مذاکرات ایران و آمریکا در چه مرحله‌ای است؟/ توافق در وقت اضافه؟

اقتصاد۲۴- آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در گفتگوی اخیر خود با شبکه خبری سی‌ان‌ان گفت: «از زمانی که آمریکا از برجام خارج شد تا زمانی که ما سعی کردیم دوباره به آن برگردیم، تحولاتی رخ داد. آن چه ما سعی کردیم انجام دهیم، بازگشت به برجام با اصلاحات اندک بود. توافقی روی میز بود. ایران یا نمی‌توانست و یا نمی‌خواست به آن جواب مثبت دهد. البته که ما تا زمانی که توافق مربوطه، اهداف امنیتی و منافع ما را تامین نکند، قرار نیست معامله‌ای انجام دهیم.»

 اخیراً نخست وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، بار دیگر تأکید کرد که این کشور مطلقاً خود را به احیای توافق اتمی با ایران متعهد نمی‌داند و هر آنچه لازم است برای دفاع از خود انجام می‌دهد. وزیر امور خارجۀ آمریکا در خصوص احتمال حملۀ نظامی اسرائیل به ایران نیز گفت که این کشور به تنهایی در باره امنیت ملی خود تصمیم می‌گیرد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز در جدیدترین اظهارت خود در خصوص برجام اشاره کرده که به احیای برجام خوش‌بین نیست.

او از روشن نبودن سیاست خارجی ایالات متحده در آستانه برگزاری انتخابات به عنوان اصلی‌ترین دلیل عدم احیای برجام یاد کرده است. این سخنان در شرایطی مطرح می‌شود که سید علی اکبرصالحی، وزیر امورخارجه پیشین ایران نیز در سخنانی اشاره کرده که آغاز گفتگوی سیاسی و همه جانبه با آمریکا، مناسب‌ترین راه باقی‌مانده محسوب می‌شود.

اکنون سوالاتی وجود دارد از جمله این که بالاخره آینده گفتگو‌های ایران و ایالات متحده به کدام سمت و سو خواهد رفت؟ آیا به مذاکره نزدیک شده ایم؟ پیشران‌ها و پسران‌های توافق ایران و آمریکا کدامند؟ در راستای پاسخ دادن به این سوالات با رحمن قهرمان پور، کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای گفتگو کردیم:

فرصت زیادی برای ورود به مرحله دوم مذاکرات نداریم

پرونده توافق با آمریکا در چه مرحله‌ای است؟ رحمن قهرمان پور گفت: «به نظر می‌رسد که مذاکرات ادامه دارد، اما از اظهارات مقامات آمریکایی از جمله بلینکن و دیگران، چنین استنباط می‌شود که آمریکایی‌ها در مذاکرات به دنبال امتیازات بیشتری هستند. بلینکن در اظهارات خود اشاره کرده است که شرایط را رصد و اوضاع را بررسی می‌کنند تا متوجه شوند آیا ایران به خواسته‌های آمریکا توجه می‌کند یا خیر.

این اظهارات نشان می‌دهد، آمریکا از ایران خواسته‌هایی دارد و طبیعتا ایران در حال حاضر موافق این خواسته‌ها نیست و در نتیجه مذاکرات گره خورده است. اخیرا وال استریت ژورنال درباره اختلافاتی که در حوزه تبادل زندانیان رخ داده اشاراتی کرده است؛ بنابراین مذاکرات ادامه دارد، ولی به سختی پیش می‌رود. آمریکایی‌ها متوجه این موضوعند که در موقعیت بهتری قرار دارند، گرچه ایران نیز سعی دارد تا جایی که می‌تواند امتیازات کمتری بدهد، ولی به خواسته‌های خود برسد. باید منتظر باشیم تا ببینیم مذاکرات چه زمانی به نتیجه می‌رسد. من احساس می‌کنم آمریکایی‌ها به دنبال طولانی‌تر کردن روند مذاکرات هستند تا فضای داخلی کشور خود را آرام و جمهوری خواهان را نیز مدیریت کنند و سپس به مرور زمان روند مخالفت‌ها با برجام را کاهش دهند.»

وی افزود: «اظهارات بلینکن درباره اسرائیل از اهمیت بسزایی برخوردار است. حدود ۶ ماه پیش آمریکایی ها، رویکرد جدیدی ارائه کردند که سابق بر این دیده نمی‌شد. این رویکرد، ابتدا در سخنان سفیر آمریکا در اسرائیل دیده شد، سپس جیک سالیوان و در نهایت بلینکن، این سخنان را تایید کرد.

