را آغاز خواهیم کرد. پوتین در دیدار با رئیس‌جمهور بلاروس، گفت که کار بر روی ساخت تاسیسات تسلیحات هسته‌ای تا ۷ تا ۸ ژوئیه به پایان می‌رسد و پس از آن به سرعت به قلمرو همسایه و متحد روسیه منتقل می‌شود.

اگر پوتین به برنامه‌های خود عمل کند، این اولین استقرار سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی روسیه در خارج از خاک این کشور از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ خواهد بود. حدود دو سوم زرادخانه موشک‌های هسته‌ای میان‌برد روسیه در طول جنگ سرد در بلاروس نگهداری می‌شد. پس از انحلال اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، تسلیحات هسته‌ای شوروی مستقر در بلاروس، اوکراین و قزاقستان در توافقی با میانجیگری ایالات متحده به روسیه منتقل شد.

واکنش‌ها

این تنها آمریکا نیست که نسبت به استقرار سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی در بلاروس بدبین و در مورد آن نگران است. جوزپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی و امنیت اتحادیه اروپا، بلاروس را به دلیل تشدید غیرمسئولانه تهدید علیه امنیت اروپا به تحریم‌های بیشتر تهدید کرد. او گفت: رژیم بلاروس شریک جرم اقدامات غیرقانونی و جنگ تجاوزکارانه روسیه شده است. ورشو همچنین معتقد است که استقرار چنین تسلیحاتی تنش‌های مرتبط با تجاوز روسیه به اوکراین را افزایش می‌دهد و گام دیگری در جهت کشاندن بلاروس به چرخ دنده‌های ماشین نظامی روسیه است. وزارت خارجه اوکراین هم این تصمیم را گام تحریک آمیز دیگری خواند و خواستار اقدام شورای امنیت سازمان ملل در این مورد شد، همچنین از بلاروس‌ها خواست تا از چنین اقداماتی جلوگیری کنند.

این مسئله با واکنش‌های منتقدان داخلی دولت بلاروس هم همراه بوده است. سیخانوسکایا، رهبر مخالفان تبعیدی بلاروس در این مورد از جامعه جهانی خواست تا از روسیه بخواهد که این گونه تهدیدات علیه صلح و امنیت بین المللی را متوقف کند و تحریم‌های سختی را علیه رژیم‌های لوکاشنکو و پوتین اعمال کند. وی همچنین از جامعه جهانی خواست تا خواستار خروج فوری ارتش روسیه از بلاروس و توقف مشارکت بلاروس در تجاوز روسیه به اوکراین شوند.

بیشتر بخوانید:  سناریوهای مختلف واشنگتن برای اوکراین

سیخانوسکایا گفت: «پوتین و لوکاشنکو در حال برنامه ریزی برای استقرار سلاح هسته‌ای در بلاروس بلافاصله قبل از نشست سران ناتو در ویلنیوس در ماه ژوئیه هستند. این یک باج‌گیری بی‌ادبانه است، تلاشی برای وادار کردن اروپا به عقب‌نشینی، اما ما نمی‌توانیم به دیکتاتور‌ها اجازه دهیم از مجازات باج‌خواهی هسته‌ای طفره بروند». وی افزود: «ما باید هر کاری انجام دهیم تا از برنامه پوتین برای استقرار تسلیحات هسته‌ای در بلاروس جلوگیری کنیم، زیرا این امر کنترل روسیه بر بلاروس را برای سال‌های آینده تضمین می‌کند. این امر امنیت اوکراین و کل اروپا را بیشتر به خطر می‌اندازد.»

پاسخ روسیه به منتقدان

البته که دولت روسیه هم در برابر این انتقادات سکوت نکرده است. سفارت روسیه در ایالات متحده در بیانیه‌ای اعلام کرد: «این حق حاکمیتی روسیه و بلاروس است که امنیت خود را از طریق ابزار‌هایی که لازم می‌دانند تضمین کنند. اقداماتی که ما انجام می‌دهیم کاملاً با تعهدات حقوقی بین المللی ما مطابقت دارد». این سفارتخانه می‌افزاید: «ایالات متحده چندین دهه است که زرادخانه بزرگی از تسلیحات هسته‌ای خود را در اروپا حفظ کرده است. واشنگتن همراه با متحدان خود در ناتو عضو قرارداد‌های اشتراک هسته‌ای است و برای سناریو‌های استفاده از سلاح‌های هسته‌ای علیه کشور ما تمرین می‌کنند».

ولادیمیر پوتین هم در این باره گفته است که نباید روسیه را ملامت کرد، زیرا این همان کاری است که آمریکا هم انجام داده و تسلیحات هسته‌ای آمریکایی در بلژیک، آلمان، ایتالیا، هلند و ترکیه وجود دارد. در سال ۱۹۵۴، ایالات متحده برای نخستین بار اقدام به استقرار تسلیحات هسته‌ای خود در بریتانیا با هدف مقابله تهدیدات اتحاد شوروی کرد. فدراسیون دانشمندان آمریکا اعلام کرده است که اینک ۱۰۰ بمب هسته‌ای تاکتیکی بی۶۱ ایالات متحده در ایتالیا، آلمان، ترکیه، بلژیک و هلند مستقر هستند.

این رویارویی که از نتایج ناتوانی طرفین از دستیابی به مصالحه در اوکراین است، نه تنها می‌تواند به وخیم‌تر شدن وضعیت امنیتی اروپا منتهی شود بلکه در نتیجه خود، رسیدن به آتش بس در اوکراین را نیز دشوارتر می‌کند و نوعاً صحنه رویارویی را به فراتر از مرز‌های اوکراین می‌کشاند. به نظر می‌رسد، مسکو و واشنگتن تصمیم دارند که مبارزه خود را به قلمرو پرستیژ در اروپا گسترش دهند. چنین اقدامی تنها می‌تواند یک قربانی اصلی به نام اروپا داشته باشد که در سال‌های آینده محروم از امنیتی خواهدشد که بعد از فروپاشی اتحاد شوروی به یمن مناسبات تحت کنترل خود با فدراسیون روسیه داشت.