توافق ایران و افغانستان بر سر حقابه هیرمند

اقتصاد۲۴-سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، روز گذشته در جمع خبرنگاران اعلام کرد توافق ابتدایی با طالبان بر مسئلهٔ حقابهٔ ایران از هیرمند انجام شده است، اما جزئیاتی از این توافق ارائه نداده است. «ناصر کنعانی» مانند همهٔ آنچه طی ماه‌های گذشته از سوی دولت و به‌ویژه این وزارتخانه اعلام شده است، از جدیت و اهتمام ویژهٔ دستگاه دیپلماسی کشور و همهٔ وزاتخانه‌های مرتبط با مسئلهٔ حقابهٔ هیرمند در به نتیجه رساندن مذاکرات آبی با طالبان خبر داد.

یک خرداد بود که پس از کش‌و‌قوس بسیار بر حقابهٔ ایران از هیرمند، وزیر خارجهٔ طالبان در گفتگو با رسانه‌های محلی کشور افغانستان اعلام کرده بود که به توافق با ایران و تأمین حقابهٔ ایران از هیرمند متعهد است. در فاصلهٔ چند روز بعد «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجهٔ کشورمان اعلام کرد که به‌زودی هیئتی کارشناسی، برای بازدید از سد «کجکی» روانه‌ٔ افغانستان می‌شود. بازدیدی که البته بسیار مورد انتقاد کارشناسان فنی حوزهٔ آب قرار گرفت.

روز گذشته و به فاصلهٔ بیش از یک‌ماه از این اظهارنظر‌های رسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرده است که به توافق «ابتدایی» با طالبان در مسئلهٔ حقابهٔ هیرمند رسیده‌اند.

به گفتهٔ ناصر کنعانی پیگیری در مورد حقابهٔ ایران از هیرمند مطابق معاهدهٔ ۱۳۵۱ ادامه دارد و همهٔ وزارتخانه‌های مرتبط با این مسئله با جدیت آن را دنبال می‌کنند: «بار‌ها و بار‌ها گزارش اقدامات جمهوری اسلامی ایران در بحث استیفای حقوق ملت در حوضهٔ آبی هیرمند را ارائه داده‌ایم. پیگیری‌ها در این رابطه با جدیت ادامه دارد. موضوع حقابهٔ ملت ایران مبتنی‌بر عهدنامهٔ ۱۳۵۱ را به‌عنوان حق انکارناپذیر ملت ایران مورد توجه و اهتمام جدی داریم. دولت و دستگاه دیپلماسی و همچنین وزارتخانه‌های ذی‌ربط از جمله وزارت نیرو، در این ارتباط، موضوع را جزو اولویت‌های جدی خود قرار دادند.»

بیشتر بخوانید:تنش آبی با طالب‌ها؛ مساله حق‌آبه هامون در شورای‌عالی امنیت ملی

کنعانی می‌گوید دیدگاه و دستور رئیس‌جمهوری به همهٔ وزارتخانه‌های ذی‌ربط برای پیگیری مجدانه موضوع رسانه‌ای شده است و این موضوع جزو مسائل بسیار مهم مذاکراتی ایران با سرپرست افغانستان است که با جدیت ادامه خواهد داشت: «گفتگو‌ها در سطوح مختلف ادامه خواهد داشت. اخیراً هم گفت‌وگویی دوباره با مقامات سرپرستی دولت افغانستان در ارتباط با این موضوع انجام شد که توافقاتی به‌طور مبدئی ایجاد شد. انتظار ما این است که مقامات افغانستان در این مورد مسئولانه اقدام کنند. همانطور که بار‌ها رسماً اعلام کرده‌اند که ما به حقابهٔ جمهوری اسلامی ایران مبتنی‌بر معاهدهٔ ۱۳۵۱، اعتراف داریم و آن را به رسمیت می‌شناسیم. انتظار داریم که در حوزهٔ عملی هم مقامات افغانستان اقدامات لازم انجام دهند.»

سخنگوی وزارت امور خارجهٔ کشورمان اقدام عملی افغانستان در این زمینه را به‌عنوان یک اقدام اعتمادساز معرفی کرد که می‌تواند زمینهٔ همکاری میان دو کشور را در بخش‌های گوناگون تقویت و تسهیل کند.»
خبر توافق ابتدایی با طالبان در حالی از سوی دستگاه دیپلماسی کشورمان اعلام می‌شود که طی دوسال گذشته انتقاد‌های زیادی به کارا نبودن دیپلماسی آب وزارت خارجه به‌ویژه در مرز شرقی و حوضهٔ آبی هیرمند وجود دارد. همچنین، با وجود اینکه معاهدهٔ سال ۱۳۵۱، بر تأمین آب بخش شرب و کشاورزی نواحی شرقی ایران از محل حقابهٔ رود هیرمند تأکید می‌کند و چاه‌نیمه‌های سیستان، منابع ذخیرهٔ آب سیلابی هیرمند در حال خالی شدن هستند، هیچ اقدام عملی از سوی طالبان برای تأمین این حقابه اتفاق نیفتاده است.

بررسی‌ها و شواهد حاکی از آن است که گرچه دولت پیشین افغانستان به‌ویژه در زمان اشرف غنی نیز چندان در عمل به مفاد عهدنامه متعهد نبوده است، اما برنامه‌های جمعیتی و کشاورزی طالبان، آن را نیازمند بخش بزرگی از منابع آب حوضهٔ هیرمند می‌کنند. پیش از این کارشناسان مسائل آب و سیاست‌های منطقه‌ای مانند «محمد ملازهی» (کارشناس روابط ایران و افغانستان) و «ابوالفضل زهره‌وند» (سفیر اسبق ایران در افغانستان) در گفتگو‌هایی با «پیام ما» این فرضیه را مطرح کرده‌اند که طالبان با معطل نگه‌داشتن ایران در مذاکرات، زمان لازم برای تکمیل طرح‌های عمرانی و پروژه‌های سدسازی در اختیار داشته باشد. به باور این کارشناسان تکمیل سد «بخش‌آباد» در فراه‌رود، دست بالایی در مذاکره به طالبان خواهد داد که می‌تواند زمینهٔ مطالبات دیگر حکومت مستقر در افغانستان از ایران و امتیازگیری را فراهم کند.

در این نشست مطبوعاتی سخنگوی وزارت امور خارجه هیچ اشاره‌ای به جزئیات هیئتی که قرار است از ایران به افغانستان سفر کند، نشده است.