ایران در صدر پراختلال‌ترین اینترنت‌های جهان

اقتصاد۲۴- نزدیک یک سال است که اختلال در اینترنت به یک بحران جدی در کشور تبدیل شده است؛ بحرانی که زمزمه‌های آن از نیمه نخست سال گذشته شنیده شد و پس از شکل‌گیری اعتراضات اجتماعی در شهریور ۱۴۰۱، تشدید شد. هنوز هم این اختلالات فروکش نکرده است.

وضعیتی که می‌توان آن را در گزارش جدید انجمن «تجارت الکترونیک ایران» دید. طبق گزارش این انجمن، کیفیت اینترنت در ایران در وضعیت بحرانی قرار دارد، به‌طوری‌که ایران بعد از میانمار دومین اینترنت پراختلال جهان و پس از چین دومین اینترنت محدود را دارد.

این داده‌ها نشان می‌دهند، اینترنت ایران جزو ۵ اینترنت کند جهان است. درضمن وب‌سایت‌ها و آدرس‌های اینترنتی در ایران ازسوی تصمیم‌گیران این عرصه به سه دسته فیلترشده، مجاز و سایر تقسیم شده‌اند و مشکل اصلی در ایجاد اختلال عمدی روی سایت‌هایی است که در زمره سایت‌های مجاز قرار ندارند.

این گزارش با اشاره به دستکاری عمدی و اختلال در ترافیک اینترنت باعث شده که کاربران هزینه بسیار بیشتری بابت استفاده از اینترنت به اپراتور‌ها پرداخت کنند. شرایطی که انجمن الکترونیک ایران تصویر کرده، پیش‌تر به صورت جسته و گریخته از سوی کارشناسان مطرح و به نقد کشیده شده است. اما هیچ‌گاه دولتمردان پاسخ منطقی به آن‌ها ندادند.

بیشتر بخوانید: قیمت سیم‌کارت بدون فیلتر چقدر است؟

سیاستگذاران در مواجهه با این نقد‌ها یا سکوت کردند یا آن را انکار کردند. در مقابل کیفیت اینترنت بد و بدتر شد. موضوعی که در ماه‌های اخیر انتقادات گسترده‌ای را متوجه سیاستگذاران کرده است. درنهایت ۶ تیر ماه رییس دولت سیزدهم، دستور بررسی کیفیت اینترنت را صادر کرد.

طبق دستور ابراهیم رییسی، کارگروهی متشکل از مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات باید تا ۱۰ روز دیگر نتایج بررسی خود را اعلام کنند. بررسی که بی‌شک نشان خواهد داد، بخش عظیمی از بحران اینترنت ناشی از سیاست‌های تصمیم‌گیران در ۱۰ ماه اخیر است. تصمیماتی که ایران را دومین کرد؛ در میان بدترین‌های اینترنت جهان.

ایران بعد از میانمار

انجمن تجارت الکترونیک با استناد به گزارش OONI و بررسی اختلالات ۱۰۰ دامنه مختلف در ۱۰۰ کشور جهان به این نتیجه‌گیری رسیده که در ایران علاوه بر ۴۵ وب‌سایتی که حداقل در ۵۰درصد موارد در دسترس نبودند، ۱۴ وب‌سایت اختلالی بین ۱۰ تا ۵۰درصدی داشته‌اند. همچنین براساس نمونه آماری از ۳۰۰ وب‌سایت در ۵۰ کشور دارای بالاترین درآمد ناخالص ملی، ایران با ۳۳.۳درصد فیلترینگ و ۱۸درصد اختلال در صدر پراختلال‌ترین اینترنت‌های جهان قرار گرفت.

این انجمن می‌افزاید: دلیل اصلی اختلالات سیاست جدید فیلترینگ هوشمند اجرا شده توسط وزارت ارتباطات که اختلالات همگانی و گسترده‌ای را برای اکثر وب‌سایت‌ها و آی‌پی‌های جهانی به وجود آورده به‌طوری که هر نوع ترافیک اینترنتی در صورتی که به صورت موردی و از سمت نهاد‌های متولی مجاز (لیست سفید) نشده باشد به صورت خودکار دچار اختلال می‌شود.

این گزارش نشان می‌دهد که ایران، چین و ترکمنستان تنها کشور‌ها در بین ۱۰۰ کشور مورد بررسی هستند که هر ۶ شبکه اجتماعی پراستفاده جهان را مسدود کرده‌اند و گستره این محدودیت‌ها به حدی است که استفاده از اینترنت بدون فیلترشکن عملا غیرممکن شده است.