تا پیش از این امریکا با هر نوع اقدام یک جانبه اسرائیل علیه تاسیسات هسته‌ای ایران مخالف بود، اما از شش ماه پیش این گفته توسط مقامات آمریکایی تکرار می‌شود که در صورت لزوم، آمریکا با اقدام یک جانبه اسرائیل علیه تاسیسات هسته‌ای ایران، موافقت خواهد کرد، که طبیعتا معنای این حرف، تلاش آمریکا برای تحت فشار قرار دادن ایران است. این که امریکا با اقدام یک جانبه اسرائیل موافقت کند، خلاف آن توافقی است که نام آن را «zero surprise agreement» گذاشته اند. درواقع آمریکا و اسرائیل توافق کرده اند، در قبال ایران اقدامی نکنند که طرف مقابل شگفت زده شود. به عبارتی دقیق تر، انجام هر نوع اقدام یک طرفه را منع می‌کند، اما تغییرات جدید نشان می‌دهد آمریکا قصد دارد فشار‌ها را افزایش داده و امتیازات بالاتری از ایران بگیرد.»

بیشتر بخوانید: توافق ایران و آمریکا با برکناری نماینده ویژه سخت‌تر شد

این کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای با اشاره به حساسیت مذاکرات فعلی گفت: «قدرت دو طرف مذاکره یکسان نیست، درواقع ۴۴ سال اختلافات دو کشور انباشته شده و بر اساس خبر‌های پراکنده‌ای که منتشر شده است، در این دور از مذاکرات، طرفین صرفا بر پرونده هسته‌ای تمرکز نکرده اند و برای نخستین بار ایران و آمریکا درباره مسائل منطقه‌ای نیز گفتگو می‌کنند. شرایط فعلی، شرایط سختی است. فراموش نکنیم که در مذاکرات سال ۲۰۱۵ نیز، توافق بسیار سختی انجام شد. آقایان جان کری و ظریف مدت‌ها در وین بودند و تلاش کردند تا توافق به نتیجه برسد. طبیعت مذاکرات ایران و ایالات متحده، طبیعت دشواری است. پیش بینی این که ایران چه رویکردی اتخاذ خواهد کرد، تا حد زیادی، بستگی به استراتژی مذاکراتی ایران دارد که قاعدتا باید زمان مشخصی را در نظر داشته باشد.»

وی افزود: «آمریکایی‌ها با مدت دار کردن مذاکرات به دنبال این هستند که شرایط را به نفع خود پیش ببرند. از سوی دیگر ایران نیز باید به این نکته توجه کند که در زمان مشخصی به یک توافق با نتایج عملی برسد. این توافق اولیه خواهد بود و ایران باید برای مرحله دوم که مرحله‌ای دشوار‌تر است، آمادگی داشته باشد. اگر فرض کنیم حتی یک هفته دیگر توافقی بین ایران و آمریکا شکل بگیرد، یک توافق نانوشته موقت خواهد بود و توافق اصلی پس از این صورت می‌گیرد؛ بنابراین هر چه زمان رسیدن به این توافق موقت طولانی‌تر باشد، کار برای مرحله بعدی سخت‌تر می‌شود. ایران باید هر چه زودتر به جمع بندی برسد.»

قهرمان پور با اشاره به نقش روسیه در مذاکرات ایران و آمریکا گفت: «نوع رابطه ایران و آمریکا به شکلی است که روسیه نیز به عنوان یک متغیر مطرح است. اظهارات اخیر آقای لاوروف در اجلاس وزرای خارجه در اندونزی به خوبی نشان داد که روسیه از مذاکراتی که بین ایران و آمریکا انجام می‌شود، ناراضی است. گرچه این موضوع تازه‌ای نیست و در مذاکرات برجام سال ۲۰۱۵ نیز به همین شکل بوده و آقای ظریف بار‌ها اشاره کرده اند که روس‌ها سعی می‌کردند در مذاکرات برجام همین رفتار‌ها را نشان داده و در مذاکرات اخلال ایجاد کنند. روس‌ها همیشه نسبت به نزدیکی ایران و غرب حساس بوده اند، ولی ایران سعی خواهد کرد بر اساس منافع ملی خود عمل کند و لذا خواست آنان چندان متغیر تعیین کننده‌ای نیست همانطور که در توافق برجام نیز تعیین کننده نبود. اگر ایران اراده محکمی داشته باشد قطعا توافق انجام خواهد شد.»