متوسط سرعت، ۴ مگابیت بر ثانیه

براساس اطلاعات رادار کلاد فلر و راستی‌آزمایی آن با پایگاه meter.net میانگین سرعت اینترنت ایران با ۴ مگابیت بر ثانیه و تاخیر میانگین ۱۴۵ میلی‌ثانیه در رتبه ۹۷ از ۱۰۰ کشور مورد بررسی است. در این رتبه‌بندی فقط کشور‌های سودان، کامرون و کوبا از نظر سرعت از ایران وضعیت بدتری دارند. دلایل اصلی سرعت پایین اینترنت در ایران عملکرد ضعیف بازیگران ارتباطی در لایه دسترسی، کاهش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مخابراتی، روند کند توسعه ۵G و فیبر نوری و همچنین عملکرد ضعیف هسته اصلی شبکه (شرکت ارتباطات زیرساخت) است. براساس این گزارش با وجود این حتی بدون تغییر در لایه دسترسی و با انجام اصلاحاتی در لایه هسته اصلی شبکه می‌توان سرعت اینترنت در ایران را تا ۸ برابر در اینترنت همراه و ۳ برابر در اینترنت ثابت افزایش داد.

اختلال عمدی

بررسی‌های فنی در این گزارش نشان می‌دهد که به طور کلی روی تمام آی‌پی‌های Akami به عنوان بزرگ‌ترین Enterprize CDN جهان اختلال عمدی صورت گرفته و این باعث شده سرویس اسکایپ ۴.۶درصد اختلال، اپل ۸.۴درصد اختلال، پینترست ۴.۸درصد اختلال، آی‌کلاد ۲۱درصد اختلال و مایکروسافت ۶.۷درصد اختلال داشته‌اند. این گزارش مسدود بودن سایت‌های دولتی و بانک‌های ایرانی را برای کاربران ایرانی خارج از کشور هم باعث خودتحریمی و چالش برای اینترنت ایران برشمرده است. در این گزارش اسامی ۵۷ وب‌سایت دولتی که از خارج از کشور برای کاربران در دسترس نیستند اشاره شده که ازجمله آن‌ها به بانک ملی ایران، پرتال مخابرات ایران، سامانه جامع تجارت ایران، بانک مرکزی ایران، سایت سنجش آموزش ایران، خبرگزاری خانه ملت، پلیس راهنمایی و رانندگی، گمرک ایران، وزارت ارتباطات، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و هواپیمایی می‌توان اشاره کرد.

سرعت اینترنت اسپیدتست  

مقامات وزارت ارتباطات برای سنجش سرعت اینترنت فقط به آمار‌های سایت اسپیدتست اکتفا می‌کنند که به‌رغم چندبرابر بودن نسبت به متوسط سرعت سنجیده شده توسط کلادفلر باز هم نشانگر کاهش سرعت اینترنت ایران است. در این گزارش آمده که میانگین سرعت نوشته شده در اسپیدتست برای اینترنت همراه ۳۵.۶ مگابیت و برای اینترنت ثابت ۱۲.۶ مگابیت است که ۳ تا ۸ برابر سرعت گزارش شده در کلادفلر است. دلیل این موضوع ساختار محاسبه و اندازه‌گیری سرعت توسط این سامانه است. در اسپیدتست اگرچه به صورت دستی امکان تغییر مکان فیزیکی سرور‌های تست وجود دارد، اما به صورت پیش‌فرض کاربر به نزدیک‌ترین سرور در همان کشور متصل می‌شود. در نتیجه بیش از آنکه سرعت اینترنت اندازه‌گیری شود سرعت ارتباطات داخلی اندازه‌گیری می‌شود. به این جهت سرعت ارایه شده در اسپیدست با تجربه کیفیت اینترنت مورد انتظار مردم بسیار تفاوت دارد.

چه کار کنیم کیفیت اینترنت بهتر شود؟

در این گزارش مجموعه‌ای از اقدامات پیشنهادی برای بهبود کیفیت اینترنت ایران ارایه شده است. از جمله اقدامات فوری جلوگیری از اختلال در اینترنت به بهانه مقابله با فیلترشکن‌ها، گزارش شفاف و کمی وزارت ارتباطات از درگاه‌های بین‌الملل و بازگشت سامانه‌های رصد آنلاین از جمله tehran-ix و ممنوعیت دستگاه‌های دولتی به ایران اکسس کردن دایمی سامانه‌ها. همچنین اقدامات کوتاه‌مدت یکساله ازجمله رفع فیلتر سایت‌های عمومی و مورد نیاز مردم، افزایش پهنای باند بین‌الملل و گزارش شفاف آن به مردم و ایجاد سامانه‌های شفافیت در رابطه با سیاست‌های فیلترینگ با امکان استعلام، شکایت و پیگیری رفع فیلتر آی‌پی‌ها ودامنه‌ها پیشنهاد شده است. رفع انحصار شرکت ارتباطات زیرساخت و اجازه رقابت توسط بخش خصوصی، سرمایه‌گذاری در گسترش فیبرنوری و توسعه ارتباطات ثابت، سرمایه‌گذاری در ۵G و ایجاد روابط پایدار با شرکت‌های بین‌المللی حوزه فناوری پیشنهاد شده است.